به گزارش خبرنگار ایکنا، سمینار تخصصی «خلیج‌فارس؛ بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای» صبح امروز، نهم اردیبهشت ماه در بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد.

حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در این نشست اظهار کرد: امیدوارم بتوانیم فارغ از تبلیغات، کار جدی در خلیج فارس انجام دهیم چون واقعاً کشور ما به یک کشور تبلیغات‌زده تبدیل شده و من معتقدم بزرگترین آفت‌ مسئولان، دوربین و میکروفون است و برخی مسئولان وقتی این دو را می‌بینند عنان ز کف می‌دهند. چرا می‌گویم فارغ از تبلیغات کار کنیم؟ چون تبلیغات اجازه نمی‌دهد ظرفیت‌های مکران و مشکلات آن به طور واقع‌بینانه دیده شود.

وی با بیان اینکه باید بپذیریم که زمان حاضر زمان گذر است و زمان استقراریافته نیست، گفت: به عبارت بهتر تغییرات در خاورمیانه بسیار عمیق خواهد بود و حتی تغییرات در ساختار اروپا بسیار جدی است و ظهور قدرت‌های جدید و سازمان‌هایی مانند بریکس و شانگهای به این تغییرات شدت می‌بخشد.

سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه ادامه داد: در خلیج فارس باید یک سیاست خارجی نسبتاً یکسانی داشته باشیم و اهداف اقتصادی مشترک وجود داشته باشد. به عنوان مثال کارهایی که قطر و در ابعاد بزرگتر امارات انجام می‌دهند نشان می‌دهد که اینها دارای برنامه اقتصادی مشترک هستند و ما هم باید اینگونه رفتار کنیم.

خلیج فارس؛ نیازمند ایجاد امنیت پایدار

آصفی با تأکید بر تقویت امنیت در منطقه خلیج فارس افزود: خلیج فارس نیازمند ایجاد یک امنیت پایدار است و همه کشورهای منطقه در این موضوع با یکدیگر اشتراک نظر دارند ولی میان ما و کشورهای خلیج فارس در یکجا تفاوت نظر وجود دارد؛ اعراب می‌گویند امنیت خلیج فارس باید برون‌زا باشد یعنی با اتکا به قدرت‌های خارجی این امنیت رقم بخورد ولی ما می‌گوییم باید این امنیت درون‌زا باشد و به همین دلیل اعراب به سمت عادی‌سازی رابطه با رژیم صهیونیستی رفته‌اند.

وی با بیان اینکه کشورهای خلیج فارس در موضوعات سرزمینی با هم اختلاف دارند و حداقل 23 مورد اختلاف در این رابطه ثبت شده است، گفت: مثلاً امارات با عربستان سعودی و عربستان سعودی با یمن و امارات با ایران اختلافات سرزمینی دارند و فقط در اینجا چون کشورهای عرب خلیج فارس هم‌زبان هستند این مشکلات را روی میز نمی‌گذارند و چون فکر می‌کنند دشمن مشترکی به نام ایران دارند این موضوع را علنی نکرده‌اند.

سفیر پیشین ایران در امارات تأکید کرد: از سوی دیگر برخی کشورهای خلیج فارس تمایلات توسعه‌طلبانه دارند که قبلاً عربستان فقط این تمایل را داشت ولی امروز امارات و قطر هم اضافه شده‌اند. در کنار این مسئله، دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای و ماجراجویی برخی از این کشورها به مشکلات امنیتی و سخت شدن همگرایی در خلیج فارس دامن زده است.

آصفی ادامه داد: متأسفانه در خلیج فارس قطب‌بندی‌های سیاسی و امنیتی شکل گرفته است. مثلاً عمان با جمهوری اسلامی ایران رابطه نزدیک دارد، کویت با عربستان و امارات با عربستان و این مسئله به قطب‌بندی‌ها دامن زده است البته این قطب‌بندی‌ها همزمان با یکدیگر عمل نکرده‌اند.

