پاک آئین با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری شامگاه دیروز پنجشنبه شبکه یک سیما درباره روابط ایران و تاجیکستان افزود: تاجیکستان، مهم‌ترین کشور در منطقه اسیای مرکزی برایایران است، چون یک کشور فارسی زبان می‌باشد و همچنین ما اشتراک‌های بسیار زیادی را در حوزه فرهنگی با این کشور داریم.
وی ادامه داد: ایران جزو اولین کشور‌هایی بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و اولین سفارت در دوشنبه، سفارت ایران بود که افتتاح شد.
پاک آئین با بیان اینکه در حوزه‌های مختلف فرهنگی و اقتصادی روابط خوبی را با تاجیکستان داشتیم گفت: در حوزه‌های اقتصادی و تامین نیروگاه‌ها همکاری خوبی را با تاجیکستان داشتیم البته شروع سفر‌های مرتبط با سیاست خارجی بسیار مهم و دارای پیام است؛ سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق و سوریه و سفر رئیس جمهور به تاجیکستان نشان دهنده این است که ما به دنبال تغییر نگاه هستیم و رویکرد نگاه به شرق و همکاری با همسایگان دور و نزدیک را با دقت و انگیزه قوی دنبال می‌کنیم.
نقش مهم سازمان شانگهای در تعاملات بین المللی و تحولات امنیتی
کارشناس مسائل شرق آسیا گفت: در همین اجلاس شانگهای که در حال برگزاری است، کشور‌هایی مثل امارات و عربستان که به شکل سنتی جزو متحدان آمریکا و غرب هستند به عنوان مهمان حضور دارند و این نشان می‌دهد که شانگهای چقدر در فضای تعاملات امروز بین الملل مهم است و چقدر می‌تواند در تحولات امنیتی آینده تاثیر گذار باشد.
شعیب بهمن در ادامه برنامه گفتگوی ویژه خبری افزود: گرچه در آغاز شاهد یک شروع خوب در روابط بین ایران و تاجیکستان بودیم، ولی در سال‌های اخیر به ویژه حدود هفت تا هشت سال اخیر این روابط با افت چشمگیری مواجه شد که البته هم مسائل داخلی در تاجیکستان و هم نفوذ و تاثیر گذاری برخی از بازیگران در برهه‌هایی از زمان موجب این تاثیر گذاری شد البته در حوزه‌های اقتصادی هم به رغم تمام تلاش‌ها و سرمایه گذاری‌هایی که ایران در زیرساخت‌های تاجیکستان انجام داد، ولی گلایه‌هایی بین طرف‌ها در این خصوص وجود داشته است.
وی ادامه داد: در سال اخیر روابط خوبی بین دو کشور نبوده و شایسته است روابط تهران و دوشنبه بیش از این توسعه پیدا کند و امیدواریم با در پیش گرفتن سیاست همسایگی و توسعه روابط با همسایگان در دولت جدید این اتفاق رخ دهد.
بهمن گفت: سازمان شانگهای در حوزه‌های امنیتی چند دستور کار مشخص مثل مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مبارزه با قاچاق انسان طی سال‌های گذشته پیگیری کرده و تا حد بسیار زیادی هم موفق بوده است.
وی افزود: این سازمان در سال‌های گذشته مانور‌های نظامی و امنیتی متعددی در کشور‌های عضو انجام داد و توانست خودش را در سطح مناسبی در حوزه تعاملات امنیتی حفظ کند.
این کارشناس مسائل شرق آسیا خاطر نشان کرد: از این سازمان تعابیر مختلفی مانند ناتوی شرق هم نام برده می‌شود یعنی اهمیت این سازمان در فضای امروز بین الملل زیاد است و کشور‌های غربی تلاش می‌کنند یک همانند سازی با سازمان ناتو انجام دهند.
بهمن گفت: در حال حاضر ظرفیت‌های کشور‌های عضو در سازمان شانگهای فرصت‌های مناسبی را برای تقویت همکاری‌ها و توسعه مناسبات دو جانبه و چند جانبه در مورد مسائل امنیتی به وجود آورده است به ویژه منطقه‌ای که کشور‌های عضو شانگهای در آن قرار دارند منطقه‌ای بوده که به دلایل مختلف همیشه در آنجا تنش‌های امنیتی وجود داشته بنابراین تقویت همکاری‌ها بسیار مهم بوده است.
این کارشناس مسائل شرق آسیا تصریح کرد: در حالی که بسیاری از پیمان‌ها و اتحادیه‌های بزرگ مثل اتحادیه اروپا در دنیا به نوعی به سمت واگرایی می‌روند، ولی سازمان شانگهای کاملا در نقطه معکوس قرار دارد حتی کشور‌هایی مثل ترکیه که عضو ناتو هستند در سال‌های اخیر ابراز تمایل کردند تا در چارچوب شانگهای کار کنند.
