دکتر محمد نیرو[1]

ویروس کرونا یک شوک به همه و به‌خصوص به جامعه آموزشی وارد کرد که سرمنشاء یک تحول قرار گرفت. چرا که این شوک، عاملی برای بر هم زدن تعادل معلمان و مدرسه‌ها و تلاش آنان برای رسیدن به تعادلی جدید شد. همان چیزی که به تعبیر پیاژه جریان یادگیری را رقم می‌زند.

در مواجهه با این شوک، مدرسه‌ها و معلمان در دو گروه دسته‌بندی شدند: گروهی که از قبل زیرساخت‌های آموزش غیرحضوری را داشته و از آن در کنار آموزش حضوری استفاده می‌کردند، و گروهی که اکثریت بودند این آمادگی را نداشتند. معلمان گروه دوم در ابتدای کار با ابهام و سردرگمی بیشتری مواجه شدند. در روزهای اول فکر می‌کردند با تعطیلی چند روزه و گذرایی مواجهند که فرصتی برای استراحت است و نیاز به اقدام خاصی ندارد. اما پس از چند روز، همه دریافتند که موضوع جدی است و به دلیل دلسوزی برای رشد و پیشرفت دانش‌‌آموزان و نیز به‌منظور دفاع از حیثیت حرفه‌ای خود، باید کاری کنند. چنین بود که اقدامات متنوعی در سطح مدرسه‌های کشور انجام شد. از این رو کرونا گرچه به ما شوک وارد کرد و برای همه به خصوص معلمان و جامعه آموزشی، یک تهدید بزرگ بود اما این شوک در خیلی از ابعاد ما را رشد داد و در بسیاری موارد به فرصت تبدیل شد. اکنون به نظر می‌رسد، در بازگشایی مدرسه‌ها پس از کرونا، با نوع جدیدی از یادگیری و مدرسه‌های ترکیبی[2] روبه‌رو خواهیم بود که حاصل تلفیق شرایط حضوری و غیرحضوری است. مدرسه‌ای که تجربه کرونا را بر عرصه امکان‌ خود می‌افزاید، نوعی جدید از تدریس، یادگیری، تکلیف، ارزشیابی، همراهی و همکاری را در کنار امکان‌های قبلی به میدان می‌آورد که احساس بهتری را فراهم خواهد کرد. این مدرسه‌ها نقاط قوت هر دو رویکرد را با هم جمع می‌کنند و نقاط ضعف هر یک را می‌پوشانند. در این حال بستر عدالت آموزش نیز بهتر مهیا خواهد شد.

معلمان حرفه‌ای پساکرونا، معلمانی هستند که با شایستگی‌های جدید در تدریس، توانایی کار در این فضای ترکیبی را داشته باشند. معلم حرفه‌ای پساکرونا، از ترکیب فضای برخط و فضای فیزیکی مدرسه، دستش به مراتب از گذشته بازتر است و بستر یادگیری‌هایی را که طراحی می‌کند پربارتر، متنوع‌تر و جذاب‌تر است. در نقطه مقابل نیز معلمان و مدارسی که در بعد از فروکاست شرایط کرونا، بازگشت به سیاق گذشته کنند، با شکست مواجه شده و مشروعیت و مقبولیت خود را از دست خواهند داد.

معلمان حرفه‌ای پساکرونا نیازمند توانمندی در دو حیطه شایستگی هستند: توانمندی پداگوژی و توانمندی تکنولوژی. پداگوژی ناظر به علم و هنر فرایند یاددهی-یادگیری در فضای حضوری و مجازی است و تکنولوژی ناظر به کار با نرم‌افزارها، اپلیکیش‌ها، پلتفرم‌ها و سایت‌های مورد نیاز است. امروزه با جستجوی ساده، دسترسی به محتواهای گسترده آموزشی آنها فراهم است.

در این میان مجموعه آموزش پژوهی[3] که برخاسته از دغدغه‌های جمعی از معلمان بوده و  از چند سال گذشته، روزانه محتواهای دانش‌افزایی را در برخی از شبکه‌های اجتماعی برای معلمان منتشر می‌کند، پیش‌گام در این امر شد. این مجموعه با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس به یاری معلمان در ساخت محتوا و برگزاری کلاس‌های آنلاین پرداخت. پس از آن در تابستان سال گذشته با همکاری جمعی از برجسته‌ترین صاحب‌نظران و معلمان مجرب و متخصص، دوره معلم حرفه‌ای پساکرونا را برگزار کرد و تابستان امسال نیز محتوای آن را در اختیار عموم معلمان قرار داد.

