حواشی یک ثبت در یونسکو
فرهنگ پهلوانی رفت، کشتی هم می‌رود
صاحب‌خبر - چند روزی از ثبت فرهنگ پهلوانی در یونسکو به‌نام کشور آذربایجان می‌گذرد اما همچنان این سؤال وجود دارد که چطور وقتی سال 1389 در یونسکو چنین چیزی به‌نام ایران ثبت شده باز هم آذربایجان می‌تواند فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای را به‌نام خودش ثبت کند؟ هر چند که به نظر این تنها میراث ایرانی نیست که به‌نام دیگران ثبت شده. بلکه در هفدهمین نشست کمیته پاسداری از میراث ناملموس یونسکو میراث‌های دیگری از ایران به‌نام کشورهای دیگر ثبت شد و حتی خبرهای رسیده حکایت دارد که بزودی کشتی پهلوانی به‌نام یک همسایه دیگر ثبت می‌شود. انجام چنین کاری از سوی آذربایجان آن‌هم در شرایطی که مقر فدراسیون بین‌المللی ورزش زورخانه‌ای در ایران است، نشان از این دارد که از سوی فدراسیون ملی و بین‌المللی کم کاری صورت گرفته است. مدیرانی که در دو بخش مسئولیت گرفتند؛ یک فدراسیون ملی ورزش زورخانه‌ای که هر روز هم بر سر ریاست آن دعواست و دیگری هم فدراسیون بین‌المللی است که توسط ایران راه‌اندازی شد تا این ورزش را در سراسر دنیا ترویج بدهد و به همین بهانه هم بر خلاف تمام فدراسیون‌های بین‌المللی در دنیا از دولت ایران بودجه دریافت می‌کند اما حالا نشسته‌اند و نظاره‌گر کار بزرگ آذربایجان که اتفاقاً از زیر‌مجموعه‌های فدراسیون بین‌المللی است، در ثبت فرهنگ پهلوانی به‌عنوان میراث ناملموس این کشور هستند. این در حالی است که ایران پرونده ورزش‌های باستانی و زورخانه‌ای را در ۲۵ آبان سال ۱۳۸۹ بعد از چهار سال تلاش در یونسکو ثبت کرد و باید همین چند روز پیش دوازدهمین سالگرد این مراسم را فدراسیون ملی و حتی فدراسیون بین‌المللی جشن می‌گرفتند اما در سکوت خبری این روز گذشت و هیچ خبری از فدراسیون ملی ورزش‌های زورخانه‌ای در پاسداشت این روز نبود تا اینکه حالا خبر رسیده در اجلاس یونسکو که به میزبانی مراکش برگزار شد، جمهوری آذربایجان فرهنگ پهلوانی را به‌نام خودش ثبت کرد. این در حالی است که فرهنگ پهلوانی بخشی از همان ورزش‌های باستانی و زورخانه‌ای است و آذربایجان به جای آنکه به این پرونده بپیوندد، پرونده‌ای مجزا به یونسکو ارائه کرد تا «فرهنگ پهلوانی» را به‌نام خود ثبت کند که البته موفق هم شد. اسناد زیادی در ایران وجود دارد که این ورزش به‌نام ایران ثبت شده و باید این اسناد به یونسکو ارائه می‌شد. یعنی باید از سوی وزارت ورزش و میراث فرهنگی به یونسکو ارائه می‌شد. برای این کار هم با وجودی‌که ایران در این اجلاس حق رأی نداشته اما سه نماینده حضور داشتند اما ظاهراً نه تنها اسناد ارائه نشده و یا حداقل اینکه دفاع قابل قبولی در کنار این اسناد ارائه نشده بلکه در هفدهمین کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث ناملموس یونسکو، «فرهنگ چای، نماد هویت، میهمان‌نوازی و تعامل اجتماعی» مشترک به‌نام ترکیه و جمهوری آذربایجان، «روایت ملانصرالدین» به‌نام جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و «نخل خرما، دانش، مهارت، سنت و شیوه تهیه آن» به‌نام امارات متحده عربی، بحرین، مصر، عراق، اردن، کویت، موریتانی، مراکش، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، سودان، تونس و یمن ثبت جهانی شده‌اند، بدون آنکه به اشتراکات و ریشه ایرانی آنها اشاره‌ای شود و حتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز نسبت به ثبت این پرونده‌ها واکنش، اعتراض و یا حتی موضعی نشان دهد. البته اینها فقط بخشی از ناکامی‌های ایران در ثبت میراث‌های ملی است. همین الان هم شنیده‌ها حکایت از این دارد که کشور ترکیه در تلاش است که کشتی پهلوانی را به‌نام خودش ثبت کند. اخبار واصله حکایت از این دارد که تعدادی از افرادی‌که به مسئولان سیاسی در ترکیه نزدیک هستند، تلاش وسیعی را شروع کرده‌اند تا به همین زودی کشتی پهلوانی را هم به‌نام ترکیه ثبت کنند. بنابراین قبل از اینکه دیر شود و باز هم بعد از گل خوردن مسئولان متوجه شوند، باید دست به کار شوند و برای ثبت این ورزش ملی و سنتی به‌نام ایران تلاش کنند. پورعلی: پرونده آذربایجان خللی برای ایران ایجاد نمی‌کند مصطفی پورعلی مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی درباره ثبت پرونده «فرهنگ پهلوانی» به‌نام جمهوری آذربایجان واکنش نشان داد: «اینکه جمهوری آذربایجان پرونده‌ای قریب (نزدیک) به‌عنوان و موضوع پرونده ایران را ثبت کرده، از منظر کنوانسیون یونسکو در حوزه میراث فرهنگی ناملموس، خللی به پرونده ایران وارد نمی‌کند. پرونده آذربایجان، ملی است. طبق ضوابط یونسکو هر کشوری می‌تواند عناصر فرهنگی ناملموس خود را ثبت کند و این تعارضی با عناصر دیگر کشورها ندارد. کشتی پهلوانی و آیین‌های زورخانه‌ای که فدراسیون بین‌المللی آن هم در تهران مستقر است، در گستره کشورهای کثیری ظهور و بروز دارد.»∎
نظر شما