مریم سرخوش‌ ـ روزنامه‌نگار

بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که مقرون به صرفه نبودن واردات واکسن فایزر و مشکلات حمل‌ونقل و همچنین مخالفت کمیته ملی واکسن و حاشیه‌هایی که با اعلام خبر واردات فایزر به وجود آمده بود، در نهایت باعث شد با دستور مستقیم وزیر بهداشت واردات این نوع واکسن به کشور ممنوع شود. روز گذشته وزارت بهداشت در اطلاعیه‌ای از ممنوعیت دوباره واردات واکسن فایزر خبر داد. این درحالی است که براساس گفته وزیر بهداشت قرار بود بیش از 2میلیون دوز واکسن فایزر برای تزریق به زنان باردار وارد کشور شود، اما حالا آنچه در اطلاعیه وزارت بهداشت آمده حکایت دیگری را روایت می‌کند. در این اطلاعیه آمده: «اعضای کمیته ملی واکسن کوویدـ 19در جلسه اخیر با اجماع و تکیه بر شواهد معتبر علمی به این نتیجه رسیدند که واکسیناسیون زنان باردار همچنان با واکسن سینوفارم که تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را دارد، ادامه یابد.» در ادامه هم تأکید شده که «در وزارت بهداشت تصمیمی برای واردات واکسن فایزر وجود ندارد.» 

چه کسانی عضو کمیته علمی واکسن هستند؟
جلسات کمیته ملی واکسن کرونا با حضور بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت و دیگر اعضای این کمیته از جمله علیرضا رئیسی معاون بهداشت، سیدکامل تقوی نژاد معاون توسعه مدیریت، منابع وبرنامه‌ریزی،  محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو، محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری های واگیر،  محمد هاشمی، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت،  محسن اسدی لاری مدیرکل امور بین‌الملل وزارت بهداشت (از دیروز حسین نیکنام به جای لاری منصوب شده است)،  سیدحیدر محمدی مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو و سیدحسین صفوی مدیرکل امور تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو برگزار می‌شود. 

جزئیات واردات فایزر
ممنوعیت واردات واکسن فایزر با دستور مستقیم وزیر بهداشت صورت گرفته؛ این در حالی است که اول مهر، بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در بازدید از مراکز درمانی شهرستان دهلران خبر داده بود که واکسن فایزر تنها برای مادران باردار تزریق می‌شود. پیش از این معاون بهداشتی وزارت بهداشت حتی میزان واردات این واکسن را هم اعلام کرده و گفته بود که قرار است 2میلیون و 400هزار دوز واکسن وارد کشور شود. او گفته بود در کنار واکسن فایزر واکسن جانسون ‌و جانسون هم در راه بوده و خرید 5میلیون دوز از آن نهایی شده است. حالا پرسش اصلی این است که دلیل اصلی تغییر موضع وزارت بهداشت برای واردات این واکسن‌ها چیست؟ بررسی‌های همشهری از این ماجرا اما جزئیات دیگری از ممنوعیت واردات این واکسن را مشخص می‌کند. براساس اعلام مسئولانی در وزارت بهداشت که نخواستند نامشان در گزارش بیاید، حمل‌ونقل این واکسن با توجه به شرایط نگهداری در دمای منفی 60درجه به نقاط مختلف کشور مقرون به صرفه نیست و واردات آن محدود است. این مسئولان تغییر نظر وزیر بهداشت را از دلایل لغو واردات آن اعلام کردند. قرار بود این واکسن، از خط تولید کشور بلژیک وارد کشور شود. مسئولان وزارت بهداشت تأکید کرده بودند که این واکسن درصورت تولید در کشور دیگر، مجوز ورود به ایران را دارد؛ درست مانند واکسن آسترازنکا که سوئدی – بریتانیایی است و زمستان سال گذشته مانند فایزر با ممنوعیت واردات مواجه شد، اما با تولید آن در کشورهای دیگر، در چندین محموله وارد ایران و تزریق شد. در اطلاعیه وزارت بهداشت ‌شواهد علمی‌ برای منتفی شدن واردات این واکسن مورد استناد قرار گرفته، هرچند پیش از این مقالاتی درباره ایمنی‌زایی تزریق فایزر و مدرنا به زنان باردار در کشورهای مختلف منتشر شده بود. قبلا این واکسن به 148زن باردار آمریکایی تزریق شده و نشان داده که نگرانی از ایجاد ایمنی در این افراد وجود ندارد. یکی از همین مسئولان که نخواست نامش در گزارش بیاید، به همشهری می‌گوید: «زمان ورود این واکسن‌ها به کشور ممکن بود تا 2‌ماه آینده طول بکشد؛ بنابراین تصمیم گرفته شد که زنان باردار معطل واکسیناسیون نمانند. از سوی دیگر با توجه به مطالعاتی که درباره ایمن بودن واکسن سینوفارم وجود دارد، کمیته علمی تصمیم گرفت تمرکزی بر واردات فایزر نداشته باشیم.» به‌گفته او، واردات فایزر به ایران غیرمنطقی است؛ با این توضیح که «میزان واردات فایزر به کشور بسیار محدود است و با توجه به پراکندگی که در سطح کشور حتی با وجود روستاهای دور از دسترس وجود دارد، بحث نگهداری این واکسن در دمای منفی 60درجه مطرح است که حمل‌ونقل آن را پرهزینه می‌کند. از سوی دیگر با توجه به موضوع عدالت در تزریق این واکسن برای تمام مادران، این واکسن به تعداد خیلی کمی به برخی مناطق می‌رسید؛ بنابراین به‌صرفه نبودن واردات و‌توزیع آن، باعث شد تا چنین تصمیمی گرفته شود.» این مسئول همچنین به مخالفت‌های مطرح شده از سوی گروهی پس از اعلام ورود فایزر به کشور هم اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ «نمی‌دانیم چرا نسبت به خرید این برند از واکسن اینقدر حساسیت وجود دارد؛ درحالی‌که قرار بود فایزر از خط تولید بلژیک وارد شود؛ مانند آسترازنکا که ما از کشورهای دیگر آن را وارد می‌کنیم، اما به تأکید وزیر بهداشت فعلا خرید و واردات فایزر منتفی شده است. جالب است که این مخالفت‌ها نسبت به دیگر واکسن‌های آمریکایی ازجمله مدرنا و جانسون و جانسون وجود ندارد و در کمیته ملی واکسن هم در این‌باره هنوز تصمیم‌گیری نشده است.» به‌گفته این مسئول با توجه به دلایل مطرح شده و ایمن بودن واکسن سینوفارم هم‌اکنون تصمیم‌ بر تداوم روند واکسیناسیون زنان باردار با واکسن سینوفارم است.

