آزادراه حرم تا حرم که با اسم حرم مطهر امام رضا (ع) یک دهه قبل کلنگ زنی شد تنها در بخش غربی خود پیشرفت و بهره‌برداری داشت، اما در قطعات این مسیر که در خراسان رضوی واقع‌شده هیچ پیشرفتی نداشتیم، البته نمی‌توان نبود دیپلماسی فعال و قدرت اقناع‌کنندگی مسئولان استانی و نمایندگان استان در مجلس را در این عقب‌ماندگی بی تأثیر دانست.

این پروژه در حالی راکد مانده که مشهد به‌عنوان دومین کلانشهر کشور سالانه پذیرای حدود ۴۰ میلیون زائر است و جمعیت سیال این شهر حدود ۶ میلیون نفر در روز است از سویی دیگر آمار‌های رسمی نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد این زائران و گردشگران با خودروی شخصی به مشهد می‌آیند.

عنوان پروژه آزادراه حرم تا حرم است، اما سهم حرم علی بن موسی‌الرضا (ع) که پروژه با نام ایشان کلید خورد بعد از گذشت ۱۲ سال هنوز صفر است. پروژه‌ای که در سال ۸۹ با مشارکت قرارگاه خاتم‌الانبیا شروع شد در سه قطعه تعریف شد، قطعه اول قم تا گرمسار، قطعه دوم گرمسار تا سمنان و قطعه سوم سمنان به مشهد است.

آزادراهی با مسافت ۹۸۰ کیلومتر که ۲۲۳ کیلومتر آن در جغرافیای خراسان رضوی واقع‌شده، اما در طول عمر سه دولت دهم، یازدهم و دوازدهم باید بگوییم اقدامات دولت برای عملیات اجرایی قطعه آزادراه در خاک خراسان به صفر تمایل داشته است.

دقیقاً منطق گریز از مرکز بر این پروژه حاکم است یعنی هرچه قطعه در دست احداث از پایتخت فاصله بگیرد اعتبار کمتری به آن می‌رسد. قطعه اول این پروژه حدفاصل قم تا گرمسار بود که سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید. قطعه دوم آن حدفاصل گرمسار تا سمنان است که با سرعت قابل قبولی در حال اجراست، اما سهم خراسان رضوی که جزو ضعیف‌ترین استان‌ها ازنظر پوشش آزادراهی است از پروژه‌ای که ۱۲ سال پیش کلنگ زنی شده صفر است.

این وضعیت بیانگر کم مهری ۳ دولت گذشته به خراسان رضوی است دولت‌های گذشته به‌صراحت اعلام کردند که قطعه خراسان رضوی این آزادراه در اولویت کاری آن‌ها نیست، هرساله ردیف اعتباری این پروژه در لوایح دولت تخصیص می‌گرفت، اما عمده آن در قطعات خارج از خراسان رضوی هزینه می‌شد.

آزادراهی که به نظر ما «آرام راه حرم تا حرم» باید نام‌گذاری شود و حتی در دولت قبل اعلام شد به دلیل این‌که درصد پیشرفت فیزیکی عملیات اجرایی قطعه ۳۳ کیلومتری مسیر مشهد تا نیشابور کمتر از ۱۰ درصد است از اولویت دولت خارج شده است.

باروی کار آمدن دولت سیزدهم و در سفر رئیس‌جمهور به استان در فروردین، احیای این مسیر یکی از مصوبات هیئت دولت بود. مصوبه‌ای که به وزارت راه و شهرسازی مهلت ۶ ماهه داد تا وضعیت این بزرگراه را مشخص و نتیجه آن را به هیئت دولت ارائه کند.

تیر امسال بود که معاون عمرانی استانداری در گزارش «آزادراه حرم تا حرم؛ فقط وعده» با اذعان بر این که در دوره‌های گذشته رابطه استان با وزارت راه دچار خدشه شده مهلت خواست تا وعده‌های دولت درباره این آزادراه محقق شود. امروز که ۹ ماه از سفر هیئت دولت به استان و ۵ ماه از وعده استانداری برای احیای این آزادراه می‌گذرد آخرین پیگیری برای تحقق این وعده‌ها را از معاون عمرانی استانداری جویا می‌شویم.

اصلاح واریانت آزادراه حرم تا حرم

خدایی معاون استاندار خراسان رضوی از اصلاحات جدید در نقشه پروژه خبر می‌دهد و می‌گوید: یک اصلاح «واریانت» در نقشه پروژه آزادراه حرم تا حرم انجام‌شده که بسیار حائز اهمیت است.

او می‌افزاید: ایرادی که پیش‌از این وجود داشت این بوده که شبکه آزادراهی مشهد به هم «متصل» نبوده‌اند. یعنی آزادراه مشهد چناران، کنارگذر شمالی، حرم تا حرم و مشهد باغچه هیچ نقطه اتصالی به همدیگر نداشتند و هرکدام مسیر مجزایی داشتند.

