شهاب شهسواري
سحرگاه روز دوشنبه، زلزله‌اي به بزرگي ۷,۸ ريشتر جنوب شرقي تركيه و شمال سوريه را لرزاند. بعد از زلزله ساعت ۴ صبح در منطقه غازي عينتاب، بعدازظهر روز دوشنبه زلزله ديگري به بزرگي ۷,۵ ريشتر منطقه قهرمان‌مرعش را لرزاند. زلزله روز دوشنبه در سراسر منطقه از سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين، عراق و لبنان گرفته تا يونان و قبرس احساس شد. با اين حال عمده تخريب زلزله در ۱۰ استان جنوبي و مركزي تركيه و ۵ استان شمالي سوريه احساس شد. تا لحظه تنظيم اين گزارش، آمار منتشر شده از سوي دولت تركيه، دولت سوريه و كلاه سفيدها در مناطق تحت كنترل شورشيان در سوريه، حاكي از كشته شدن دست‌كم ۲۵۰۰ نفر بر اثر اين زلزله است. با اين حال انتظار مي‌رود كه رقم تلفات طي روزهاي آينده به شكل چشمگيري افزايش پيدا كند، چراكه تعداد نامشخصي از شهروندان تركيه و سوريه همچنان زير آوار مانده‌اند. براساس اعلاميه اداره كل بلاياي طبيعي و امور اضطراري تركيه دست‌كم ۱۲۰ پس‌لرزه در پي زلزله صبح دوشنبه مناطق جنوبي تركيه را لرزانده است. براساس آمار رسمي در تركيه دست‌كم ۲۸۳۴ خانه در جنوب اين كشور كاملا ويران شده‌اند. بسياري از كشورهاي جهان، ازجمله كشورهاي عربي، اروپايي، ايران و ايالات‌متحده و سازمان‌هاي بين‌المللي ازجمله سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا، ناتو و كميسارياي عالي پناهندگان ملل متحد در پيام‌هايي جداگانه ضمن اعلام تسليت به مناسبت وقوع اين حادثه براي كمك به حادثه‌ديدگان در تركيه و سوريه اعلام آمادگي كرده‌اند. به گفته رييس‌جمهور تركيه تا بعدازظهر ديروز دست‌كم ۴۵ كشور براي امدادرساني به آسيب‌ديدگان زلزله در تركيه اظهار آمادگي كرده‌اند. در سوريه هم علاوه بر رييس‌جمهور اسلامي ايران، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و محمد بن زايد، رييس امارات متحده عربي در تماس‌هاي تلفني جداگانه با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه براي امدادرساني به آسيب‌ديدگان اعلام آمادگي كرده‌اند.
زلزله روز دوشنبه باعث تخريب هزاران ساختمان در شهرهاي مختلف تركيه و سوريه شد. سرماي هوا و بارش برف و باران در منطقه، امدادرساني به زلزله‌زدگان را مشكل‌تر كرده است. منطقه غازي عينتاب تركيه، ميزبان صدها هزار نفر از پناهجويان سوري است كه با كمترين امكانات در اين منطقه زندگي مي‌كنند. علاوه بر اين وقوع اين زلزله در مناطق جنگ‌زده سوريه از جمله استان ادلب كه در كنترل شورشيان قرار دارد، احتمال بروز فاجعه‌اي بزرگ‌تر را در شمال سوريه جدي‌تر مي‌كند. يك دهه جنگ داخلي در سوريه بسياري از زيرساخت‌ها را در اين كشور از بين برده است. درحالي كه در استان‌هاي حلب، حما، لاذقيه و طرطوس دولت مركزي سوريه مسووليت رسيدگي به زلزله‌زدگان را برعهده دارد، در استان ادلب كه بيشترين آسيب را از زلزله ديده است، گروه موسوم به كلاه سفيدها مسووليت رسيدگي به مصدومان و جست‌وجوي زيرآوارماندگان را برعهده دارد. برآورد مي‌شود كه نزديك به ۴ ميليون نفر آواره جنگ داخلي سوريه در استان ادلب ساكن شده‌اند. بسياري از آوارگان ساكن ادلب در خانه‌هايي زندگي مي‌كنند كه بر اثر سال‌ها جنگ و بمباران‌هاي مستمر مخروبه شده‌اند و اين ساختمان‌هاي مخروبه، احتمال افزايش آسيب‌ديدگان زلزله در سوريه را بسيار افزايش مي‌دهد.