وی با اشاره به تأثیر تحولات غزه در روابط کشورهای عرب خلیج فارس با رژیم صهیونیستی گفت: اگر تحولات غزه اتفاق نمی‌افتاد طرح صلح ابراهیم به سرعت در حال پیش رفتن بود. اتفاقات جاری در غزه فراتر از نسل‌کشی است و به نوعی پاکسازی قومی محسوب می‌شود. طوفان‌الأقصی اجازه نداد که موضوع فلسطین فراموش شود و روند عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی را متوقف کرد.

این دیپلمات پیشین کشورمان با بیان اینکه دو فرضیه در مورد جایگاه ایران در خلیج فارس وجود دارد، گفت: اول اینکه قدرت ما به حدی افزایش پیدا می‌کند که کشورهای منطقه خلیج فارس بیشتر به سمت ما روی خواهند آورد و بر روی ما حساب باز می‌کنند یا اینکه ترجیح می‌دهند به سمت اسرائیل بروند. تحقق هریک از این فرضیه‌ها به نوع بازیگری جمهوری اسلامی ایران بستگی دارد و لذا باید مراقب بود تا غفلتی صورت نگیرد. متأسفانه خیلی نمی‌دانیم چطور باید در منطقه بازی کرد.

آصفی بیان کرد: ایران کشوری بزرگ و پرجمعیت است و همین مسئله باعث شده کشورهای عرب خلیج فارس از ایران ترس داشته باشند و به طور طبیعی به سمت آمریکا و رژیم صهیونیستی گرایش پیدا کنند و در چنین شرایطی اولویت کار ما این است که نگرانی‌ها را رفع کنیم و اعتماد را افزایش دهیم. به نظر من دولت و وزارت امور خارجه باید به موضوع همسایگان بیش از پیش بپردازند.

چرایی حضور بلوک غرب در منطقه خلیج فارس

رامین مهمان‌پرست، سفیر اسبق ایران در لهستان و سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه سخنران بعدی این نشست بود که به چرایی حضور بلوک غرب در منطقه خلیج فارس اشاره و تأکید کرد: بلوک غرب همواره یکی از بلوک‌های تأثیرگذار در منطقه خلیج فارس بوده و هست. به عنوان مثال فرانسوی‌ها امروزه به دنبال نفوذ اقتصادی و فرهنگی و ترویج دموکراسی و حقوق بشر در منطقه هستند و این موضوعات همگی ریشه در تاریخ دارند و فرانسوی‌ها منطقه خلیج فارس را منطقه‌ای به منظور تأمین منافع ملی خود می‌دانند.

وی افزود: انگلیسی‌ها هم که از قرن هجدهم وارد منطقه شده‌اند بیشتر از طریق مسیر دریا به این منطقه نفوذ کرده‌اند و با هدف حفظ منافع اقتصادی در این منطقه حضور نظامی و نفوذ اقتصادی و فرهنگی و سیاسی دارند. آلمان‌ها هم از قرن نوزدهم به صورت قدرتمند وارد منطقه شدند و سعی کرده‌اند فعالیت اقتصادی‌ را به طور قدرتمندانه پیگیری کنند و این نفوذ تا جنگ جهانی اول ادامه داشت تا اینکه بعد از جنگ جهانی دوم حضور اقتصادی آلمان به شدت افزایش پیدا کرد. آلمان‌ها در کنار نفوذ اقتصادی به دنبال نفوذ فرهنگی در منطقه نیز هستند و همچنین نیاز مبرمی به انرژی خلیج فارس دارند و به همین دلیل مباحث مرتبط با فناوری و صنایع را در کشورهای منطقه خلیج فارس پیگری می‌کنند.

