پس از یکی دو هفته گمانه‌زنی در مورد مذاکرات عربستان با امارات به‌عنوان عضو ناراضی اوپک‌پلاس، بالاخره در جلسه عصر دیروز تمامی اعضا بر یک متن واحد به توافق رسیدند. وزرای این ائتلاف موافقت کردند از ماه آینده میلادی تا آخر ۲۰۲۱ در هر ماه تولید ۴۰۰ هزار بشکه روزانه بالا برود که در مجموع ۲ میلیون بشکه به عرضه اوپک‌پلاس اضافه خواهد شد. علاوه بر این‌ زمان پایان توافق از آوریل سال ۲۰۲۲ به آخر همان سال موکول خواهد شد. اما مساله اساسی که منجر به شکست مذاکرات قبلی شده بود، درخواست امارات برای بالا رفتن تولید پایه‌اش بود که از نظرش ناعادلانه محاسبه شده بود. بر این اساس، تولید پایه این کشور به‌همراه چند کشور دیگر از جمله عربستان، عراق، روسیه و کویت از ماه مه سال بعد افزایش خواهد یافت؛ این رشد منجر به افزایش تولید کلی ۶۳/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید اوپک‌پلاس خواهد شد. به این ترتیب، نرخ تولید پایه امارات از ۱۶۸/ ۳ به ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و عربستان و روسیه هم که کاهش تولیدشان بر پایه ظرفیت تولید ۱۱ میلیون بشکه در روز محاسبه می‌شد، از مه ۲۰۲۲ با سطح پایه ۵/ ۱۱ میلیون بشکه روزانه ادامه خواهند داد. با این حال‌ لیام دنینگ، نویسنده بلومبرگ پیش از انتشار این خبر در تحلیلی به احتمال تکرار این سیکل در سال‌های آینده پرداخت. او معتقد است این واقعیت که جهان به سمت فاصله‌گرفتن از انرژی‌های فسیلی می‌رود، باعث می‌شود کشورهایی مانند امارات تا جایی‌که بتوانند از فرصت قیمت بالاتر نفت برای فروش و درآمدزایی استفاده کنند که همین امر منجر به ایجاد پتانسیلی برای اختلافات داخلی اوپک خواهد شد. علاوه بر این، کشورهای عضو از حیث تاب‌آوری در مقابل قیمت پایین نفت در سال‌های آینده وضعیت کاملا متفاوتی دارند. به‌طور کل می‌توان امارات و روسیه را دارای چنین مزیتی دانست؛ بنابراین‌ عجیب نیست که همین دو کشور در یک سال گذشته به‌طور پیوسته حامی افزایش تولید این گروه بوده‌اند.

چرا اختلافات اوپک تکرار خواهد شد؟

در دنیایی که به اوج تقاضای نفت نزدیک می‌شود، تولیدکنندگانی که می‌توانند منابعشان را به پول نقد تبدیل کنند، این کار را می‌کنند.

لیام دنینگ در گزارشی برای بلومبرگ پیش از انتشار خبر توافق اوپک‌پلاس در عصر یکشنبه، گفته حتی اگر این اتفاق با موفقیت انجام شود، رابطه آنها تیره و تار باقی می‌ماند. دنینگ برای این ادعا چندین دلیل مطرح می‌کند که در ادامه به آنها می‌پردازیم. تقریبا همزمان با شکست اوپک و متحدانش برای رسیدن به یک توافق جدید در ابتدای ماه جاری میلادی، شرکت بی‌پی گزارش سالانه خود را که ناظر بر وضعیت انرژی جهان است، منتشر کرد. اسپنسر دیل، اقتصاددان ارشد این شرکت با مشاهده تلاش اوپک‌پلاس برای تثبیت قیمت نفت در سال گذشته گفته اینکه ائتلاف همیشه توانایی چنین کاری را دارد یا خیر، بستگی به نوع شوکی دارد که بازار نفت را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به گفته او، ماهیت قدرت اوپک شیفت عرضه از دوره‌ای به دوره دیگر است که به این معناست که این گروه توانایی این را دارد که شوک‌های موقت و کوتاه‌مدت را جبران کند.

