اندیشکده چتم هاوس با اشاره به مذاکرات وین می‌نویسد: هشتمین دور مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای - توافقی که ترامپ از آن خارج شد - در وین در جریان است. به نظر می‌رسد با وجود اختلافات متعدد میان ایران و طرف‌های دیگر، مذاکرات در دوره رئیسی پیشرفت‌هایی کرده است. هرچند که این پیشرفت‌ها بسیار اندک است. توافق هسته‌ای، شامل 154 صفحه می‌شود و بسیار پیچیده و فنی است. کاهش اختلاف‌ها درباره پایبندی طرفین، لغو تحریم‌ها، نیازمند فضای مناسب است اما حالا شرایط سخت‌تر شده، زیرا هیئت ایرانی از ملاقات با تیم بایدن خودداری می‌کند. در حالی که تمایل به توافق در میان همه طرف‌ها همچنان بالاست و نشان‌دهنده گامی مهم رو به جلو است، سطوح شدید بی‌اعتمادی، محدود شدن بازه زمانی، خطر اشتباه محاسباتی و خطرات تشدیدکننده همچنان در این فرآیند وجود دارد.

برای دستیابی به یک توافق پایدار، تصمیمات سیاسی مهمی در مورد رفع تحریم‌ها، ترتیب‌بندی، پایبندی ایران و تقاضای تضمین‌ها مورد نیاز است. زمانی که دولت ترامپ تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد، بیش از ۱۵۰۰ فرد و نهاد ایرانی را تحت تحریم قرار داد و در عین حال فروش نفت ایران را محدود و دسترسی این کشور به بازار‌های مالی را ممنوع کرد. در حالی که ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌های دوران ترامپ شده است، دولت بایدن بعید است که تحریم‌های غیرهسته‌ای را لغو کند.

تهران علی‌رغم پایبندی خود به توافق، با توجه به خروج آمریکا از آن، تمایلی به بازگشت به پایبندی به توافق هسته‌ای بدون تضمین لغو تحریم‌های آمریکا ندارد. در حالی که ایران برنامه هسته‌ای خود را به عقب برمی‌گرداند، چارچوبی برای نظارت بر ذخایر غنی‌سازی اورانیوم این کشور، سانتریفیوژ‌های پیشرفته و دانش پیشرفته آن مورد نیاز است. در این روند، اطمینان از اینکه نظارت و راستی‌آزمایی تأسیسات هسته‌ای ایران توسط آژانس از سر گرفته می‌شود، کلیدی خواهد بود.

بایدن زمان محدودی برای اختصاص دادن به این موضوع دارد، این در حالی است که انقضای برخی محدودیت‌های برجام از سال ۲۰۲۳ که «بند‌های غروب آفتاب» معروف هستند، همچنان یکی از موضوعات کلیدی است.

مطالبه ایران برای تضمین این توافق و امتیازات اقتصادی آن در صورت خروج آمریکا از توافق برای بار دوم، به عنوان بزرگ‌ترین نقطه مشکل‌زا باقی می‌ماند. ایران بدون محافظت از اقتصاد خود در برابر دور‌های بعدی تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند خطر افتادن در همان دام قبلی را بپذیرد.

برای ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور تازه منتخب ایران، موضوع برجام پایدار برای حفاظت از اقتصاد ایران و پیشرفت نسبت به روحانی، ضروری است.

در حالی که تقاضای ایران برای تضمین قابل درک است، بعید به نظر می‌رسد، بایدن سرمایه سیاسی خود را در کنگره صرف یک معاهده محدود با ایران کند. به این ترتیب، موضوع تضمین و حفاظت از توافق به عهده بقیه امضاکنندگان توافق است که باید دست به کار شوند و از آن در برابر اقدامات بالقوه دولت‌های آینده ایالات متحده محافظت کند. در صورت عدم دستیابی به توافق، تشدید بیشتر تنش بی‌شک بخشی از بازی تهران خواهد بود.

در صورتی که طی هفته‌های آینده پیشرفت قابل توجهی حاصل نشود، واشنگتن، لندن و اروپا به سمت سناریو‌های «طرح B» حرکت خواهند کرد. اما ایران این چشم‌انداز را نادیده گرفته و نشان داده که از اهرم‌های فشار خود برای دستیابی به منافعش چشم‌پوشی نخواهد کرد./کیهان