معاون استاندار خراسان رضوی ادامه می‌دهد: درحالی‌که آزادراه‌ها نه به لحاظ ترافیکی بلکه به لحاظ «ترانزیتی» باید یک شبکه داشته باشند و این زیرساخت تا الان در شبکه آزادراه‌های مشهد نبوده، هرچند دیر، اما باید در اسناد آزادراهی مشهد ایجاد می‌شد که این کار عملیاتی شد.

شبکه آزادراهی مشهد ایجاد می‌شود

خدایی بیان می‌کند: در پروژه آزادراه حرم تا حرم نیز بر اساس واریانتی که به تصویب رسید آزادراه کنارگذر شمالی به آزادراه حرم تا حرم متصل خواهد شد. به عبارتی با این اصلاح واریانت‌ها ما یک شبکه به‌هم‌پیوسته آزادراهی پیرامون مشهد خواهیم داشت و در آینده مرز ورودی به شهر مشهد همین شبکه آزادراهی خواهد بود.

او تصریح می‌کند: این مسئله به این دلیل مهم است که جایگاه مشهد در ترانزیت به‌عنوان چهارراه شمال به جنوب و شرق به غرب با توجه به تغییرات و تحولات ژئوپلیتیکی برجسته است.

۳ راهبرد تأمین اعتبار

معاون استاندار خراسان رضوی درباره وعده‌ها و مصوبات سفر رئیس‌جمهور برای تأمین اعتبار اجرای پروژه آزادراه حرم تا حرم تاکید می‌کند: جلساتی پیرو مصوبات سفر رئیس‌جمهور تاکنون برگزار و بنا شد که وزارت راه، وزارت نفت و سازمان برنامه‌وبودجه درباره تأمین اعتبار این پروژه یک برنامه ارائه کنند. طبق برنامه بنا بود بخشی از سهم آورده دولت برای اجرای این پروژه از طریق «تهاتر نفت» انجام شود.

خدایی اظهار می‌کند: بحث دیگر تأمین سرمایه پروژه از طریق جذب مشارکت بانک‌هاست که تاکنون جلساتی هم با بانک‌های عامل در این باره برگزار کردیم. بحث دیگر تهاتر زمین توسط وزارت راه و شهرسازی است تا تأمین اعتبار موردنیاز پروژه انجام شود و ظرفیت بودجه هم برای این مباحث وجود دارد.

مطالبه استان تکمیل قطعه مشهد بینالود است

او می‌افزاید: مطالبه استان این است که مرحله اول این پروژه یعنی حدفاصل مشهد تا بینالود که ۳۲ کیلومتر است به بهره‌برداری برسد. این قطعه برای به بهره‌برداری رسیدن حداقل به ۲ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

معاون استاندار خراسان رضوی ادامه می‌دهد: این که دولت بنا دارد از کدام روش؛ تهاتر نفت، مشارکت بانک‌ها یا تهاتر زمین این پروژه را تأمین اعتبار کند، باید وزارت راه و شهرسازی پاسخگو باشد، اما مطالبه استان تکمیل این قطعه از هر طریق ممکن بر اساس مصوبه سفر رئیس‌جمهور است.

خدایی بیان می‌کند: وقتی این پروژه کلید خورد به طور منطقی باید از دو طرف مبدأ و مقصد عملیات اجرایی داشته باشد، اما تا الان در قسمت غربی ۲۰۰ کیلومتر از مسیر به بهره‌برداری رسید و الان وقت آن است که از این‌طرف یعنی از طرف حرم مطهر رضوی هم اقدام جدی انجام شود.

او تصریح می‌کند: این که در این ۱۰ سال اولویت دولت نبوده مسئله گذشته است، اما الان که در اولویت کار دولت قرارگرفته ما انتظار داریم و می‌خواهیم تا پایان سال ۱۴۰۲ قطعه اول مسیر به بهره‌برداری برسد.

مهلت ۶ ماهه وزارت راه به اتمام رسیده

معاون استاندار خراسان رضوی تاکید می‌کند: طبق مصوبه سفر رئیس‌جمهور در فروردین وزارت راه و شهرسازی ۶ ماه مهلت داشت که این پروژه را تعیین تکلیف و به هیئت دولت اعلام کند، اما تا الان خروجی نداشته است و انتظار داریم این وزارتخانه سریع‌تر مشخص کند که بناست از چه طریقی آزادراه حرم تا حرم تأمین اعتبار شود. البته ما با بانک ملی برای جذب همکاری در اجرای این پروژه مذاکراتی داشته‌ایم و پیگیری‌های دیگری هم داشتیم که ممکن است ذاتاً وظیفه استان نباشد.

خدایی با اشاره به جایگاه ترانزیتی خراسان رضوی اظهار می‌کند: آزادراه حرم تا حرم به دلیل ظرفیت ترانزیتی که خواهد داشت ۱۰۰ درصد برای سرمایه گذار به صرفه است.