خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ امام حسن عسکری (ع) هشتم ربیع الثانی سال 232 متولد و هشتم ربیع الاول سال 260 هجری و در حالی که 28 سال سن داشتند توسط معتمد عباسی به شهادت رسیدند، عمده زندگی امام حسن عسکری (ع) در سامرا گذشته است و اگر چه همه معصومین توسط خلفای زمان خود مورد آزار قرار می گرفتند و محدودیت هایی داشتند اما این محدودیت در زمان امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) بسیار شدید بوده است اما حضرت برای تبیین معارف دینی و آشنایی مردم نسبت به امام زمان (عج) که غایب خواهند بود در قالب تفسیر آیات و روایات این هدایتگری را بر عهده داشتند، به مناسبت شهادت امام حسن عسکری (ع) «محمد حسن مهدوی مهر» عضو شورای علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در خصوص ویژگی های عصر امام حسن عسکری (ع) و نحوه تبلیغ معارف دینی و امام عصر (عج) با این خبرگزاری گفتگویی داشته که در ادامه می خوانید:

در خصوص عصر امامت امام حسن عسکری (ع) و اقدامات انجام شده توسط حضرت توضیح دهید؟

امام حسن عسکری (ع) در حالی که 13 سال بیشتر نداشتند به همراه پدر خود از مدینه به سامرا مرکز حکومت عباسیان به اجبار خلیفه عباسی آن زمان هجرت کردند، در دوران کوتاه زندگی امام حسن عسکری (ع) چند خلیفه عباسی خلافت کردند تا اینکه حصرت توسط معتمد عباسی به شهادت رسیدند، امام حسن عسکری (ع) جمعه هشتم ربیع الثانی سال 232 متولد و جمعه هشتم ربیع الاول سال 260 هجری و در حالی که 28 ساله بودند، شهید شدند.  نام مادر ایشان «سوسن» یک بانوی غیر عرب می باشد، خانواده این بانو در جنگ اسیر و به عنوان کنیز توسط امام جواد (ع) خریداری و به ازدواج امام هادی (ع) در آوردند تا به واسطه این ازدواج سوسن آزاد شود. البته آزاد کردن اسرای جنگی یکی از کارهایی بوده که در زندگی ائمه بسیار نمود داشته که بحث مفصلی را می طلبد.

همسر امام حسن عسکری (ع) حضرت نرجس نیز دختر پادشاه روم و از نسل حوارییون حضرت عیسی مسیح بودند که به اسارت گرفته می شوند و در نهایت به ازدواج امام حسن عسکری (ع) درآمدند، در واقغ هر دو امام حسن عسکری (ع) و امام زمان (عج) مادر آنها شخصیت های ویژه ای بوده اند.

آنچه مهم است این است که عمده زندگی امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) در سامرا گذشته است و اگر چه همه معصومین توسط خلفای زمان خود مورد آزار قرار می گرفتند و محدودیت هایی داشتند اما این محدودیت در زمان امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) بسیار شدید بوده است، خلفای عباسی حق آزادی رفت و آمد و ملاقات با شیعیان را از این دو امام بزرگوار گرفته بودند و در یک منطقه نظامی و اردوگاه محصور کرده بودند به همین دلیل به امام یازدهم عسکری می گویند چون خانه حضرت در داخل اردوگاه نظامی بوده است لذا اگر ما زندگی معصومین را از جهت محدودیت و فشاری که حکام زمانشان به آنها وارد کردند، را بخواهیم بررسی کنیم، سخت ترین دوران مربوط به دوران امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) بوده است.

البته امام عسکری (ع) 13 ساله بودند که از مدینه به همراه پدر خود به سامرا آمدند و ده سال تا شهادت امام هادی (ع) در سامرا زندگی کردند و 6 سال هم مدت امامت حضرت بوده یعنی 16 سال در سامرا و 13 سال در مدینه زندگی کردند و ایشان کوتاه ترین عمر را در بین ائمه داشته اند تا جایی که امام حسن عسکری (ع) حج مشرف نشدند و در واقع دوران سخت محدودیت امام حسن عسکری (ع) برای تاریخ یک دوران ویژه ای است

اما دلیل اینکه چرا این دو امام بزرگوار به شدت محدود بودند، چون خلفای عباسی نمی خواستند حضرت حجت به دنیا بیایند و شناخته شوند و اگر امام زمان (عج) به دنیا بیایند ایشان را به شهادت برسانند چرا که می دانستند آخرین امام منجی عالم بشریت است و بساط ظلم را بر می چیند . از اینرو امام حسن عسکری (ع) تنها به افراد خاصی فرزند خود را معرفی می کردند و نشانه های امام بعد از خود را به شیعیان می دادند و امام زمان (عج) نیز برای افراد محدودی ایشان ظاهر می شدند تا اینکه این غیبت صغرا به غیبت کبری تبدیل شد و ما اکنون در دوران غیبت کبری به سر می بریم .

