«سلام» از مراسمی است که در تاریخ ایران، پادشاهان و امرا یا شاهزادگان برپا می‌شده و درانواع مختلفی معمول بوده است: سلام پادشاهی یا خلافت؛ سلام عید که در عید نوروز، سلام نظامی یا اعیاد مذهبی همچون عید فطر برگزار می ‎شده است.

 پیشینه تاریخی مراسم سلام چیست؟

«سلام» از مراسمی است که در تاریخ ایران، پادشاهان و امرا یا شاهزادگان برپا می‌شده و درانواع مختلفی معمول بوده است: سلام پادشاهی یا خلافت؛ سلام عید که در عید نوروز یا اعیاد مذهبی همچون عید فطر برگزار می ‎شده و سلام نظامی.

مراسم سلام که از دوره باستان برپا می‌شد، اگرچه در طول تاریخ ایران تحولات زیادی به خود دید، تا دوره پهلوی پابرجا ماند. البته بیشترین اطلاعات از مراسم سلام به دلیل کثرت منابع، مربوط به دوره قاجار است. در این دوره موارد متعددی، بهانه برگزاری مراسم سلام می‌شده است. چنانکه فتحعلیشاه برای اعلان پایان جنگ و بستن پیمان آشتی، سلامی برپا کرد. در این دوره سلام بزرگی هم برگزار می‌شد که در آن شاه سفرای خارجی را به حضور می‌پذیرفت. با برپایی مجلس شورای ملی هم سلام عامی برپا شد.

 تولد شاه و همینطور تشييع جنازه او از دیگر بهانه‌های برپایی مراسم سلام بوده است. اما در زمان‌هایی همچون تقارن عید با ماه محرم، برگزاری سلام متوقف می‌شد. البته شرکت در مراسم سلام، مستلزم داشتن بلیطی بود که بر آن عبارت: «اجازه دخول سلام» درج شده بود.

 در سلام دوره قاجار، شاهزادگان و امرا با شمشیرهای مرصع و وزرا و سایر طبقات از نظامیان و دیوانیان، با لباس‌های رسمی در پیشگاه شاه حاضر می‌شدند. اگر سلام تحویل بود، مقارن با ساعت تحویل سال، منجم‌باشی مشرف می‌شد و آن را اعلام می‌کرد؛ موزیک سلام نواخته می‌شد پیشخدمت‌باشی قليان سلام آورده و نی‌پیچ را به دست شاه می‌داد، شاه به حاضران تبریک می‌گفت، چند كلمه صحبت می‌کرد و مخاطب سلام جواب می‌داد؛ شاعر هم بسته به مناسبت قصیده‌ای می‌خواند.

شاه به حضار و خصوصاً علما به دست خود عیدی می‌داد. البته مطابق صورت برای همه طبقات عیدی مقرر بود و همه حتی تا روز دوازدهم عید به حضور شاه رفته و عیدی می‌گرفتند. شاه مراسم سلام به امضا کردن فرامین و احکام و اعطای مناصب و انعامات می‌پرداخت که همگی با مهرسلطنتی، توسط منشی‌الممالک مهر می‎شد.

در دوره قاجار در کنار ایشیک‌آقاسی باشی، پیشخدمت باشی سلام از مناصب مهم سلام بوده است و همچون دوره‌های قبل مخاطبه سلام، که به افراد مختلفی واگذار می‌شده است. از ملزومات این منصب، لفظ قربانت شوم بود که مخاطب سلام باید می‌گفت در این مراسم نظامیان رژه می‌رفتند و هر دقیقه توپی شلیک می‌شد. گاهی پس از پایان مراسم سلام‏، با حضور پهلوان‌ها و بازیگرها، کشتی یا نمايشى برای تفریح عموم انجام می‌شد.

سلام عید فطر محمدرضا پهلوی

در دوره پهلوی، هر سال در روز عید سعید فطر، مراسم سلامی در کاخ سعدآباد با حضور مقامات لشگری و کشوری برگزار می‌شد و حضور در این مراسم با لباس رسمی اجباری بود. سند محرمانه‌ای به تاریخ ششم شهریور 1356 خورشیدی که مصادف با روز عید سعید فطر است، خبر از برگزاری مراسم سلام نزد محمدرضا شاه پهلوی می‌دهد. اما قبل از پرداختن به این سند، به پیشینه تاریخی مراسم سلام پرداخته می  شود

متن سند بدین شرح است:

خیلی محرمانه

ستاد بزرگ ارتشتاران

از: اداره دوم- 4 ب

تاریخ: 6/6/2536

تیمسار فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی

محترما به استحضار می‌رساند

در پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران سلام خاص عید فطر در کاخ سفید سعدآباد برگزار خواهد شد.

تیمسار افتخار دارند که در ساعت 10:30 روز پنجشنبه 24/6/2536 شرفیاب گردند.

مقرر فرمایند در ساعت 10:15 در کاخ مذکور حضور بهم رسانند.

لباس: لباس خدمت فصل با نصب عین نشان و شمشیر. 

رئیس اداره دوم، سپهبد ناصر مقدم