به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حامد وحدتی‌نسب سرپرست کاوش باستان‌شناسی در غار قلعه کرد آوج، استان قزوین در این نشست با اشاره به اینکه غار قلعه­ کُرد در جنب روستایی به همین نام، در شرق کوه­ ساری، در دهستان حصار ولیعصر از توابع شهرستان آوج در استان قزوین در ارتفاع ۲۱۳۷ متری از سطح دریا قرار دارد گفت: طی سه فصل کاوش هیأت مشترک ایران و فرانسه در غار قلعه ­کرد هزاران یافتۀ فرهنگی (مشتمل بر بقایای اسکلتی انسانی، استخوان­ های جانوری و دست­افزارهای سنگی) یافت شده است. بخش اعظم مواد فرهنگی حاصل از کاوش در غار قلعه ­کرد را بقایای جانوری شامل می­‌شوند.

این باستان‌شناس افزود: بیشترین بخش بقایای جانوری بزرگ­‌جثۀ غار قلعه ­کُرد را پستانداران بزرگی همچون انواع گونه‌­های اسب­سانان (Equids)، گاوسانان (Cervus elaphus) و بز و گوسفند وحشی (Capra cf. aegagrus) به خود اختصاص داده­‌اند. در این میان حضور و فراوانی گونه‌­های مختلف اسب وحشی نکته‌­ای در خور توجه است، همچنین حضور نوعی اسب منقرض ­شدۀ دوران پلیئستوسن به نام هیدرونتین (Equus hydruntinus) از زمرۀ نکات شاخص در مطالعۀ بقایای جانوری است.

وحدتی‌نسب اظهار کرد: در کنار بقایای پستاندارن بزرگ­‌جثه، حضور جانورانی همچون نوعی کرگدن دو شاخ منقرض­ شده (Stephanorhinus hemitoechus) که تا پایان پلیئستوسن در اوراسیا زندگی می­‌کرده و همچنین خرس قهوه‌­ای (Ursus arctos) قابل توجه است. در مجموع ۲۰ دندان انسانی از کاوش در غار قلعه­ کرد به‌­دست آمده است.

او یکی از مهم­ترین کشفیات غار قلعه­ کُرد را دندان شیری یک کودک انسان نئاندرتال به قدمت 175 هزار سال دانست که قدیمی­‌ترین شواهد جسمانی از نوعی انسان در فلات ایران است و گفت: این یافتۀ کم‌­نظیر هم اکنون در موزۀ قزوین به نمایش گذاشته شده است. آخرین سالیابی­‌های انجام­ شده به روش­های آزمایشگاهی گویای این است که قدمت لایه­‌های فرهنگی غار قلعه‌­کرد نزدیک به نیم ­میلیون سال است که آن را مبدل به قدیمی‌­ترین سکونتگاه انسان در فلات ایران کرده است.

گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری غار شوپری

در ادامه این نشست حسین رمضان‌پور سرپرست هیأت گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری غار شوپری، استان مازندران گفت: غار شوپری در درۀ مهربان­رود در جنوب شهر رستمکلا واقع شده است. دهانۀ غار شوپری نسبتاً کوچک است، کمتر از ۲ متر طول و حدود یک متر ارتفاع دارد. طول فضای دالان اصلی از ابتدا تا انتها حدود ۷۶ متر و مساحت داخلی آن بالغ بر ۷۴۶ متر مربع است. گمانه لایه­نگاری غار شوپری با ابعاد ۲×۱ متر در بخش انتهایی تالار اول ایجاد شد.

او تصریح‌ کرد: در لایه‌­نگاری این غار، بدون رسیدن به سنگ بستر، ۵ لایه شناسایی شد. مهم­ترین یافته‌­های باستان­‌شناختی فصل اول لایه ­نگاری غار شوپری به دو گروه تقسیم می­‌شوند. گروه اول یافته‌­های سفالی دوره نوسنگی باسفال متأخر است. این سفال ­ها دارای خمیره­ای کرم تا قرمز و دارای نقوشی هندسی به رنگ سیاه و قهوه هستند. فرم اکثر این سفال­ها متعلق به کاسه‌­های دست‌­ساز است. گروه دوم مواد فرهنگی دوره پارینه‌سنگی هستند. ۴۳۶ قطعه دست­‌ساخته سنگی از لایه­‌های ۳ و ۵ گمانه لایه‌­نگاری غار شوپری به دست آمده است. وجود تعداد بالای تراشه که در حدود نیمی از مجموع دست‌­افزارهای شوپری را تشکیل می­‌دهند، دلیلی بر تراشه‌مدار بودن مجموعه است. در میان تراشه­‌ها، دو تراشه شاخص لوالوا و ۱۰ تراشه با آثار برداشت مرکزگرا وجود دارد. مجموعه قابل ملاحظه‌­ای از بقایای جانوری نیز از گمانه لایه‌­نگاری به دست آمده است.