افزایش اهمیت ایران برای سازمان شانگهای با تکمیل راه آهن رشت آستارا
سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت: ایران پل ارتباطی آسیا با آفریقا و اروپاست و به همین دلیل مسئله حمل و نقل و ترانزیت از این مسیر برای کشور‌های عضو پیمان شانگهای بسیار مهم است به خصوص اگر خط راه آهن رشت - آستارا که حدود ۱۶۵ کیلومتر می‌باشد تکمیل شود، اهمیت ایران برای کشور‌های شانگهای افزایش پیدا می‌کند.
پاک آئین در ادامه برنامه گفتگوی ویژه خبری درباره جایگاه سازمان شانگهای نسبت به سازمان‌های دیگر گفت: سازمان شانگهای بسیار مهم است، چون دو کشور عضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه در این سازمان عضویت دارند و همچنین چهار کشور اتمی یعنی هند، پاکستان به اضافه چین و روسیه در این سازمان هستند.
وی افزود: قرار گرفتن این سازمان در حوزه اوراسیا بسیار مهم است؛ اوراسیا منطقه‌ای است که آینده اقتصاد دنیا را رقم می‌زند؛ کارشناسان غربی از اوراسیا به عنوان یک قاره یاد می‌کنند که در درون این قاره یک سازمان بسیار امنیتی به نام شانگهای وجود دارد که به تدریج دو سال بعد از تاسیس رویکرد‌های جدی اقتصادی را هم اتخاذ کرده است.
پاک آئین خاطر نشان کرد: یک چهارم خشکی‌های جهان متعلق به اعضای سازمان شانگهای است و بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان هم در این منطقه هستند و ذخایر نفت و گاز در این منطقه وجود دارد و درحوزه‌های تجارت و ترانزیت از لحاظ حمل و نقل و همچنین داد و ستد کشور‌های بسیار مهمی هستند؛ به نظر می‌رسد در حوزه امنیتی اعم از مقابله با تروریسم، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و مبارزه با قاچاق انسان و همچنین در حوزه‌های اقتصادی مثل تجارت، ترانزیت و انرژی دارای جایگاهی باشد که می‌تواند در آینده یکی از شرکای ایران باشد.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت: ایران چه به صورت عضو دائم یا عضو ناظر در سازمان شانگهای باشد منافع متقابلی داریم که باید مورد توجه قرار دهیم.
وی افزود: کشور‌های عضو شانگهای مثل چین و هند وارد کننده نفت هستند و ایران یکی از کشور‌های صادرکننده نفت به این کشورهاست، تاسال ۲۰۲۵ نیاز کشور‌هایی مثل چین به واردات نفت حدود ۱۰ برابر افزایش پیدا می‌کند.
سفیر سابق ایران در ازبکستان خاطر نشان کرد: امروز حمل و نقل بسیار مهم شده است و بسیاری از کشور‌هایی که درصدد مقاوم سازی اقتصاد هستند در موضوع حمل و نقل و ترانزیت و ساختن جاده‌های زمینی و ریلی و تقویت راه‌های دریایی سرمایه گذاری کرده اند ایران هم به عنوان یک پل این ظرفیت را دارد به خصوص اگر خط راه آهن رشت - آستارا که حدود ۱۶۵ کیلومتر می‌باشد تکمیل شود به طور طبیعی کریدور شمال به جنوب متصل می‌شود و اهمیت ایران برای کشور‌های شانگهای افزایش پیدا می‌کند.
وی افزود: در موضوع تجارت ما هم می‌توانیم صادرکننده و بازار برای کشور‌های شانگهای باشیم و هم خودمان می‌توانیم از بازار آن‌ها استفاده کنیم.
پاک آئین خاطر نشان کرد: یکی از اشتراک‌های بایدن و ترامپ علی رغم اختلافات فراوان مطرح کردن چین به عنوان یک خطر راهبردی برای منافع آمریکا می‌باشد.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان گفت: چین از یک قدرت شرقی و دریایی به یک قدرت آسیایی و زمینی تبدیل شده است و همچنین قدرتی که می‌تواند در برابر یک جانبه گرایی آمریکا ائتلاف ایجاد کند و بایستد.
وی اضافه کرد: همان طور که ما سیاست نگاه به شرق داریم چین هم سیاست نگاه به غرب دارد؛ یعنی به لحاظ جغرافیایی به غرب آسیا نگاه می‌کند بنابراین چین خودش را در شرق محدود نمی‌کند.
پاک آیین ادامه داد: چین در بندر گواتر سرمایه گذاری می‌کند و با ایران پیمان ۲۵ ساله راهبردی دارد که نشان دهنده این است که چین توجه به غرب جغرافیایی و غرب سیاسی که همسو با چین هستند دارد.
