به گزارش ایرنا، هند همواره با حضور در اتحادیه های گوناگون بین المللی، چهره ای مسالمت آمیز از خود به نمایش گذاشته است؛ کشوری که جنبش سران عدم تعهد را با جدیت همراهی کرد و از بنیان گذاران به حساب می آمد تا امروز که فراتر از منطقه شبه قاره و حتی آسیا، به یک بازیگر بزرگ جهانی تبدیل شده است که می تواند معادلات را تغییر بدهد.

عضویت در اتحادیه بریکس، کواد، سازمان همکاری های شانگهای، همراهی با اتحادیه کشورهای جنوبب شرق آسیا آسه آن و دعوت به هم اندیشی با گروه جی-۷ که کمتر به کشورهای خارج از اتحاد خود توجه نشان می دهند، بخشی از موقعیتی است که امروز دیپلماسی هندی را دگرگون می کند.

بیش از هر یک از این کشورها، همراهی چین و هند، در گروه بریکس با وجود همه مناقشات مرزی و امنیتی، نکته قابل توجهی به حساب می آید.

پیشینه

بریکس شورای تجاری پنج کشوری است که در ابتدای قرن ۲۱ با ثبت سریع‌ترین رشد، اقتصادهای نوظهور بودند و اکنون می توان چین و هند را باید قدرت اقتصادی تثبیت ‌شده دانست. بریکس از کنار هم گذاشتن حرف اول نام این پنج کشور در زبان انگلیسی تشکیل شده، برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی.

نخستین بار وزیران خارجه چین، هند، برزیل و روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ دیدار کردند و اولین اجلاس رسمی سران در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد. سال بعد آفریقای‌جنوبی هم به این شورای تجاری پیوست و نشست سران آن هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار شده است.

این گروه، پیشگام میان جانبه گرایی بود و اعضای آن  برای اجرای دیدگاه‌های خود و ایجاد ساختارهای تجاری و اقتصادی خارج از سیستم مالی تحت سلطه ایالات متحده تلاش کرده‌اند، این کشورها تقریباً یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می دهند.

اولین (روسیه)، سومین (چین)، پنجمین (برزیل) و هفتمین (هند) کشورهای بزرگ دنیا، پرجمعیت‌ترین‌ها (دو کشور میلیارد نفری دنیا) یعنی چین و هند، سه ارتش از پنج ارتش بزرگ دنیا از نظر پرسنل در حال خدمت را در بریکس حضور دارند و در مجموع، حدود چهل درصد جمعیت، نزدیک به یک‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌سوم خاک دنیا را تشکیل می‌دهند، کشورهای بریکس از مهم‌ترین تولیدکنندگان کالا، خدمات و مواد خام در دنیا هستند.

براساس آمار بانک جهانی از تولید ناخالص داخلی کشورها به قیمت‌های جاری، در سال ۲۰۰۹ سهم این پنج کشور از تولید ناخالص داخلی جهانی ۱۵.۹ درصد بود اما به‌تدریج سهم آن‌ها از اقتصاد دنیا افزایش یافت و در سال ۲۰۲۰ به ۲۴.۴ درصد رسید، صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی کرده که سهم گروه بریکس از اقتصاد جهانی در سال‌های آینده همچنان افزایشی خواهد بود و در سال ۲۰۲۷ به ۲۸.۹ درصد خواهد رسید.

اهمیت موضوع

بریکس چندین مزیت را برای هند به ارمغان می آورد و هدف آن برای ایجاد جایگزین های اقتصادی برای کشورهای جنوب جهانی منعکس کننده یک هدف بلندمدت سیاست خارجی برای دهلی نو است که به رهبری جنبش غیرمتعهدها بازمی گردد. مشارکت در یک گروه از غول های اقتصادی شرق (چین و هند)، مشارکت رو به رشد هند با غرب را که یک جنبه کلیدی از سیاست استقلال استراتژیک آن است، متعادل می کند.

