گروه اجتماعی
اگر گونه‌ای بتواند از دست شکارچیان مجاز و غیرمجاز قسر در برود و قطعه‌قطعه‌شدن زیستگاهش را تاب آورده و به علت گرسنگی تلف نشود، به احتمال زیاد هنگام عبور از جاده‌هایی که به قلب زیستگاه‌های کشور نفوذ کرده‌اند بر اثر تصادف با خودرو جان می بازد. در تازه ترین مورد «یک فرد یوزپلنگ ایرانی در محور میامی – عباس‌آباد بر اثر برخورد با خودروهای عبوری تلف شد.» این نهمین یوز طی یک دهه اخیر است که با وقوع چنین رخدادی در این منطقه جانش را از دست می دهد. پس از کالبدشکافی توسط کارشناسان و متخصصان محیط زیست استان سمنان، جنسیت این یوز جوان، «ماده» تشخیص داده شد. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان اعلام کرد: مرگ این گونه ارزشمند جانوری و در معرض خطر انقراض، برای جامعه محیط زیست و علاقه مندان به حیات وحش بسیار تأسف بار بود و از آن بدتر اینکه گونه‌ای در این حادثه تلف شد که می توانست در سال‌های بعد، زادآوری کرده و روزنه های امید بیشتری را در خصوص احیای این‌گونه منحصربه فرد جانوری باز کند.
جدا از ماده یوزپلنگ تلف شده، ۲ یوزپلنگ دیگر نیز در محل حادثه دیده شده‌اند که احتمال می‌رود خانواده یوز تلف شده باشند. خبرگزاری تسنیم گزارش داده، همچنان گشت و پایش های شبانه روزی محیط‌بانان در محدوده تصادف ادامه دارد تا در صورت مشاهده مجدد یوزپلنگ از هرگونه تصادف احتمالی و رقم خوردن فاجعه‌ای دیگر جلوگیری شود.
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خبر داده است که اکیپ‌های محیط بانان در محل به صورت شبانه‌روزی مستقر هستند و با پروژکتورکشی و با روشن کردن آتش در منطقه و ایجاد هشدار، در صورت مشاهده یوز مادر و توله همراه آنها را از منطقه خطر دور کنند، محل تصادف بیش از ۳۰ کیلومتر از نقطه داغ تصادفات قبلی فاصله دارد اگرچه یک مورد تصادف در این محدوده ثبت شده بود و به همین دلیل، موضوع ایمن سازی این بخش از جاده را پیگیری خواهیم کرد.
اکبری به این موضوع هم اشاره کرده که نجات این گونه و کاهش مخاطرات آن مستلزم همکاری همه دستگاه های مرتبط از جمله وزارت راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه است.
یوزهای ایرانی سال‌ها است که در خطر انقراض قرار گرفته‌اند. تعداد قطعی یوزپلنگ‌های آسیایی در حال حاضر ۱۳ فرد است و با احتساب یوزهایی که شناسایی نشده‌اند، جمعیت این گونه جانوری در ایران احتمالا کمتر از ۳۰ قلاده است. این خبر را مرتضی پورمیرزای، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، اعلام کرد و گفت که در سه سال اخیر، یک یوز در خراسان شمالی، سه یوز در یزد و ۹ یوز در زیستگاه حیات‌وحش توران در استان سمنان شناسایی شده‌اند. این درحالی است که تلفات جاده‌ای، از عوامل اصلی تهدید این گونه جانوری به شمار می رود.
هرچند تاکنون تحقیقات جامعی درباره میزان خطرناک بودن تمامی جاده‌های کشور برای حیات‌وحش انجام نشده، اما اینکه شواهد آماری نشان می دهد، عامل ۷۰ درصد مرگ و میر گوشتخواران کشور تصادفات جاده‌ای بوده، گواهی است بر درستی این ادعا که بسیاری از جاده‌های کشور بدون در نظر گرفتن حداقل استاندارد‌ها و گزارش ارزیابی زیست‌محیطی مناسب ساخته شده‌اند.
