26 سپتامبر 2021
هیئت تحریریه
تارنمای عرب نیوز
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
بارندگی کم، محدودیت آب شیرین رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی تجدید ناپذیر، خاورمیانه را به منطقه پرتنش آبی در کره زمین تبدیل کرده است. در همین حال، تقاضا برای آب همچنان در حال افزایش است و احتمال دارد با توجه به رشد جمعیت و توسعه اقتصادی حتی بیشتر افزایش یابد که منجر به بالاترین نرخ سرانه مصرف آب در جهان می‌شود؛ بنابراین این منطقه باید در حفظ آب محدود خود و استفاده بهینه ازآنچه نمک‌زدایی می‌کند، بهتر عمل کند. خبر خوب این است که راه‌حل‌ها فراتر از تصورات یا امکان اقتصادی فعلی بشر نیست. در حقیقت برخی از این راه‌حل‌ها ساده و مقرون‌به‌صرفه هستند.
گزارش سال 2020 مؤسسه منابع جهانی نشان می‌دهد که این هزینه می‌تواند تا یک درصد از تولید ناخالص داخلی سالانه عربستان سعودی باشد. نوآوری‌هایی مانند آب‌شیرین‌کن با انرژی خورشیدی، افزایش بهره‌وری محصول در هر قطره و تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب نوید بزرگی را می‌دهد. بانک جهانی تخمین می‌زند که کشاورزی حدود 70 درصد از آب شیرین را که از منابع آب زیرزمینی یا سطحی گرفته می‌شود در سطح جهان مصرف می‌کند. این سهم در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا حتی بیشتر است و به 80 درصد می‌رسد. در عربستان حدود 90 درصد از آب شیرین تولید شده برای کشاورزی استفاده می‌شود.
«متیو مک کابه»، استاد امنیت آب در یکی از دانشگاه‌های عربستان گفت: «ما در حال انجام بررسی دقیق‌تر برای استفاده از آب کشاورزی در سراسر کشور هستیم. امری که باید در کل منطقه انجام شود؛ بنابراین هرچه بتوانیم از آب برای تولید غذا به‌طور کارآمدتر و پایدارتر استفاده کنیم، بهتر می‌توانیم به سمت استفاده مسئولانه‌تر از منابع آب خود حرکت کنیم. مشکل بزرگ این است که ما از آب شور استفاده نمی‌کنیم. ما از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنیم که جایگزینی ندارند.»
گزارش مؤسسه منابع جهانی (WRI) تخمین می‌زند که 3 میلیارد نفر در سراسر جهان از امکانات اولیه شستشوی دست برخوردار نیستند. همچنین یک‌چهارم جمعیت جهان در کشورهایی که با تنش شدید آبی روبرو هستند، زندگی می‌کنند.
در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)، فشارهای محیطی و کم‌آبی به بی‌ثباتی و مهاجرت‌های اجباری کمک می‌کند. بخش‌های وسیعی از یمن، استان خوزستان ایران، سودان و اکنون لبنان با مشکلات شدید آب روبرو هستند که اعتراضات مردمی را برانگیخته است.
اکونومیست در ماه ژوئیه گفت: «محصولات کشاورزی به‌طور کامل به وضعیت کشاورزی در مناطق خشک بستگی دارد و مقامات می‌گویند که حمایت از کشاورزی نیاز به استفاده از ارزهای معتبر برای واردات مواد غذایی را کاهش می‌دهد.»
بانک جهانی تخمین می‌زند که تا سال 2050 تأثیر کمبود آب ممکن است بین 6 تا 14 درصد از تولید ناخالص داخلی برای کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هزینه در برداشته باشد؛ بنابراین منطقه نمی‌تواند طبق معمول از عهده کسب‌وکارهای موجود برآید.
عربستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان آب در جهان، از طریق پروژه‌های عظیمی در شهر مدرن «نئوم» در صحرای شمالی کشور، نوید متوقف کردن تخلیه فاضلاب به دریا و استفاده از انرژی پاک برای تولید آب شیرین را می‌دهد. عربستان همچنین در حال کار روی فرآیندهای شیرین سازی کارآمدتر و رویکردهای پایدارتر است که می‌تواند به خارج از کشور نیز صادر شود؛ اما این صورتحساب بسیار ارزان نیست. مک کابه گفت درحالی‌که یک درصد از تولید ناخالص داخلی زیاد به نظر نمی‌رسد، اما این مبلغ در عربستان سعودی در طول 15 سال با هزینه سالانه حدود 10 میلیارد دلار به مجموع 150 میلیارد دلار می‌رسد. در سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، هزینه حدود 4 یا 5 درصد از تولید ناخالص داخلی است؛ بنابراین بازیافت برای بهبود نتایج بسیار مهم است.
مک کابه به عرب نیوز گفت: «عربستان سعودی با استفاده از چشم‌انداز 2030 رویکرد حکومتی خوبی در استفاده از آب دارد تا استفاده مجدد از تصفیه فاضلاب را به طرز چشمگیری افزایش دهد. ما به‌جای اینکه فاضلاب را به اقیانوس بفرستیم باید آب حاصل از تصفیه را برای مقاصد دیگر، اعم از آشامیدنی، کشاورزی یا تولید غذا، مورداستفاده قرار دهیم.»
به این منظور، سرمایه‌گذاری در فاضلاب شهری می‌تواند به بخش خصوصی باز شود. تجزیه‌وتحلیل اخیر بانک جهانی نشان داد که اگر شهرها در بازارهای نوظهور بر بخشی از بازیافت فاضلاب به‌ویژه پس از بیماری همه‌گیر کرونا بر آب کم‌کربن و ضایعات تمرکز کنند، می‌توانند تا 2 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری را تحریک کنند و تا سال 2030 بیش از 23 میلیون شغل جدید ایجاد کنند. درحالی‌که برخی از راه‌حل‌ها ممکن است ساده و مقرون‌به‌صرفه باشند، طراحی و اجرا نیاز به یک رویکرد پیچیده و اغلب سفارشی دارد. توسعه زیرساخت‌ها برای پشتیبانی از این امر ده‌ها سال به طول می‌انجامد. «
اما نارضایتی‌های ناشی از ساخت سدها، فساد، سوء مدیریت و کمبود آب در حال حاضر باعث ناآرامی‌های سیاسی شده و می‌تواند در بدترین سناریو به جنگ منجر شود. همان‌طور که اکونومیست هشدار داد: «بدون تقسیم آب، مدیریت و سرمایه‌گذاری بهتر، میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه در معرض خطر پناهندگی ناشی از موقعیت نامناسب اقلیمی قرار دارند.»
نظر شما