فعلا فقط فایزر ممنوع است 
محمد هاشمی، سرپرست روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت هم با تأکید بر تصمیم کمیته ملی واکسن، درباره ابهامات واردات 5میلیون واکسن جانسون‌ و جانسون به همشهری می‌گوید: «2 کمیته علمی کوویدـ 19و کمیته ملی واکسن، هنوز درباره دیگر واکسن‌های آمریکایی، تصمیم‌گیری نکرده‌اند.» به‌گفته این مسئول، واکسیناسیون چه برای مردم عادی و چه زنان باردار حتی نباید یک روز هم به تأخیر بیفتد و بهتر است جامعه هدف و مشمول واکسن هرچه سریع‌تر نسبت به تزریق واکسن‌های مورد تأیید و وارد شده به کشور اقدام کنند. هاشمی در پاسخ به این سؤال که چرا پیش از اعلام این خبر برای واردات واکسن‌های فایزر بررسی لازم در این‌باره صورت نگرفته، توضیح می‌دهد: «در کمیته‌های علمی و واکسن کوویدـ 19متخصصانی از این حوزه حضور دارند و پس از درخواست وزیر بهداشت مبنی بر بررسی این واکسن اعضای این کمیته‌ها از نظر علمی به چنین نظری رسیده‌اند.» 

نباید روی واکسن خاصی تمرکز شود
انتشار اخبار واردات واکسن فایزر در هفته‌های اخیر باعث شد تا بسیاری با امید بستن به تزریق این واکسن، با وجود رسیدن نوبت واکسیناسیون‌شان، دست نگه دارند و منتظر رسیدن واکسن فایزر بمانند؛ این در حالی است که متخصصان تأکید می‌کنند باید واکسیناسیون با سرعت انجام شود و به بالای 75درصد برسد. حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در این‌باره به همشهری می‌گوید:‌  «ممنوعیت ورود فایزر، تصمیم کمیته ملی واکسن بوده، اما در مجموع هیچ اجباری درباره زنان باردار مبنی بر استفاده از یک واکسن با برند خاص نیست. این یک تصور اشتباه بود که تمام زنان باردار الزاما باید با واکسن فایزر واکسینه شوند. این گروه هم مانند دیگر افراد جامعه هستند؛ بنابراین واکسیناسیون آنها با واکسن‌های مورد تأیید سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت منعی ندارد.» 
جماعتی در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود چنین دلایلی تمرکز خاصی بر فایزر برای تزریق روی زنان باردار در یک هفته اخیر رخ داده است، توضیح می‌دهد: ‌«ما در پاندمی هستیم و نمی‌توانیم برای تزریق واکسن حتی یک روز صبر کنیم. فعلا هدف وزارت بهداشت قطع زنجیره کرونا و پایان پاندمی در کشور است و باید هر چه سریع‌تر جامعه هدف را تحت پوشش واکسیناسیون قرار داد. بعد از دست یافتن به این هدف و تکمیل تزریق 2دوز واکسن، می‌توانیم درباره برندهای مختلف برای دوز بوستر بهتر تصمیم‌گیری کنیم.»