به نظر می‌رسد با توجه به روند توسعه در جوامع بشری، جاده‌ها به‌عنوان یک عامل مهم در تهدید بقای جمعیت‌های حیات‌وحش به شمار می‌روند. در همین رابطه گروهی از محققان واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان، پژوهشی را انجام داده اند که در آن میزان تلفات جاده‌ای پستانداران گوشتخوار در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد که جاده‌سازی غیراصولی، همه‌ساله مرگ‌ومیر جاده‌ای بسیاری را برای جانوران وحشی به دنبال داشته است.
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهند که در بازه زمانی ۹ ساله و در فاصله سال‌های ۱۳۸۶ تا نیمه نخست سال ۱۳۹۴، تصادفات جاده‌ای، اولین عامل تأثیرگذار بر مرگ‌ومیر گوشتخواران کشور بوده‌اند و ۵۲ درصد از مرگ‌ومیر کل پستانداران، به‌طور مستقیم در ارتباط با تصادفات جاده‌ای رخ داده و در این میان، گوشتخواران با حدود ۶۴ درصد، بالاترین آمار مرگ‌ومیر جاده‌ای را داشته‌اند.
طبق این نتایج که در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصل‌نامه «انسان و محیط‌زیست» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شده، بیش از نیمی از مرگ‌ومیر یوزپلنگ آسیایی به‌طور مستقیم به عامل تصادفات جاده‌ای ارتباط داشته است. در این خصوص، جاده پارک ملی گلستان به‌تنهایی ۳۹ درصد از تلفات جاده‌ای حیات‌وحش کشور و ۷۸ درصد از تلفات جاده‌ای پلنگ‌ها را سبب شده است.
طبق آمار ارائه‌شده در این تحقیق، سهم گوشتخواران از تصادفات جاده‌ای، ۸ برابر علفخواران بوده است.
اگرچه این اتفاق در کل جهان به وقوع می‌پیوندد، برای مثال در کشور هندوستان، تلفات جاده‌ای، از عوامل اصلی تهدید پلنگ محسوب می‌شود. ولی در کشورهای پیشرفته، راهکارهای خاص مقابله با این پدیده، اندیشیده و اجرایی شده است. به همین علت، آمارهای بالای جانوران وحشی کشته‌شده در اثر تصادفات جاده‌ای، بیشتر مختص کشورهای درحال‌توسعه‌ای نظیر ایران است. احداث روگذر و زیرگذرهای جاده‌ای، ایمن‌سازی جاده‌ها و نصب تابلو علائم راهنمایی و رانندگی برای هشدار عبور حیوانات از مواردی هستند که در کشورهای پیشرفته، به‌خوبی از آنها استفاده شده، مباحثی که در کشور ما چندان مورد توجه نیست و برهمین اساس «امین ولیان»، مدرس حیات وحش به خبرنگار مهر می گوید: «برای اولین بار طرح احداث روگذرِ حیات وحش همراه فنس کشی محدوده عباس آباد-میامی در کریدور حرکتی یوزها در قالب طرح یوز ضربدر ۱۰ به دلیل وجود ۱۰ زیستگاه مستقل برای یوزها، سال ۹۵ توسط جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود مطرح و پیش بینی می‌شد که تنها فنس کشی یا فنس کشی همراه آبراهه‌ها به عنوان زیرگذر (طرح انجمن یوزپلنگ ایرانی) منجر به ایزوله شدن یوزها یا اجبار آنها به تردد از نقاط دیگر و تغییر کریدورهای حرکتی به دست آمده می شود، اما این نوع فنس کشی، پیچیدگی جلوگیری از تصادفات جاده‌ای در این محدوده یعنی جاده مرگ یوزها را بسیار دشوارتر می‌سازد.