اوپک‌پلاس نسبتا یک سلاح سنگین به‌حساب می‌آید. این گروه می‌تواند برای رسیدگی به عرضه اضافی در بازار، تولید را کاهش دهد و به این ترتیب، از قیمت‌ها حمایت کند یا اینکه تزریق عرضه را به زمانی دیگر منتقل کند. اوپک این کار را در سال ۲۰۱۷ برای کاهش موجودی انبارها انجام داد. همچنین سال گذشته میلادی در واکنش به پاندمی چنین اقدامی را پیش گرفت. به همین دلیل است که اگر امارات و اوپک‌پلاس حالا اختلافات خود را حل کنند، در طول زمان مجددا شکافی بین‌شان ایجاد می‌شود.  وقتی شوک کووید-۱۹ بگذرد، مشکلی ساختاری دوباره ظهور خواهد کرد؛ اینکه دنیا نفت فراوانی برای عرضه دارد اما ظرفیت کافی برای جذب گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوزاندن آن را ندارد.  بر اساس ارقام موجود در گزارش بی‌پی، دنیا حدود ۱۷۳ میلیارد بشکه نفت در ۵ سال گذشته مصرف کرده است. این در حالی است که منابع نفت قابل برداشت اندکی بالا رفته و به ۷۳/ ۱ هزار میلیارد بشکه تا پایان ۲۰۲۰ رسیده است. حتی اگر تقاضا مانند خطی مستقیم بالا برود و از ۵/ ۹۶ میلیون بشکه در روز به ۱۵۰ میلیون بشکه روزانه در سال ۲۰۴۰ برسد، منابع در حدی خواهد بود که بتواند به‌راحتی آن را پوشش بدهد. این در حالی است که حتی خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها از تقاضای نفت هم چنین رشدی را برآورد نمی‌کنند. بخشی از آن به دلیل معنایی است که این حجم از مصرف نفت برای محیط‌زیست خواهد داشت. آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است تقاضا در سال ۲۰۴۰، ۱۰۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود مگر اینکه دنیا کاملا به سمت صفر کردن گازهای گلخانه‌ای پیش برود که در آن صورت تقاضا می‌تواند به نصف برسد. بنابراین‌ نفت زیادی برای کنار گذاشته شدن وجود دارد و به گفته ریستاد انرژی ۳/ ۱ میلیارد بشکه نفت می‌تواند به قیمت منطقی برنت ۵۰ دلار بر بشکه تولید و به فروش برسد. با این وجود، بهای برنت روز جمعه ۵۹/ ۷۳ دلار در هر بشکه بسته شد.

تاب‌آوری اوپکی‌ها

برای تولیدکنندگانی که نفت زیادی زیر زمین دارند توانایی افزایش تولید و زندگی با قیمت‌های پایین چالش‌برانگیز است. بر اساس گفته فیلیپ ورلگر، اقتصاددان انرژی که میزان آسیب به کشورهای نفتی با وجود نفت ۴۰ دلاری را محاسبه کرده، امارات بیشترین تاب‌آوری را در این زمینه با از دست دادن ۱۴ درصد از بهره خود دارد. این کشور همچنین پایین‌ترین نرخ سربه‌سری قیمت نفت را میان اوپکی‌ها در سال ۲۰۲۱ دارد. امارات می‌تواند با نفت ۶۵ دلاری دچار کسری بودجه نشود و تلاش می‌کند این نرخ را پایین بیاورد.

اوپک‌پلاس در زمینه توانایی‌ها و نیازمندی‌ها حتی خیلی بیشتر دچار شکاف است. دشوار می‌توان گروهی را تصور کرد که امارات و ونزوئلا در آن جای دارند- تولید ناخالص داخلی اولی ۱۲۷ برابر بزرگ‌تر از دومی است – و بتواند از زمانه گرگ و میش عصر نفت با چابکی و اتحاد عبور کند.

چهار عضو اوپک‌پلاس یعنی بحرین، روسیه، عربستان و امارات ضعف‌های کمتری دارند. این کشورها با هم نیمی از تولید این ائتلاف شامل تولید کلی و ظرفیت خالی را به عهده دارند. بحرین آنقدر حاشیه‌ای است که می‌توان آن را نادیده گرفت. روسیه اما عضوی از اوپک نیست و به دلیل ارز شناورش که در برابر قیمت پایین نفت تاب‌آوری دارد، احتمالا وقتی بتواند اهداف تولید این گروه را ترک می‌کند؛ همانطور که پیش از پاندمی می‌خواست این کار را بکند. بنابراین فقط عربستان و امارات باقی می‌مانند که هر دو برای نزدیک شدن پیک تقاضای نفت آماده می‌شوند و ابوظبی نسبت به ریاض چابکی و اراده بالاتری نشان داده است.

اوپک و جانشینش (اوپک پلاس) در دنیایی ایجاد شدند که تقاضای نفت دائما افزایش می‌یابد و منابع نفت مانند پول در بانک هستند اما در حالی که دنیا تغییر می‌کند، اعضایی از اوپک که می‌توانند درآمد نقدی از نفت داشته باشند، این کار را می‌کنند و از این صنعت خارج می‌شوند.