بازار سهام در روزهای اخیر که از سال ۱۴۰۰ می‌گذرد، حال و روز چندان خوشی نداشته است و بسیاری از کارشناسان حتی معتقدند تا زمانی‌که تکلیف مذاکرات و انتخابات ریاست جمهوری مشخص نشود، رکود بر این حوزه حکمفرما خواهد بود و نمی‌توان به رشد بازار و رونق بازار خرید و فروش سهام امیدوار بود.

البته عده معدودی از کارشناسان بر این باورند که بورس تهران درحال‌حاضر هم شرایط نامساعدی ندارد و اگر سهامداران هیجانی رفتار نکنند، هیچ اتفاق ناخوشایندی در تالار شیشه‌ای رخ نخواهد داد.

اما همانطور که گفته شد این عده در اقلیت هستند و اغلب تحلیلگران باسابقه و فعالان کهنه‌کار بازار سهام با توجه به فاز تعلیقی بورس نسبت به رشد چشمگیر و اثربخش شاخص‌ها ابراز ناامیدی می‌کنند.

البته برخی هم روند مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده و آینده بورس در روزهای آینده (به‌ویژه اردیبهشت) را به‌نسبت بهتر از وضعیت فعلی آن پیش‌بینی می‌کنند.

 این عده با اشاره به تاثیرات نرخ دلار بر بازار سهام، به نوساناتی که ممکن بود پس از انتشار خبر آغاز مذاکرات رخ دهد، اشاره می‌کنند که برخلاف انتظارات شاهد نوسان دامنه‌داری نبودیم و بورس نیز در تبعیت از این نوسانات دچار رکود نشد.

 این عده بر این باورند که بورس تهران درحال‌حاضر قربانی رفتارهای ناپخته نوسهامدارانی است که کرورکرور سرمایه خود را یا در حالت پارک قرار می‌دهند یا هرچه دارند را توشه کرده و راهی سایر بازارها از جمله بازار رمزارزها می‌شوند.

رکود در تالار شیشه‌ای

مسعود میرزاباقری، کارشناس بازار سهام به وضعیت کنونی بازار سرمایه اشاره کرد و به صمت گفت: وضعیت بازار سرمایه به‌گونه‌ای‌ است که به نظر می‌رسد فعلا انتظار جهش شدید و شارپی را نباید داشته باشیم. وی در ادامه افزود: با توجه به اتفاقاتی که درحال‌حاضر در حوزه‌های دیگر مانند بازار ارز و... در حال رخ دادن نباید منتظر هیچ جهش خاصی در بورس تهران باشیم.

رکود چیست؟

میرزاباقری ضمن تشریح مفهوم رکود در بازار سرمایه، عنوان کرد: قبل از تحلیل بهتر است بدانیم که رکود به چه معناست. در بازار سهام به شرایطی که داد و ستد کمتر شود و رونق از بازار برود، وضعیت رکودی گفته می‌شود. از همین‌رو می‌توان به حال و هوای این روزهای بورس تهران صفت رکودی را نیز اطلاق کرد، چراکه تقریبا معاملات بورسی رونق خود را فعلا از دست داده‌اند، البته بسیاری در صف فروش ایستاده‌اند اما خریدار این سهم‌ها سهامداران حقیقی نیستند. این کارشناس بازار به اتفاقات سال‌های گذشته بورس تهران اشاره کرد و گفت: در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ نیز دقیقا همین شرایط پیش آمد. مثلا سال ۹۷ سال شروع تحریم‌ها و سال ۹۸ سال شدت گرفتن تحریم‌ها بود و ۹۹ مسئله کرونا باعث شد عرصه بر فعالیت‌های اقتصادی محدودتر شود، همه این‌ موارد باعث شد شاهد جهش نرخ ارز در بازار باشیم. وی افزود: با توجه به اینکه بازار ما بیشتر صنایع کامودیتی‌محور است و بیشتر افراد، تولید‌کننده و فروشنده این صنایع و بیشتر صادراتی هستند، نوسانات نرخ ارز به نفع‌شان تمام شد و سهام کامودیتی‌ها به ناگاه افزایش چشمگیری را تجربه کرد.

دوران نوسان نرخ ارز تمام شد

این تحلیلگر بازار سرمایه به ثبات نسبی نرخ دلار اشاره کرد و به صمت گفت: اما حالا که نوسان نرخ ارز را شاهد نیستیم و اتفاقی هم در جریان نیست که بتواند نرخ دلار را تحت‌تاثیر قرار دهد، به احتمال بسیار زیاد افزایش ارزش سهام شرکت‌ها را نیز در آینده نزدیک نخواهیم دید.