این مدرس حیات وحش، تلف شدن توله یوز را نشان دهنده کم توجهی و ندانم کاری متولیان حفاظت از یوزپلنگ آسیایی عنوان و بیان کرده، «از محدوده ۴۵ کیلومتری شمال توران مماس با جاده شاهرود-مشهد ۳۰ کیلومترِ مهم تعیین و تنها ۱۲ کیلومتر برای فنس کشی انتخاب شد، از آن مقدار هم در خوشبینانه‌ترین حالت ۵ کیلومتر فنس کشی صورت گرفت، ضمن آنکه در فنس کشی اجرا شده نقص‌های فنی و جدی وجود دارد و هیچ روگذری برای تردد یوزها به عنوان جانورانی مهاجر که تردد آنها بین دو زیستگاه توران و میاندشت تکرار می‌شود، تعبیه نشد و صرفا آبراهه‌ها به عنوان زیرگذر در نظر گرفته شد که اساسا تردد یوزها به عنوان جانورانی محتاط از آنها محل تردید است.
این کارشناس حیات وحش با بیان اینکه بسیاری از کشورها از جمله هلند با بیش از ۶۶ پل روگذر حیات وحش، آلمان، چک، کانادا، سنگاپور و غیره از تنوع زیستی کشورشان محافظت می‌کنند، مطرح کرده است: «ارزش یوز تلف شده صدها برابر پیروز، توله یوز در اسارت است. یوزپلنگ‌های در اسارت یا نیمه اسارت به دلیل آنکه هرگز در طبیعت رها نخواهند شد ارزش اکولوژیکی نداشته و نمی‌توانند خلأ حذف یک جانور در عرصه‌های طبیعی را پر کنند. لذا به جای تمرکز بر یوزهای اسیر که صرفا باید جمعیت پشتیبان باشند برای جلوگیری از انقراض پرسرعت یوزهای طبیعت می‌طلبد که بلافاصله وارد عمل شویم.»
اگر گونه‌ای بتواند از دست شکارچیان مجاز و غیرمجاز قسر در برود و قطعه‌قطعه‌شدن زیستگاهش را تاب آورده و به علت گرسنگی تلف نشود، به احتمال زیاد هنگام عبور از جاده‌هایی که به قلب زیستگاه‌های کشور نفوذ کرده‌اند بر اثر تصادف با خودرو جان می بازد. در تازه ترین مورد «یک فرد یوزپلنگ ایرانی در محور میامی – عباس‌آباد بر اثر برخورد با خودروهای عبوری تلف شد.» این نهمین یوز طی یک دهه اخیر است که با وقوع چنین رخدادی در این منطقه جانش را از دست می دهد. پس از کالبدشکافی توسط کارشناسان و متخصصان محیط زیست استان سمنان، جنسیت این یوز جوان، «ماده» تشخیص داده شد. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان اعلام کرد: مرگ این گونه ارزشمند جانوری و در معرض خطر انقراض، برای جامعه محیط زیست و علاقه مندان به حیات وحش بسیار تأسف بار بود و از آن بدتر اینکه گونه‌ای در این حادثه تلف شد که می توانست در سال‌های بعد، زادآوری کرده و روزنه های امید بیشتری را در خصوص احیای این‌گونه منحصربه فرد جانوری باز کند.
جدا از ماده یوزپلنگ تلف شده، ۲ یوزپلنگ دیگر نیز در محل حادثه دیده شده‌اند که احتمال می‌رود خانواده یوز تلف شده باشند. خبرگزاری تسنیم گزارش داده، همچنان گشت و پایش های شبانه روزی محیط‌بانان در محدوده تصادف ادامه دارد تا در صورت مشاهده مجدد یوزپلنگ از هرگونه تصادف احتمالی و رقم خوردن فاجعه‌ای دیگر جلوگیری شود.