این باستان‌شناس افزود: ارزیابی اولیه گویای حضور گونه‌ه‌ای از علفخواران بزرگ جثه مانند اسب، گوزن است و در کنار آنها بقایایی از خوک و خرسِ غار نیز مشاهده شده است. یک قطعه استخوان بز یا گوسفند احتمالاً متعلق به اواخر پارینه سنگی میانی به دست آمده است که دارای آثار برش منظم به شکل ۱۲ خط به یک اندازه و با فاصله یکسان از یکدیگر است. این خطوط می‌­تواند نخستین تلاش­ ها برای شمارش باشد و کاربردی مشابه چوب ­خط داشته باشد.

رمضانی خاطرنشان‌ کرد: این برش ­ها توسط ابزار­سنگی بر روی این قطعه استخوان ایجاد شده­اند. با مشاهده دقیق خطوط به کمک میکروسکوپ قوی مشخص شد که بر روی این خط­ها گل اخرا قرار دارد. قدمت دست افزارهای پارینه سنگی میانی به­دست­ آمده حداقل به ۴۵ هزار سال می­رسد.

گمانه‌­زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم پناهگاه صخره‌ای سُرهه (اسکولدر)

در ادامه حمید حریریان معاون هیأت گمانه‌­زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم پناهگاه صخره‌ای سُرهه (اسکولدر)، ساوجبلاغ، استان البرز در این نشست با اشاره به اینکه پناهگاه صخره­ای اسکولدر یا سُرهه در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا در شهرستان ساوجبلاغ واقع شده است. تصریح‌ کرد: تاکنون دو فصل کاوش در این محوطه به انجام رسیده­است. در طول دو فصل تعداد ۷ مربع ۱×۱ متر در محل چاله­ های حفاری غیرمجاز باز و پاکسازی شد. آزمایش سالیابی به روش  نشان می ­دهد که استقرار پارینه‌سنگی در این محوطه به بازه زمانی ۶۸ تا ۳۵ هزار سال پیش باز می‌گردد. تعداد 4 هزار و 449 قطعه دست ­افزار سنگی از دو فصل کاوش یافته­ شد.

او گفت: تحلیل فناوری و گونه ­شناسی دقیق دست ­افزارهای سنگی نشان م ی­دهد که مجموعه دارای ویژگی ­های فناوری یکسانی در طول این بازه زمانی بوده و تغییر چندانی نداشته ­است. دست ­افزارهای سنگی بیشتر بر روی سنگ خام توف سبزرنگ با بافت متوسط تا درشت­ دانه ساخته شده­ اند که منبع آن در اطراف محوطه و بر دامنه ­ها از جمله دامنه جلوی محوطه اسکولدر ۱ به فراوانی دیده می ­شود. مجموعه به طور کلی تیغه­ مدار است. تراشه­ ها به دو گروه تراشه­ های مرکزگرا/لوالوا و تراشه هایی با آثار برداشت موازی دسته­ بندی می ­شوند که نمایانگر وجود دو روش تراش سنگ­ما در با فناوری لوالوا و فناوری برداشت­ های موازی (تیغه) هستند. تیغه­ ها نیز بدین گونه اند.

این باستان‌شناس اظهار کرد: با این که تیغه­ های لوالوا بیشترین تعداد تیغه ­ها را تشکیل می ­دهند، تیغه­ های معمولی به دست ­آمده از سنگ­ما درهای سکویی نیز در مجموعه وجود دارند. این دسته­ بندی­ها با سه گروه سنگ­ما در مجموعه شامل سنگ­ما درهای سکویی، موازی و مخلوط این دو سازگار است. در مجموع، ویژگی­ های فناوری و گونه ­شناسی مجموعه دست­ افزارهای سنگی به دست آمده از اسکولدر ۱ مشخصاً در قالب تعریف­ شده پارینه­ سنگی نوین آغازین در جنوب غرب آسیا می­ گنجد. با کشف این فرهنگ، پیچیده بودن سبک زندگی در اواخر پارینه‌سنگی میانی و گذار به پارینه‌سنگی نوین آشکار می‌شود.

حریریان تصریح‌ کرد: محل قرارگیری این محوطه در کوهپایه‌های جنوبی البرز، اهمیت آن را در مسیر مهاجرت انسان به سمت شرق و غرب نشان می‌دهد. این داده‌ها حاکی از وجود هر دو گونه انسانی نئاندرتال و مدرن در فلات ایران بوده و ایران را به عنوان یکی از مراکز مهم رویارویی گونه‌های انسانی مختلف معرفی می‌کند. وجود فرهنگ پارینه‌سنگی نوین آغازین نشانه برهم کنش دو گونه انسانی، اختلاط ژنتیکی آنها و تطور گونه انسان مدرن است که منجر به محو شدن گونه ­های دیگر انسان و حکمرانی بلامنازع گونه انسان مدرن در تمام دنیا شد.

انتهای پیام/