میرزاباقری تصریح کرد: البته اگر نرخ ارز کاهش پیدا کند، انتظار می‌رود حاشیه سود شرکت‌ها نیز کمتر از مقدار قبل شود اما با توجه به رویکرد بانک مرکزی در زمینه نرخ ارز این احتمال هم مردود است، چراکه عملکرد رئیس کل بانک مرکزی این سیگنال را به بازارها داده که قرار نیست بار دیگر با اقداماتی مانند ارزپاشی نرخ دلار را در سطح پایین‌تری از ارزش واقعی آن نگاه دارند. این موضوع را در مقطع زمانی پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات متحده نیز شاهد بودیم. البته در ایران نمی‌توان با قطعیت گفت که این سیاست در دستور کار بانک مرکزی قرار نمی‌گیرد اما روی هم رفته به نظر می‌رسد که بازارها سیگنال اجتناب از مداخله‌گری بانک مرکزی در بازار ارز را دریافت کرده‌ و به آن اطمینان نسبی هم دارند.

اگر تحریم‌ها رفع شوند...

این کارشناس بازار سهام به احتمال لغو تحریم‌ها و محدودیت‌های یکجانبه علیه ایران اشاره کرد و گفت: اما اگر شاهد رفع تحریم‌ها یا حداقل بخشی از محدودیت‌های اقتصادی ایران باشیم، چشم‌انداز بورس نیز مثبت می‌شود. البته این موضوع نیز در کوتاه‌مدت رخ نخواهد داد اما همین‌که بخشی از تحریم‌ها از میان برداشته شوند، ذهنیت‌ها تغییر می‌کنند. البته برای رشد و رونق مداوم بورس باید همه بخش‌های اقتصاد کشورمان رشد نسبی را تجربه کنند و اگر چنین اتفاقاتی را شاهد باشیم به‌طور قطع تولید نیز تقویت می‌شود و بازار سهام نیز به طبع رشد بسیار خوبی را شاهد خواهد بود. وی افزود: همانطور که گفته شد اگر رفع تحریم هم انجام شود، یک یا دو سال طول می‌کشد تا اثرات آن را در اقتصاد نشان دهد. مثلا ممکن است فناوری‌های نوین وارد شوند و از سویی هم گفته می‌شود که جهش سوم صنعت پتروشیمی ایران در راه است که اتفاق بسیار مبارکی است. اگر موانع رفع شوند به‌طور قطع شاهد سلسله اتفاقاتی از این دست خواهیم بود اما بازهم باید تاکید کرد که این گشایش‌ها در بازه زمانی میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند رخ دهد و در کوتاه‌مدت نمی‌توان چشم به راه رونق سرشار اقتصاد و به تبع آن بورس باشیم. اما به‌طور قطع می‌توان مدعی شد که در صورت لغو تحریم‌ها تولیدات ما تا ۵۰درصد افزایش می‌یابد که اتفاق بسیار فرخنده و میمونی است، بورس نیز می‌تواند از این مسئله منتفع شود. اما فعلا ما با آن دوره چند سال فاصله داریم و به همین دلیل باید به فکر شرایط فعلی اقتصاد کشور باشیم.

ثبات در بورس

این تحلیلگر بورس شرایط فعلی بازار را باثبات ارزیابی کرد و یادآور شد: البته اتفاق مثبتی هم که در بازار در حال رخ دادن است ثبات نسبی بورس است که کم‌کم در حال شکل گرفتن است. یکی از دلایل این ثبات نیز کاهش سطح انتظارات از بورس است، یعنی افرادی که می‌خواستند در طول چند ماه، بازدهی بسیار بالا و غیرمتعارفی از بورس عایدشان شود، فعلا بورس را ترک کرده‌اند و همین مسئله نیز باعث شده شاهد نوعی آرامش در بازار باشیم. هرچند همچنان شاهد رفتارهای هیجانی در بورس هستیم اما در مجموع می‌توان ادعا کرد که ثبات بر بازار حاکم شده است.

موسم مجامع

میرزاباقری ضمن یادآوری دوره برگزاری مجامع شرکت‌های بورسی، خاطرنشان کرد: البته به احتمال زیاد با فرارسیدن موسم برگزاری مجامع شاهد تغییرات زیادی خواهیم بود که از جمله آنها جمع شدن تدریجی صف‌های فروش است. تا آن زمان قیمت‌ها نیز واقعی‌تر می‌شوند و حباب برخی از شرکت‌ها که به‌دلیل نوسانات نرخ دلار با افزایش ارزش سهام مواجه شده بودند با کاهش همراه خواهند شد.