تجارت درون بریکس، با وجود کوچک بودن، فرصت هایی را برای هند در بازارهای کلیدی، از جمله چین فراهم می کند که با وجود تنش های امنیتی، شریک تجاری مهمی است. هند همچنین از هدف بریکس برای محافظت از اعضا در برابر پیامدهای اقتصادی جنگ روسیه در اوکراین حمایت می کند و بر خلاف کواد، مسئله اوکراین و خرید نفت از روسیه برای هند در بریکس، تنش ایجاد نمی کند.

با این حال، بریکس مشکلاتی را برای هند ایجاد می کند زیرا چین که در حال حاضر ریاست دوره‌ای این گروه را بر عهده دارد و پکن همچنین امیدوار است که با گسترش هم پیمانان خود در این گروه، نفوذ خود را افزایش دهد. هند در سایر گروه‌های چندجانبه، مانند بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های آسیایی و سازمان همکاری شانگهای، با چین همکاری می‌کند اما آنها به دلیل تمرکز بر موارد محدودتر یا تعداد بیشتر اعضا، میدان مناسبی برای رقابت نیستند.

به نظر می رسد چین به دلیل دوستی فزاینده خود با روسیه و تشدید رقابت با ایالات متحده، می خواهد بریکس را به عنوان وزنه تعادلی در برابر نهادهای تحت رهبری آمریکا قرار دهد اما هند از این که در مقابل آمریکا قرار بگیرد، دوری می کند.

دهلی نو با حمایت از این گروه، بدون اینکه خود را در تضاد با غرب قرار دهد، قمار نسبتاً امنی انجام می دهد که از هر جهت به سود آنها تمام خواهد شد، حتی بدون هیچ اشاره ای از سیاست های بریکس که در نظر اتحادیه اروپا و ناتو نتیجه خوبی نخواهد داشت، مانند افزایش همکاری اقتصادی با روسیه، حمایت می کند.

هند، روابط خود را به  گونه ماهرانه ای مدیریت می کند، برای نشان دادن وفاداری خود از فعالیت‌های بریکس حمایت و از ادامه همکاری استقبال می کند، در حالی که احتمال اینکه بریکس به سرعت در اجرای آن‌ها حرکت نکند، دهلی نو را از قرار گرفتن در برابر هم پیمانان غربی خود باز می دارد.

با در نظر گرفتن این موارد، همگرایی چین و هند با وجود همه درگیری‌ها (حتی آتش گشودن ارتش‌ها در سال ۲۰۲۰ در منطقه کایلاش)، یکی از مهمترین دستاوردهای بریکس به شمار می آید، اهداف و منافع عضویت در این گروه به اندازه ای بزرگ و سودآور است که بتواند این دو کشور را در کنار یکدیگر نگه دارد.

هند در حالی که نمی تواند به آسانی از تجارت با چین دست بکشد، در راستای اهداف بریکس، خود را در موقعیتی قرار می دهد که برای همکاری با این کشور کمتر مورد انتقاد قرار بگیرد و از سوی دیگر، در عین همکاری با این گروه، آمریکا را به عنوان بزرگترین رقیب یا حتی دشمن چین، از خود راضی نگه دارد، از سوی دیگر بریکس، فرصت مناسبی است که با کشورهای غیرعضو به طور غیرمستقیم، ارتباط برقرار کرد، روابط هند و چین در چارچوب بریکس می تواند ایران را وارد بازی کند که هند دچا تبعات ناشی از همکاری تجاری با ایران به دلیل تحریم ها، نشود.

ارزیابی 

هند که به طور توامان عضو کواد (چهار گانه) به رهبری آمریکا و بریکس به رهبری چین است و در روزهای آینده نیز میزبان کشورهای آسیای شرقی در نشست آسه‌آن خواهد بود، در حال استفاده از همه قدرت دیپلماتیک خود برای ایجاد روابط پایدار با دیگر کشورهاست، تا جایی که با وجود مناقشات مرزی با چین در بریکس، منافع مشترک را بررسی می کند.

هند در نهایت با میان گرایی مثال زدنی خود که از آغازین روزهای استقلال آن را حفظ کرده است، می خواهد از همه کشورها نفع و سود خود را بردارد و در هیچ یک از دسته بندی های جهان قرار نگیرد.