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه، بعدازظهر دوشنبه طي نشست خبري درباره اين زمين‌لرزه گفت: «در ساعت ۰۴: ۱۷ بامداد امروز، بزرگ‌ترين فاجعه پس از زلزله ارزنجان در سال ۱۹۳۹ كه در قرن گذشته تجربه كرديم، ما را تكان داد. دولت ما از زمان زلزله با همه نهادهاي خود وارد عمل شده و استانداري‌هاي ما همه امكانات را بسيج كرده‌اند.» به نوشته خبرگزاري آناتولي، وي با بيان اينكه ۱۰ استاندار ديگر براي همكاري با مسوولان ۱۰ استان زلزله‌زده منصوب شده‌اند، توضيح داد: «هم‌اكنون ۹ هزار پرسنل در حال انجام عمليات جست‌وجو و نجات هستند و اين تعداد با افرادي كه از خارج به منطقه مي‌رسند دائما در حال افزايش است.» وي با بيان اينكه امروز ۸۵ ميليون نفر جمعيت تركيه يكدست و هم‌قلب شده‌اند، گفت: «مردم و نهادهايي كه به كمك مي‌روند بايد با هماهنگي آفاد (اداره بلاياي طبيعي و امور اضطراري تركيه) اقدام كنند، كمك‌هاي غير از اين باعث هرج و مرج شده و رسيدن به اهداف را دشوار مي‌كند.»
فواد اوكتاي، معاون رييس‌جمهور تركيه گفته است كه به دليل شرايط بد جوي، امدادرساني به مناطق زلزله زده مشكل شده است. به گفته اين مقام ارشد تركيه ۲۸۰۰ تيم امداد و نجات به نقاط مختلف جنوب تركيه براي امدادرساني به زلزله‌زدگان اعزام شده‌اند. به گزارش رسانه‌ها تلاش ساكنان زلزله‌زده براي خروج از شهرها و پناه بردن به مناطق ديگر، باعث ترافيك و بسته شدن مسيرها شده است كه باعث جلوگيري از رسيدن گروه‌هاي امدادي به مناطق زلزله‌زده شده است. دولت از شهروندان مناطق زلزله‌زده خواسته است كه فعلا به جاده‌هاي مواصلاتي مراجعه نكنند. گروهي از مساجد تركيه درهاي خود را براي پناه دادن به زلزله‌زدگان گشوده‌اند. تصاوير منتشر شده از نقاط مختلف تركيه از حجم شديد تخريب خبر مي‌دهند. شهروندان در مناطق مختلف تركيه هم از تخريب گسترده روستاها و شهرها خبر داده‌اند. اين زلزله به آثار باستاني در تركيه نيز آسيب رسانده است، از جمله تصاوير از تخريب بخشي از مسجد ۸۰۰ ساله جديد (يني جامي) در شهر ملطيه و بخشي از قلعه ۲۲۰۰ ساله رومي غازي عينتاب در همين شهر حكايت دارند. رسانه‌ها از تخريب دو بيمارستان در اسكندرون و ختاي خبر داده‌اند.
بزرگ‌ترين زلزله‌هاي تركيه در ۲۵ سال گذشته
تركيه ازجمله كشورهاي زلزله‌خيز جهان محسوب مي‌شود و در مسير گسل‌هاي بزرگي قرار دارد. به گفته رييس‌جمهور تركيه، زلزله روز دوشنبه بزرگ‌ترين حادثه طبيعي در اين كشور از سال ۱۹۳۹ تاكنون محسوب مي‌شود. زلزله ۱۹۳۹ در منطقه ارزنجان در شمال شرقي تركيه رخ داد و براساس برآوردها نزديك به ۳۳ هزار كشته بر جا گذاشت. بزرگي اين زلزله بزرگ را بين ۷.۷ تا ۸ ريشتر تخمين زده‌اند. در طول ۲۵ سال گذشته، تركيه دست‌كم ۵ زلزله بزرگ را تجربه كرده است. اين زلزله باعث وقوع سونامي در درياي سياه شد كه موج‌هايي به ارتفاع يك تا ۳ متر ايجاد كرد. براساس برنامه اقدام و راهبرد ملي زلزله تركيه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۳، بخشي از تخريب‌هاي ناشي از زلزله در تركيه به دليل كيفيت پايين ساختمان‌ها است كه بر اثر مهاجرت گسترده و پرشتاب به مراكز شهري از دهه ۱۹۵۰ رخ داده است و به دليل فقدان نظارت بر توسعه شهري، شهرهاي اين كشور را به شدت در مقابل بلاياي طبيعي آسيب‌پذير كرده است. بعد از زلزله‌هاي سال ۱۹۹۹ دولت تركيه تلاش‌هاي زيادي را براي كاهش خطرات زلزله در اين كشور آغاز كرده است و قوانين و مقررات جديدي براي صدور مجوز ساخت و ساز و بازديد اجباري و نظارت بر همه ساختمان‌ها وضع شده است.