اما آنچه که برای ما حائز اهمیت است، احادیث فراوانی است که از امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) به دست ما رسیده است، زیارت جامعه کبیره امام هادی (ع) یکی از مهمترین و ارزشمندترین دعاها می باشد که تمام معارف، حکمت ها و مسائل ارزشمدن و صفات همه ائمه در آن بیان شده است که ما برای همه ائمه معصومین می توانیم این زیارت نامه را بخوانیم همچنین امام حسن عسکری (ع) با تفسیر قرآن معارف دین را برای پیروان و شیعیان تبیین می کردند و در تبیین قرآن نقش امام عسکری (ع)، ویژه است.

امام حسن عسکری (ع) از چه روش هایی برای آشنایی شیعیان با دوران غیبت و پذیرش آن توسط مردم  استفاده کردند؟

امام حسن عسکری (ع) از شیوه های مختلفی برای آشنایی مردم با دوران غیبت و پذیرش آن استفاده می کردند و حضرت با رعایت جهات امنیتی، معارف و تقسیر و تبیین آیات قران را با هر شیوه ممکن به مردم می رساندند به گونه ای که هم معارف اهل بیت (ع) به مردم منتقل شود و هم اینکه افراد گرفتار نشوند. بعد امنیتی و رعایت امنیت شیعیان و پیروان و سلامت آنها یکی از اصولی بود که در این تعامل و ارتباط  مورد توجه امام معصوم بوده است.

ما چگونه نسبت به سیره امام حسن عسکری (ع) معرفت پیدا کنیم و آن را در زندگی پیاده کنیم؟

ائمه معصومین همه یک نور واحد، هدایت گرا به حقیقت و راه درست و مستقیم و معرف حقایق حقه الهیه هستند و هر کدام در دوران زندگی خود با توجه به اقتضاعات زمان خود سعی کردند مردم را هدایت کنند. از همان ابتدا و زمان حضرت علی (ع) هر یک از معصومین شیوه و روشی برای هدایت مردم داشته اند، امام حسن مجتبی (ع) با صلح خود و امام حسین (ع) با قیام و امام سجاد (ع) با شیوه دعا و ... و هر کدام با توجه به اقتضای زمان خود این رسالت را انجام دادند.

رسالت ائمه ما هدایت بشر است و این هدایت بشر گاهی با احادیث و گفتار و گاهی با منش، کردار و رفتار معصومین (ع) صورت گرفته است و شیوه منش و رفتار ائمه ارزش آن کمتر از گفتار نیست و در برهه هایی چه بسا بیشتر نیز هم می باشد و امام حسن عسکری (ع) با توجه به محدودیتی که داشتند، هم در گفتار و هم در کردار علی رغم سن کم و مدت کوتاه عمر خود مردم را به سمت انوار الهی هدایت کردند و انقراض حکومت عباسیان با زندگی معصومین (ع) رقم خورد و توسط آنها بساط عباسیان برچیده شد.

با توجه به جنگ تبلیغاتی و عملیات روانی علیه امامان، به ویژه امام حسن عسکری (ع) حضرت از چه اقداماتی در برابر این هجمه ها استفاده کردند؟

جنگ تبلیغاتی بر علیه همه ائمه بوده است، به امام حسن عسکری (ع) مانند پدر و جد بزرگوار خود «ابن الرضا می گفتند»، زمان امام رضا (ع) یکی از دوره های سخت معصومین بوده است چرا که دشمنان حضرت را برای نداشتن فرزند پسر نکوهش می کردند و مورد هجوم قرار داده بودند و خدا با تولد امام جواد (ع) این موضوع را پایان داد، در زمان امام حسن عسکری (ع) نیز همین مطلب بود، تنها فرزند امام ، حضرت مهدی (عج) بودند و خدا ولادت حضرت را به دلیل اینکه دشمنان می خواستند ایشان را از بین ببرند مخفی کرد.

یکی از اقدامات مهم امام حسن عسکری (ع) این بود که مردم را برای حکومت امام عصر (عج) مهیا کنند و گمانه زنی هایی که در مورد امام بعد از امام عسکری (ع) مطرح می شود را با بیان نشانه های امام زمان (عج) و معرفی اشان پایان ببخشند. به عنوان مثال برخی می گفتند برادر امام عسکری (ع)  جعفر جانشین حضرت است لذا امام حسن عسکری (ع) نشانه های فردی که بعد از شهادت بر ایشان نماز می خواند و نوع رفتار او را برای مردم ترسیم کرده بودند که با این نشانه ها امام خود را بشناسند.

حضرت برای استمرار امامت و هدایت بشر نسبت به معارف الهی در هر شرایط و وضعیتی نقش اساسی و مهمی ایفا کردند و از طریق شاگردان، اصحاب، تفسیر آیات قرآنی، منش و رفتار این معارف را منتقل نمودند و امام بعد از خود را معرفی کردند و روایاتی که از ایشان به ما رسبده نتیجه تلاش حضرت در شرایط سخت محصور بودن در اردوگاه بوده است.