صاحب‌خبر - اجلاس پيش روي سران شانگهاي دهم ژوئيه سال 2015 ميلادي (19 تير 94) در شهر اوفاي روسيه برگزار خواهد شد. مقام‌هاي ايراني و روس مي‌گويند كه عضويت ايران در پيمان شانگهاي در اجلاس آتي اين سازمان بررسي خواهد شد. برخي تحليل گران مي‌گويند كه تحولات منطقه، جنگ در اوكراين و تشديد رويارويي غرب با روسيه، باعث نزديكي بيشتر تهران - مسكو به همديگر شده‌اند و برخي منابع مي‌گويند كه تقويت همكاري‌هاي ايران و روسيه به عضويت در شانگهاي محدود نخواهد شد و طي هفته‌ها و ماه‌هاي آينده، نزديكي دو كشور با سرعت بيشتري پيگيري مي‌شود. خبرنگار خبرگزاري موج، در اين خصوص با بهرام اميراحمديان، استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آسياي ميانه و قفقاز، گفت و گويي را به شرح زير انجام داده است.
عضويت ايران در شانگهاي را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
عضويت در شانگهاي براي ايران امتياز زيادي نيست. چون ايران عضو اصلي جنبش عدم تعهد است و به عنوان رييس اين جنبش نقش اساسي دارد. وقتي ايران به عضويت اين سازمان در آيد از عدم تعهد خارج مي شود و از اين منظر مي خواهد و البته بايد استقلال داشته باشد. ايران با استقلال سياسي مي خواهد نقش بيشتر و بهتري داشته باشد. از اين منظر پيوستن ايران به اين سازمان امتيازي محسوب نمي شود اما براي شانگهاي مزيت هاي زيادي دارد. به عنوان مثال شانگهاي از طريق ايران مي تواند به آب هاي آزاد جنوبي دسترسي داشته باشد.
اما اشتياق زيادي براي اين عضويت از سوي مقامات سياسي ايران وجود دارد؟
چون ايران مي خواهد از تمام امکانات براي ايفاي نقش مثبت منطقه اي و بين المللي خود استفاده کند؛ چرا که غرب و بويژه آمريکا مي کوشند ايران را همچنان در انزوا قرار دهند، بنابراين ايران براي مقابله با چنين تلاش هاي غرب خواهان تقويت نقش بين المللي خود است. ايران به عنوان يک قدرت منطقه اي به خودي خود داراي پتانسيل هاي زيادي است و شايد به خاطر همين باشد که اتفاقا اصراري هم براي عضويت در شانگهاي ندارد. عضويت در اين سازمان نوعي پارادوکس بوجود مي آورد. يعني همزماني عضويت در شانگهاي و جنبش عدم تعهد پاردوکس به حساب مي آيد.
فکر مي کنيد با اين عضويت، به وزن سياسي و اقتصادي ايران افزوده شود؟
به نظر من اين عضويت مطلبوبيت ندارد. چون اگر شانگهاي به سمت يک اتحاديه نظامي پيش برود ناتوي شرق را کاملا شکل مي دهد. ايران علاقه مند نيست در اتحاديه هاي نظامي مشارکت داشته باشد. مصلحت ايران در اين نيست. از جهاتي ديگر شانگهاي قدرت لازمه را ندارد و اعضاي آن با يکديگر در تضاد هستند. مسئله چين با هند يا روسيه با چين از سويي ديگر هند و پاکستان و... همگرايي زيادي در بين آنها نيست. طرف اعضاي شانگهاي، آمريکا و غرب است و انتظار شانگهاي اين است که همکاري هاي منطقه اي به سمت نظامي حرکت کند.
تنها به دليل وجه نظامي يا نظامي شدن شانگهاي، اين عضويت را مناسب نمي دانيد؟
من فکر مي کنم شانگهاي به عنوان يک پيمان اقتصادي فرهنگي بهتر مي تواند عمل کند تا اينکه به سمت يک پيمان نظامي برود. همچنين عضويت ايران براي شانگهاي مزاياي بيشتري هم دارد. ايران موقعيتي اقيانوسي دارد و از اين نظر چند وجهي است. دسترسي ايران به اقيانوس هند، درياي خزر، افغانستان و پاکستان ويژگي ژئوپليتيکي بالايي به اين کشور داده است. با گرايش به عضويت در پيمان نظامي، ايران ديگر نمي تواند از موقعيت خود بهره بيشتري ببرد. بهترين نقشي که ايران در حاضر دارد ايفاي يک سياست خارجه مستقل است. اما پيوستن به سياست شرقي و نظامي اين نقش را مخدوش کرده و بر اساس قانون اساسي، ما نبايد به غرب يا شرق گرايش داشته باشيم.
آيا عدم موفقيت در مذاکرات هسته اي احتمال عضويت در اين سازمان را مي تواند تقويت کند؟
مذاکرات هسته اي به بن بست نرسيده و نخواهد رسيد. اگر قرار بود اين مذاکرات به بن بست برسد تا کنون بايد اين اتفاق مي افتاد. خوشبختانه تيم مذاکره کننده ايراني قوي ترين تيمي بوده که مي توانست در اين مذاکرات حضور داشته باشد. از سويي ديگر حمايت هاي رهبري و مردم موجب تقويت بيش از پيش آن شده است. ما بايد از تمام ظرفيت هاي خود در اين خصوص استفاده کنيم و فعلا تمرکزمان را بر توافق نهايي داشته باشيم.∎
نظر شما