ابهام‌زدایی در بورس

همایون دارابی، کارشناس و فعال بازار سهام به ابهامات بازار سهام اشاره کرد و به صمت گفت: مشکلی که درحال‌حاضر بازار سهام دارد این است که با توجه به نداشتن یک آینده روشن و خالی از ابهام، سهامداران حقیقی همچنان در حال فروش سهام خود و خروج از بازار هستند و این وضعیت باعث می‌شود کل بازار منفی شود. وی در ادامه افزود: مذاکرات برجام ممکن است مثبت یا منفی باشد یا به نتیجه برسد یا نرسد. این مثبت یا منفی بودن برای گروه‌هایی ناخوشایند است و برای یک عده دیگری از طیف‌های بازار سرمایه مطلوب.

ماجرای برجام

دارابی به وضعیت سهام خانواده بانکی‌ها و خودروسازان در زمان امضای برجام اشاره و عنوان کرد: مثلا در سالی که برجام امضا شد، گروه‌های خودرویی و بانکی‌ها بازدهی بسیار خوبی داشتند، اما حالا که حرف پیشرفت برجام به میان آمده شاهدیم که سهامداران بانکی در صف فروش هستند و خودروسازان نیز عملکرد بسیار ضعیفی را در بورس تهران از خود به نمایش گذاشته‌اند. این تحلیلگر و فعال بازار سرمایه به تاثیرات نرخ ارز بر بازار سهام تاکید کرد و به صمت گفت: از سویی هم شاهد هستیم سهم‌هایی که به دلار تکیه دارند، وضعیت خوبی ندارند که از آن جمله می‌توان به پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و معادن اشاره کرد، در روزهای اخیر شاهد منفی بودن سهام این صنایع در بورس بوده‌ایم اما به این نکته نیز باید توجه داشت که با کوچک‌ترین گشایشی در مذاکرات، قطعا شاهد افزایش دوباره نرخ این سهم‌ها خواهیم بود چراکه ارزش واقعی آنها به مراتب بیشتر از قیمت‌های فعلی است و با اندک تغییری بدون شک شاهد رونق یافتن این بخش از بازار سهام خواهیم بود.

راهکار

این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر لزوم ابهام‌زدایی در بازار، خاطرنشان کرد: برای اینکه بازار از وضعیت تعلیق خارج شود در گام نخست باید ابهام‌زدایی انجام شود؛ یعنی هرگونه نقطه تاریکی که در جریان مذاکرات برای مردم و رسانه‌ها وجود دارد هرچه زودتر از میان برداشته و فضا برای همه شفاف شود. در این صورت است که بازار سهام نیز تکلیفش را با فاکتورهایی مانند نرخ ارز خواهد دانست. دارابی در پایان به موضوع انتخابات اشاره کرد و گفت: گام بعدی هم برای ایجاد تغییر مثبت در بورس نیز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوره سیزدهم است، چراکه این مسئله و گمانه‌زنی‌های پیرامون آن باعث‌شده ابهامات بورس بیش از پیش تقویت شوند و فضای مه‌آلود بورس غیرشفاف‌تر از قبل شود.

سخن پایانی...

بررسی نظرات کاربران فضای مجازی که ظاهرا در بورس نیز فعال هستند، سیگنال‌های عجیب و شگفت‌آوری را به ناظران می‌دهد، چراکه حتی در برخی موارد افراد حاضرند منافع ملی به کلی به خطر بیفتد اما بورس بتواند کمی بازدهی بیشتری داشته باشد. البته کارشناسان بر این باورند شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند مرجع مناسبی برای افکارسنجی باشد اما به هرحال اگر چنین اظهاراتی ریشه در واقعیت داشته باشد، پیامدهای نامطلوبی برای اقتصاد کشور خواهد داشت، چراکه بسیار نگران‌کننده و خطرآفرین است. در بین پیام‌ها و کامنت‌های کاربران فضای مجازی به نظراتی برمی‌خوریم که در نگاه نخست دور از ذهن به نظر می‌رسد اما با دقت بیشتر مشخص می‌شود که با کمال تاسف اغلب این مواضع نشات گرفته از باور قلبی افراد است. برای مثال با توجه به نزدیک شدن دولت دوازدهم به پایان دوره سکانداری‌اش بر اقتصاد کشور، بسیاری از سهامداران تازه وارد امیدوارند که با تغییر دولت سیاست‌های حمایتی از بورس نیز در دستور کار قرار گیرد. از طرفی هم برخی افراد معتقدند به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌تواند به ضرر بورس تمام شود به همین دلیل است که انتظار دارند با تغییر دولت این مذاکرات نیز ادامه پیدا نکند. موارد مشابه دیگری نیز در بین نظرات افراد وجود دارد که باعث می‌شود هر ناظری به فکر فرو برود. از همین رو احساس می‌شود که دولت یا سایر مسئولان باید فکری به حال این شرایط بازار کنند و از هر راهی که ممکن است در مسیر ابهام زدایی و اعتمادسازی در بورس قدم بردارند.