برای طراحی این دوره، بیش از یک ماه مطالعه شد و نیازمندی‌های معلمانی که می‌خواهند حرفه‌ای باشند و در دوران کرونا و پساکرونا خوش درخشیده و ممتاز باشند شناسایی شد. این دوره از جامعیت ویژه‌ای در قالب۴۰ ساعت فیلم آموزشی در دو حیطه پداگوژی و تکنولوژی آموزشی برخوردار است.  در حیطه پداگوژی نخست به یادگیری تعاملی پرداخته می‌شود. اگر که هدف ما از تدریس، یادگیری دانش‌آموزان باشد باید ببینیم که فراگیران چگونه یاد می‌گیرند. در این میان نظریه‌های مختلفی مطرح است که یکی از این آنها نظریه اجتماعی-فرهنگی است که بر اساس دیدگاه‌های ویگوتسکی شکل گرفته است. بر اساس این نظریه که یادگیری را اساساً در گروه تعامل می‌داند، مدل یادگیری تعاملی و اصول اجرای کارهای گروهی و انواع مدل‌های آنها همراه با تجارب زیسته ارائه‌دهندگان ارائه شده است. در کنار و مکمل این موضوع  به یادگیری معکوس که جدیدترین ابداع بشری در فرآیند یاددهی-یادگیری پرداخته شده است. این موضوعات با بحث هوش‌های چندگانه و الگوهای اثربخش تدریس ادامه پیدا کرد. شرح جامع‌تری از این بخش را می‌توانید از لینک  ویدیوی کوتاه مربوطه ملاحظه کنید.

در بخش تکنولوژی آموزشی به اپلیکیشن‌هایی برای تولید محتوا اشاره می‌شود. موارد چون az screen recorder که می‌توان از صفحه تلفن همراه همراه با ضبط صدا و حتی تصویر خود فیلم‌برداری کرد. اپلیکیشن Kinemaster که می‌تواند فیلم‌هایی را به صورت حرفه‌ای تدوین کند. اپلیکیشن Filmic pro که گوشی موبایل را تبدیل به یک دوربین با تنظیمات حرفه‌ای می‌کند. اپلیکیشن Lexise Audio Editor که می‌تواند تدوین فایل صوتی را به شکل شایسته‌ای انجام داده و پادکست‌های حرفه‌ای را تولید کرد. همچنین اپلیکیشن‌های متن نگار برای ساخت عکس‌نوشته‌های زیبا و بالاخره Cam Scanner برای اسکن‌کردن از متون و اسناد با کیفیت عالی و خروجی تصویر یا پی‌دی‌اف.

در مورد نرم‌افزارها با کمتازیا برای ساخت فیلم‌های آموزشی جذاب، حرفه‌ای و تعاملی، Epic Pen ابزار نگارش بر روی صفحه نمایش، پاور پوینت و نکات ظریف آن، ویدیو اسکرایب برای ساخت انیمیشن، هندبریک برای کاهش حجم ویدیو بدون کاهش معنادار کیفیت فیلم و چندین نرم‌افزار کاربردی دیگر برای آزمون‌سازی و استفاده از فایل‌های پی‌دی‌اف. در این حال پلتفرم‌های بیگ‌بلوباتن، اسکای‌روم و ادوبی‌کانکت و امکانات مختلف هر یک از آنها آموزش داشته می‌شود. در پایان با سایت‌های مختلف کاربردی مخاطبان آشنا خواهند شد. شرح جامع‌تر این بخش از لینک ویدیوی مربوطه آمده است. جهت اطلاع بیشتر در سایت آموزش پژوهی  موجود است.

معلم حرفه‌ای پساکرونا، تدریسش متفاوت شده و خواهد درخشید، بنابراین عرصه امکان برایش افزوده می‌شود. این معلم می تواند تولید محتوای شایسته در فضای اجتماعی داشته باشد به اعتبار شخصی خودش اضافه کند حتی زمینه درآمدزایی ایجاد کند.

1- استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و معلم ریاضی دبیرستان.

2- Blended school 

3- @Amozeshpazhohi