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خبر داده است که اکیپ‌های محیط بانان در محل به صورت شبانه‌روزی مستقر هستند و با پروژکتورکشی و با روشن کردن آتش در منطقه و ایجاد هشدار، در صورت مشاهده یوز مادر و توله همراه آنها را از منطقه خطر دور کنند، محل تصادف بیش از ۳۰ کیلومتر از نقطه داغ تصادفات قبلی فاصله دارد اگرچه یک مورد تصادف در این محدوده ثبت شده بود و به همین دلیل، موضوع ایمن سازی این بخش از جاده را پیگیری خواهیم کرد.
اکبری به این موضوع هم اشاره کرده که نجات این گونه و کاهش مخاطرات آن مستلزم همکاری همه دستگاه های مرتبط از جمله وزارت راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه است.
یوزهای ایرانی سال‌ها است که در خطر انقراض قرار گرفته‌اند. تعداد قطعی یوزپلنگ‌های آسیایی در حال حاضر ۱۳ فرد است و با احتساب یوزهایی که شناسایی نشده‌اند، جمعیت این گونه جانوری در ایران احتمالا کمتر از ۳۰ قلاده است. این خبر را مرتضی پورمیرزای، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، اعلام کرد و گفت که در سه سال اخیر، یک یوز در خراسان شمالی، سه یوز در یزد و ۹ یوز در زیستگاه حیات‌وحش توران در استان سمنان شناسایی شده‌اند. این درحالی است که تلفات جاده‌ای، از عوامل اصلی تهدید این گونه جانوری به شمار می رود.
هرچند تاکنون تحقیقات جامعی درباره میزان خطرناک بودن تمامی جاده‌های کشور برای حیات‌وحش انجام نشده، اما اینکه شواهد آماری نشان می دهد، عامل ۷۰ درصد مرگ و میر گوشتخواران کشور تصادفات جاده‌ای بوده، گواهی است بر درستی این ادعا که بسیاری از جاده‌های کشور بدون در نظر گرفتن حداقل استاندارد‌ها و گزارش ارزیابی زیست‌محیطی مناسب ساخته شده‌اند.
به نظر می‌رسد با توجه به روند توسعه در جوامع بشری، جاده‌ها به‌عنوان یک عامل مهم در تهدید بقای جمعیت‌های حیات‌وحش به شمار می‌روند. در همین رابطه گروهی از محققان واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان، پژوهشی را انجام داده اند که در آن میزان تلفات جاده‌ای پستانداران گوشتخوار در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد که جاده‌سازی غیراصولی، همه‌ساله مرگ‌ومیر جاده‌ای بسیاری را برای جانوران وحشی به دنبال داشته است.
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهند که در بازه زمانی ۹ ساله و در فاصله سال‌های ۱۳۸۶ تا نیمه نخست سال ۱۳۹۴، تصادفات جاده‌ای، اولین عامل تأثیرگذار بر مرگ‌ومیر گوشتخواران کشور بوده‌اند و ۵۲ درصد از مرگ‌ومیر کل پستانداران، به‌طور مستقیم در ارتباط با تصادفات جاده‌ای رخ داده و در این میان، گوشتخواران با حدود ۶۴ درصد، بالاترین آمار مرگ‌ومیر جاده‌ای را داشته‌اند.
طبق این نتایج که در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصل‌نامه «انسان و محیط‌زیست» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شده، بیش از نیمی از مرگ‌ومیر یوزپلنگ آسیایی به‌طور مستقیم به عامل تصادفات جاده‌ای ارتباط داشته است. در این خصوص، جاده پارک ملی گلستان به‌تنهایی ۳۹ درصد از تلفات جاده‌ای حیات‌وحش کشور و ۷۸ درصد از تلفات جاده‌ای پلنگ‌ها را سبب شده است.
طبق آمار ارائه‌شده در این تحقیق، سهم گوشتخواران از تصادفات جاده‌ای، ۸ برابر علفخواران بوده است.