سفیر سابق ایران در ازبکستان گفت: این طور که تحلیل می‌شود درگیری بعدی آمریکا و چین در دریا خواهد بود، چون آمریکایی‌ها توانایی اینکه بتوانند در مسیر آسیای مرکزی یا خشکی با چین درگیر شوند ندارند؛ با این شرایط موافقت نامه آمریکا و استرالیا معنا پیدا می‌کند یعنی آمریکا به دنبال این است که در اقیانوس هند و آرام، چین را محدود کند البته در خلیج فارس و دریای عمان نمی‌تواند این کار را کند، چون مانعی به نام ایران وجود دارد که اعتقاد به امنیت منطقه‌ای دارد و مخالف حضور کشور‌های فرامنطقه‌ای در خلیج فارس و دریای عمان است و این مزیت برای چین است و چین از این مزیت ثبات سازی ایران در منطقه می‌تواند بسیار استفاده کند.
وی افزود: هم گرایی کشور‌های منطقه و شانگهای بیشتر خواهد شد و ما در آینده بلوک قدرتمندی را در برابر یک جانبه گرایی خواهیم داشت و پیمان شانگهای می‌تواند در این مسیر نقشی مهمی داشته باشد.
پاک آئین گفت: مسیر همکاری‌های بین المللی و چند جانبه از مسیر روابط دو جانبه می‌گذرد یعنی تا زمانی که روابط دو جانبه ما با کشور‌های مختلف از جمله همسایگان خوب نباشد نمی‌توانیم وارد ترتیب‌های منطقه‌ای یا بین المللی شویم.
سفیر اسبق ایران در ازبکستان افزود: اگر روابط ما با تاجیکستان، روابط خوبی نباشد، چون در سازمان شانگهای با اجماع اعضای جدید را می‌پذیرند ممکن است تاجیکستان نظر منفی دهد و ما عضو نشویم و همین نگاه را در اکو می‌توان داشت چرا که اگر ما در اکو با همه کشور‌ها رابطه خوبی نداشته باشیم در ترتیب‌های اقتصادی اکو هم نمی‌توانیم حرف خودمان را به کرسی بنشانیم.
وی ادامه داد: ما باید به دنبال این باشیم که روابط دو جانبه خودمان را با کشور‌های همسایه و فراهمسایه بهتر کنیم و از این مسیر به سوی همکاری‌های بین المللی و چند جانبه برویم.
پاک آئین خاطر نشان کرد: در دوره گذشته، مذاکرات هسته‌ای انرژی زیادی از سیاست خارجی گرفت و کمتر به روابط دو جانبه پرداختیم و متاسفانه سه معاونت وزارت خارجه که درحوزه دو جانبه کار می‌کردند حذف شدند و تنها یک معاونت سیاسی ایجاد شد که یک ایراد ساختاری جدی است.
وی تصریح کرد:سفر رییس جمهور به تاجیکستان نشان دهنده این است که آینده روابط با این کشور روشن است.
رحیمی کارشناس مسائل اوراسیا هم درباره ظرفیت‌های ایران در سازمان شانگهای گفت: سازمان همکاری‌های شانگهای با اعضای کنونی بر اساس آمار‌های بانک جهانی حدود ۱۹/۲ دهم تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی دارد که یک حجم بسیار بالایی است و همچنین حجم ۵/۸ دهم تریلیون دلاری تجارت خارجی این کشور‌ها است که واردات آن به تنهایی ۲/۴ دهم تریلیون دلار می‌باشد که بازار فوق العاده بزرگی است.
وی با اشاره به اینکه چنین بازاری می‌تواند ظرفیت‌های بسیار بزرگی را به همراه داشته باشد افزود: فقط در حوزه انرژی یک ظرفیت عظیمی وجود دارد و در این کشور‌ها هم کشور‌های صادر کننده نفت و گاز وجود دارند و هم کشور‌های عمده وارد کننده.
رحیمی گفت: واردات کشور‌های شانگهای در حوزه نفت و گاز و مواد پتروشیمی بر اساس پایگاه‌های بین المللی در سال ۲۰۱۹، ۴۰۹ میلیارد دلار بوده که رقم بسیار بالایی است و همچنین صادرات کشور‌های عضو مانند روسیه، قزاقستان و کشور‌هایی که منابع انرژی غنی دارند ۱۱۹/۵ میلیارد دلار است یعنی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار ظرفیت واردات انرژی در خود سازمان همچنان وجود دارد که از بیرون انجام می‌شود.
این کارشناس مسائل اوراسیا خاطر نشان کرد: تجارت داخلی سازمان شانگهای هم ۲۹۳ میلیارد دلار است که چنین بازار بزرگی می‌تواند برای کشور‌های جدیدی مثل ایران که عضو این سازمان می‌شوند تسهیلات زیادی را به همراه داشته باشند.