این دیپلمات پیشین کشورمان درباره حضور آمریکا در منطقه گفت: آمریکایی‌ها بعد از جنگ جهانی دوم حضور پرقدرتی در خلیج فارس پیدا کردند و به خاطر تأثیرات سیاسی و بین‌المللی احساس کردند برای حفظ منافع ملی باید در خلیج فارس حضور جدی داشته باشند. آمریکایی‌ها به خاطر موضوعات امنیتی، انرژی، موقعیت جغرافیایی خلیج فارس و نظارت بر تحولات منطقه در این نقطه از جهان حضور پررنگی دارند. 

مهمانپرست افزود: بعد از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و پایان دوران مرکل، فرانسوی‌ها نقش پررنگ‌تری در خلیج فارس پیدا کردند. امروز اروپا به یک منطقه چند دسته تبدیل شده و همین مسئله بر جایگاه اروپا در خلیج فارس تأثیر گذاشته است.

وی به دلایل مؤثر در تنش‌زدایی روابط ایران و عربستان اشاره و اظهار کرد: یکی از دلایلی که عربستان سعودی به دنبال تنش‌زدایی با ایران رفت این بود که آنها فکر می‌کردند جمهوری اسلامی ایران به خاطر درگیر بودن با مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها، اگر به بحران یمن پایان دهد آن وقت محور مقاومت جایگاه خود را در منطقه از دست خواهد داد ولی با عملیات طوفان‌الأقصی عکس این موضوع ثابت شد. حتی عربستان برای مهار ایران و تأمین امنیت خود به سمت عادی‌‎سازی روابط با اسرائیل گرایش پیدا کرد.

سفیر اسبق کشورمان در لهستان با بیان اینکه کشورهای عرب منطقه خلیج فارس احساس می‌کنند در تأمین امنیت خود ناتوان هستند، افزود: اینها پیش از عملیات وعده صادق و طوفان‌الأقصی گمان می‌کردند برای تأمین امنیت باید به سمت اسرائیل و آمریکا و غرب رفت ولی با انجام این دو عملیات بازی به کل تغییر پیدا کرد و رژیم صهیونیستی که زمانی خارج از مرزهایش می‌جنگید این بار در درون مرزهایش درگیر شد و همین موضوع دیدگاه کشورهای عربی را نسبت به اینکه آیا اسرائیل می‌تواند به تأمین امنیت آنها کمک کند، تغییر داد.

وی بیان کرد: ما با عملیات وعده صادق نمایش قدرت دادیم و اثبات کردیم قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران به حدی است که می‌تواند برای دشمن هزینه‌ساز باشد. از سوی دیگر این عملیات سبب شد ترس کشورهای منطقه از هیبت رژیم صهیونیستی به کل کاهش یابد و البته اگر ما به درستی بازی نکنیم امکان دارد ترسشان از ایران بیشتر شود.

سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه ادامه داد: شرایط منطقه به کل تغییر کرده و رژیم صهیونیستی دیگر جایگاه قبلی را ندارد و عربستان هم در سیاست‌های خود بازنگری کرده است. ایران، ترکیه، عربستان، مصر و بعد هم عراق می‌توانند در منطقه اثرگذار باشند و قدرت‌های تأثیرگذار محسوب شوند و من فکر می‌کنم امروز بلوک غرب به دنبال انجام توافق جدید با قدرت‌های منطقه خاورمیانه است و این فرصت خوبی است که نشان دهیم به دنبال جنگ نیستیم بلکه به دنبال صلح و ثبات در منطقه هستیم. همچنین بهتر است غربی‌ها به سمت به رسمیت شناختن کشور فلسطین بروند و اکنون زمینه این موضوع فراهم شده است.

مهمان‌پرست در پایان گفت: ما یک نقطه ضعف در خلیج فارس داریم؛ هرچند در حوزه نظامی نمایش قدرت دادیم اما در حوزه اقتصادی خیلی ضعف داریم و به همین دلیل باید تلاش کنیم تا حس اعتماد کشورهای خلیج فارس افزایش پیدا کند و با افکار عمومی مردم منطقه ارتباط برقرار کنیم تا ارتباطات اقتصادی به خوبی پیش بروند و دیپلماسی اقتصادی تقویت شود.