اگرچه این اتفاق در کل جهان به وقوع می‌پیوندد، برای مثال در کشور هندوستان، تلفات جاده‌ای، از عوامل اصلی تهدید پلنگ محسوب می‌شود. ولی در کشورهای پیشرفته، راهکارهای خاص مقابله با این پدیده، اندیشیده و اجرایی شده است. به همین علت، آمارهای بالای جانوران وحشی کشته‌شده در اثر تصادفات جاده‌ای، بیشتر مختص کشورهای درحال‌توسعه‌ای نظیر ایران است. احداث روگذر و زیرگذرهای جاده‌ای، ایمن‌سازی جاده‌ها و نصب تابلو علائم راهنمایی و رانندگی برای هشدار عبور حیوانات از مواردی هستند که در کشورهای پیشرفته، به‌خوبی از آنها استفاده شده، مباحثی که در کشور ما چندان مورد توجه نیست و برهمین اساس «امین ولیان»، مدرس حیات وحش به خبرنگار مهر می گوید: «برای اولین بار طرح احداث روگذرِ حیات وحش همراه فنس کشی محدوده عباس آباد-میامی در کریدور حرکتی یوزها در قالب طرح یوز ضربدر ۱۰ به دلیل وجود ۱۰ زیستگاه مستقل برای یوزها، سال ۹۵ توسط جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود مطرح و پیش بینی می‌شد که تنها فنس کشی یا فنس کشی همراه آبراهه‌ها به عنوان زیرگذر (طرح انجمن یوزپلنگ ایرانی) منجر به ایزوله شدن یوزها یا اجبار آنها به تردد از نقاط دیگر و تغییر کریدورهای حرکتی به دست آمده می شود، اما این نوع فنس کشی، پیچیدگی جلوگیری از تصادفات جاده‌ای در این محدوده یعنی جاده مرگ یوزها را بسیار دشوارتر می‌سازد.
این مدرس حیات وحش، تلف شدن توله یوز را نشان دهنده کم توجهی و ندانم کاری متولیان حفاظت از یوزپلنگ آسیایی عنوان و بیان کرده، «از محدوده ۴۵ کیلومتری شمال توران مماس با جاده شاهرود-مشهد ۳۰ کیلومترِ مهم تعیین و تنها ۱۲ کیلومتر برای فنس کشی انتخاب شد، از آن مقدار هم در خوشبینانه‌ترین حالت ۵ کیلومتر فنس کشی صورت گرفت، ضمن آنکه در فنس کشی اجرا شده نقص‌های فنی و جدی وجود دارد و هیچ روگذری برای تردد یوزها به عنوان جانورانی مهاجر که تردد آنها بین دو زیستگاه توران و میاندشت تکرار می‌شود، تعبیه نشد و صرفا آبراهه‌ها به عنوان زیرگذر در نظر گرفته شد که اساسا تردد یوزها به عنوان جانورانی محتاط از آنها محل تردید است.
این کارشناس حیات وحش با بیان اینکه بسیاری از کشورها از جمله هلند با بیش از ۶۶ پل روگذر حیات وحش، آلمان، چک، کانادا، سنگاپور و غیره از تنوع زیستی کشورشان محافظت می‌کنند، مطرح کرده است: «ارزش یوز تلف شده صدها برابر پیروز، توله یوز در اسارت است. یوزپلنگ‌های در اسارت یا نیمه اسارت به دلیل آنکه هرگز در طبیعت رها نخواهند شد ارزش اکولوژیکی نداشته و نمی‌توانند خلأ حذف یک جانور در عرصه‌های طبیعی را پر کنند. لذا به جای تمرکز بر یوزهای اسیر که صرفا باید جمعیت پشتیبان باشند برای جلوگیری از انقراض پرسرعت یوزهای طبیعت می‌طلبد که بلافاصله وارد عمل شویم.»
نظر شما