آگوست ۱۹۹۹: زلزله ۷.۶ ريشتري تابستان ۱۳۷۸ منطقه مرمره در شمال غربي تركيه را لرزاند، منطقه‌اي بسيار پرجمعيت در جنوب استانبول كه نزديك به ۴۵ دقيقه لرزيد. براساس آمار رسمي تعداد تلفات اين زلزله به ۱۷۵۰۰ نفر رسيد.
نوامبر ۱۹۹۹: زلزله پاييز ۱۳۷۸ در شهر دوزجه در شمال غربي تركيه به بزرگي ۷.۲ در مقياس ريشتر ۸۴۵ كشته بر جا گذاشت.
مه ۲۰۰۳: بهار سال ۱۳۸۲ زلزله‌اي به بزرگي ۶.۴ در مقياس ريشتر شهر كردنشين بينگول در شرق تركيه را لرزاند. در اين زلزله يك خوابگاه مدرسه فروريخت و دست‌كم ۱۶۷ نفر از جمله ۶۳ كودك جان خود را از دست دادند.
مارس ۲۰۱۰: زلزله ۶.۱ ريشتري الازيغ در زمستان سال ۱۳۸۸ باعث مرگ دست‌كم ۴۲ نفر شد.
اكتبر ۲۰۱۱: دو زلزله بزرگ در پاييز ۱۳۹۰، ابتدا يكم آبان به بزرگي ۷.۲ ريشتر و پس از آن ۱۸ آبان ماه به بزرگي ۵.۶ ريشتر، شهر وان را لرزاند، اين دو زلزله متوالي در مجموع ۶۴۴ كشته بر جا گذاشتند.
اعلام آمادگي ايران براي ارسال كمك‌هاي فوري به تركيه و سوريه
سيدابراهيم رييسي، رييس‌جمهور اسلامي ايران، در پيام‌هاي جداگانه‌اي وقوع حادثه دلخراش زلزله در دو كشور دوست و برادر تركيه و سوريه را به روساي جمهور و مردم دو كشور تسليت گفت و آمادگي كشورمان براي ارايه كمك‌هاي امدادي فوري را اعلام كرد. براساس اعلام معاون امور بين‌الملل و حقوق بشردوستانه جمعيت هلال‌احمر ۶ تيم امداد و نجات و درماني به تركيه اعزام شدند.
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران نيز، بعدازظهر ديروز با انتشار پيامي در توييتر نوشت: «تأثر و تأسف عميق خود، دولت و مردم ايران از وقوع زلزله شديد در مناطقي از دو كشور دوست، همسايه و مسلمان تركيه و سوريه كه به جان باختن و مجروح شدن جمع زيادي از شهروندان دو كشور منجر شد، اعلام و با دولت‌ها و ملت‌هاي تركيه و سوريه ابراز همدردي مي‌كنم. آماده هرگونه مساعدت هستيم.»
همچنين ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان نيز با ابراز تأثر و تأسف عميق از وقوع زلزله شديد در مناطقي از دو كشور دوست، همسايه و مسلمان تركيه و سوريه كه به جان باختن جمع زيادي از شهروندان دو كشور منجر شد، با دولت‌ها و ملت‌هاي دو كشور يادشده ابراز همدردي كرد. كنعاني ضمن تسليت به خانواده‌هاي جانباختگان اين حادثه دردناك، براي مجروحان شفاي عاجل مسئلت نمود.
محمدباقر قاليباف رييس مجلس شوراي اسلامي ايران در پيامي صميمانه جان باختن صدها نفر در حادثه زمين لرزه در سوريه را تسليت گفت. قاليباف در جلسه علني ديروز مجلس شوراي اسلامي خواستار رحمت براي زلزله‌زدگان و القاي صبر و شكيبايي براي خانواده‌ها و عزيزان آنان شد.