وی گفت: دو نوع تحریم وجود دارد اول تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل است که شانگهای هم شرایط خاصی را در قبال آن دارد، ولی مشکل اصلی تحریم‌هایی است که به صورت یک جانبه از سمت آمریکا و کشور‌های غربی اعمال می‌شود و از سال ۲۰۱۴ روسیه شدیداً درگیر این تحریم‌ها شده و چین هم طی سال‌های اخیر قربانی این تحریم‌ها شده است و این یکجانبه گرایی و تحریم‌هایی که به عنوان یک اهرم سیاسی از آن‌ها استفاده می‌شود تمام کشور‌های شانگهای را هم درگیر کرده است و پتانسیلی قوی برای مقابله از نظر اقتصاد سیاسی وجود دارد.
رحیمی ادامه داد: شانگهای یک اتحادیه اقتصادی نیست که در مکانیزم‌های اقتصادی بتواند با تحریم‌ها مقابله کند، اما در حوزه اقتصاد سیاسی می‌تواند ایمنی در مقابل تحریم‌های یکجانبه ایجاد کند.
وی خاطر نشان کرد: سازمان همکاری شانگهای از سال ۲۰۰۷ اسناد متعددی در حوزه اقتصادی تصویب کرده است و یک روند در حال تکامل اقتصادی را طی می‌کند که این همگرایی اقتصاد سیاسی می‌تواند مقاوم سازی در برابر تحریم ایجاد کند.
بهمن گفت: در حال حاضر در سطح نظام بین الملل سه تحول عمده را شاهد هستیم تحول اول افول هژمونی آمریکا در سطح نظام بین الملل می‌باشد که فرار شتاب زده آمریکایی‌ها از افغانستان یک نمونه واضح از شدت گرفتن روند افول آمریکا به شمار می‌آید، تحول دوم قدرت گرفتن کشور‌های آسیایی و شرقی مثل چین است و تحول سوم هم شکل گیری و تقویت ساز و کار‌های منطقه‌ای و بین المللی است که می‌تواند در آینده جایگزین ترتیب‌هایی باشد که بعد از جنگ جهانی دوم آمریکایی و غربی‌ها به آن شکل دادند مثل سازمان شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و گروه بریکس.
وی افزود: نگاه به شرق یک نگاه بلند مدت است که قطعاً تامین کننده منافع ملی ایران است؛ نگاه به شرق، توسعه تعاملات با تمام کشور‌هایی در دنیاست که دارای استقلال عمل در حوزه سیاست خارجی خودشان هستند.
بهمن خاطر نشان کرد: تحول اساسی باید در کشور خودمان به ویژه در رویکرد‌هایی که ما نسبت به سیاست خارجی داریم رخ دهد؛ طی سال‌های گذشته بیشتر رویکرد‌های سیاسی، حاکم بر سیاست خارجی ما بوده است به همین دلیل حتی به رغم اینکه در دوران آقای ظریف درساختار وزارت امور خارجه تحول صورت گرفت و معاونت اقتصادی به این وزارتخانه اضافه شد، ولی عملاً شاهد تحرک و اتفاق خاصی نبودیم، چون نگاه سیاسی حاکم بر نگاه اقتصادی بود.
این کارشناس مسائل شرق آسیا گفت: ما ظرفیت‌های قابل توجهی را که در حوزه‌های همسایگی داریم نادیده گرفتیم و بیشتر نگاهمان به سمت کشور‌های غربی بود و این شرایط موجب شد امروز سطح مناسبات اقتصادی ما با کشور‌های همسایه بسیار پایین باشد یعنی ما از مجموع مناسبات اقتصادی که کشور‌های همسایه دارند حدود ۲/۲ دهم درصد این سهم را به خودمان اختصاص دادیم که رقم بسیار پایینی است در حالی که همه کشور‌ها اول به همسایه خودشان نگاه می‌کنند، چون همکاری اقتصادی با همسایگان بسیار ساده است و همچنین وابستگی‌های متقابل اقتصادی موجب ایجاد امنیت منطقه‌ای می‌شود.
وی افزود: ما اگر بتوانیم تعاملات اقتصادی را با همسایگان فقط دو برابر رقم فعلی کنیم کمبود ارز در داخل کشور حل خواهد شد، اشتغال بیشتری ایجاد می‌شود و تولید هم رونق پیدا می‌کند و ما شاهد تحول اقتصادی در داخل کشور خواهیم بود.
همن ادامه داد: امروز کل تعاملات تجاری ما با کشور‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا حدود چهار میلیارد دلار می‌باشد در حالی که وقتی ۵۰۰ قلم کالا را تعرفه صفر دادیم می‌بایستی حداقل در بین این ۵۰۰ قلم کالا مزیت تولیدی ایجاد کنیم.
نظر شما