به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، همراه با رشد اقتصادی در کشور‌های توسعه یافته، تقاضا برای جذب مهاجران تحصیل کرده و متخصص بـه نسبت نیروی کار ساده به شدت رو به افزایش است.
جابه جایی دانشجویان در سطح بین المللی، یکی از مهمترین انواع مهاجرت‌های قانونمند، منظم و امن است، به همین دلیل در سال‌های اخیر کشور‌های بسیاری سعی در بکارگیری رویکرد چرخش دانشجویان و نخبگان داشته اند.
جذب و اعزام دانشجویان خارجی، یکی از شاخص‌های مهم مرتبط با بین المللی شدن آموزش عالی است. افزایش و کاهش رتبه کشوردر این شاخص، بیانگرمیزان آمادگی یا عدم آمادگی فضای ملی، شامل زیرساخت‌های آموزشی، پژوهشی، رفاهی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و اجتماعی برای این موضوع است.
طبق هدف و سیاستگذاری صورت گرفته در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه، تعداد دانشجویان بین المللی در ایران تا سال ۱۴۰۰ باید به ۷۵ هزار نفر افزایش یابد. همچنین طبق این قانون تعداد دانشگاه‌هایی که جزو صد دانشگاه برتر آسیا هستند از ۶ باید به ۱۰ برسد و تعداد شعب خارجی دانشگاه‌ها نیز بایستی از ۶ به ۱۶ شعبه برسد.
با این وجود، سهم کشور ایران از تحرک دانشجویان بین المللی بسیار اندک است. این سهم اندک، با اهداف مندرج در سند چشم انداز یعنی تبدیل شدن به قدرت اول منطقه در عرصه علم و فناوری همخوانی ندارد. به عبارت دیگر، از یک طرف، افزایش تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور، از حدود ۱۹ هزار نفر در سال ۲۰۰۳ تا حدود ۵۳ هزار نفر در سال ۲۰۱۷، با کاهش سهم دانشجوفرستی آن از کل بازار دانشجویان بینالمللی جهان از حدود ۳/۱ درصد تا حدود ۹/۰ درصد همراه بوده است.
همچنین تاکنون هیچ آمار دقیق و مشخصی از میزان بازگشت ایرانیان خارج از وطن تهیه نشده است، برنامه‌ای نیز در راستای بازگرداندن این افراد برای خدمت به کشور، بکار گرفته نشده است.
تنها اقدامی که در این راستا شکل گرفته، طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیر مقیم است که به منظور تسهیل شرایط ایرانیان بازگشتی و توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مرکز تعامالت بی نالمللی علم و فناوری از سال ۱۳۹۴ ایجاد شده است و موجب ارائه تسهیالت به بیش از هزار و ۵۶۰ نفر از فارغ التحصیلان بازگشتی شده است.
از طرف دیگر تعداد دانشجویان بین المللی در ایران طی سال‌های تحصیلی ۹۱-۱۳۹۰ تا ۹۸-۱۳۹۷ با رشدی ً ۵/۴ برابری همراه بوده است و از ۴ هزار و ۵۱۲ نفر تقریبا در سال تحصیلی ۹۱-۱۳۹۰ به ۲۱ هزار و ۶۰۱ نفر در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ رسیده است.
کشور افغانستان با اعزام حدود ۱۳ هزار و ۸۰۰ دانشجو، عراق با ارسال ۲ هزار و ۸۱۰ دانشجو و لبنان با ارسال حدود هزار و ۳۷۰ دانشجوی بینالمللی، مهمترین کشور‌های دانشجوفرست به ایران هستند که در مجموع ۸۶ درصد از جمعیت دانشجویان بینالمللی در ایران را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین همانطور که از آمار نیز مشهود است، ایران در میان کشور‌های جاذب دانشجویان بین المللی، کشور شاخصی به حساب نمی‌آید.
وضعیت مناسب ایران در پرورش نیروی انسانی ماهر
بررسی وضعیت ایران به لحاظ دو شاخص توسعه منابع انسانی و رقابت پذیری برای استعداد‌ها نشان می‌دهد که کشور ایران به لحاظ پرورش نیروی انسانی ماهر در وضعیت مناسبی قرار دارد، اما در شاخص رقابت پذیری برای استعداد‌ها از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
اگرچه ایران از توانایی بالایی برای رشد و پرورش نیروی انسانی ماهر برخوردار است، اما مهارت این نیرو‌ها بدون توجه به نیاز‌های داخلی و با تمرکز بیشتر بر مسائل کشور‌های غربی و پیشرفته پرورش یافته و عمال امکان بهره مندی از تمام استعداد و توانایی این نیرو‌ها در داخل به دلیل عدم وجود بستر‌های مناسب وجود ندارد.
این امر می‌تواند زمینه دلسردی متخصصان ایرانی را نسبت به اثر گذاری و حل مشکلات داخلی فراهم آورده و آن‌ها را روانه سالنامه مهاجرتی ایران ۱۳۹۹، ۱۸۲ کشور‌هایی کند که در جستجوی این استعداد‌ها هستند.
ایران از جمله کشور‌هایی است که در حال گذاربرای تبدیل شدن به یک کشور برنامه محور در حوزه آموزش عالی است. اهتمام به بین المللی شدن آموزش عالی از طریق جذب دانشجویان خارجی و تسهیل بازگشت دانشجویان ایرانی خارج از کشور، در اسناد بالا دستی مورد توجه قرار گرفته است، اما بین المللی شدن آموزش عالی در ایران از بعد عملی پیشرفت چندانی نداشته است.
در نتیجه در راستای واسطه‌ی اعمال برنامه‌های محدودی که اخیرا جذب دانشجویان خارجی یا بازگرداندن دانشجویان خوداز خارج از کشور انجام شده است، بخشی از خسارات ناشی از خروج سرمایه انسانی ایران جبران شده است و بهبود نسبی در خالص جذب دانشجویان بین المللی در این کشور مشاهده می‌شود.
با این وجود، اگر پیاده سازی سیاست‌های هدف گذاری شده در کشور به درستی صورت گیرد، امکان گذار ایران به یک کشور برنامه محور وجود دارد و بدیهی است که توجه به مسائل و مشکلات داخلی در پرورش متخصصان و فارغ التحصیلان دانشگاهی و ایجاد بستر‌های مناسب برای بکارگیری این سرمایه‌های انسانی، علاوه بر حفظ و نگهداشت و برخورداری از منافع آن‌ها در کشور، می‌تواند ایران را در سال‌های آتی به کشوری ممتاز در زمینه‌های علمی وتکنولوژیک در سطح منطقهایو جهانی بدل نکند.
انتهای پیام/
نظر شما