انسان همواره درصدد است تا بهترین زندگی را داشته باشد از این رو همیشه سعی کرده از همه موجودات و امکانات روی زمین به نفع خود بهره برداری کند، در واقع حفظ سلامتی و رهایی از رنج و بیماری یکی از مهمترین مسائلی است که همواره در طول تاریخ، فکر بشر را به خود مشغول کرده است که با پیشرفت علم و دانش و شناختن عوامل بیماریزا و تاثیر آن بر سلامتی و تندرستی، انسان آموخت که باید در محیطی پاکیزه و سالم زندگی کند و از آنچه سلامتی او را به خطر می اندازد دوری کند.

در واقع یکی از مهمترین دغدغه های تمام جوامع، بهداشت است که تمام زوایای زندگی را به خود وابسته کرده است، وقتی اسم «بهداشت محیط» برده می شود شاید پاکیزه بودن معابر و خیابان ها چیزی باشد که در ابتدا به ذهن می آید، اما این عنوان هر آنچه برای بهداشت و سلامتی ضروری و مورد نیاز است را شامل می شود. 

از حدود ۵۰ گذشته در کشور ما برای انسجام در مدیریت بهداشت محیط مرجع خاصی که همان بهداری بود تعیین شد اما حالا گستردگی شاخه های بهداشت محیط باعث شده این امر دارای متولی واحد دولتی نباشد و تقریبا همه نهادها با آن سروکار دارند، از بهداشت هوای شهر و داخل ساختمان ها و تغییرات جوی و تاثیرات آن بر سلامت و همچنین بهداشت مواد غذایی گرفته تا تاثیرات سموم و مواد شیمیایی و پرتوهای رادیواکتیوی و حتی مصرف دخانیات، همه از زیرمجموعه های مساله بهداشت محیط به شمار می آیند

همچنین مساله فاضلاب های شهری و مدیریت آن‌ها و کنترل آلودگی های صوتی، و همچنین حشرات و جوندگان همه و همه در بهداشت محیط دخیل اند؛ از سال گذشته با همه گیری کرونا همه دنیا را درگیر خود کرد روشن شد که مدیریت بهداشت محیط تاچه حد با اهمیت و دشوار است 

این گونه بود که به مرور بهداشت محیط شکل گرفت و انسان در صدد بر آمد تا محیط زندگی خود را پاکیزه نگه دارد و این مساله بسیار مهم سبب شد تا ۱۱ اسفند روز ملی بهداشت محیط نامگذاری شود. در واقع بهداشت محیط به منزله‌ کنترل تمام عوامل محیطی است که به‌ طور مستقیم یا غیر مستقیم، به شکل حاد یا مزمن، سلامت انسان را تهدید می‌کند، بنابراین بهداشت محیط، در سلامت جامعه نقش اساسی دارد و مانند محیط زیست، امری فرا بخشی است و ابعاد بسیار گسترده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را شامل می‌شود.

درست است که در ایران ۱۱ اسفند روز ملی بهداشت محیط نامگذاری شده اما در جهان، ۲۶ سپتامبر برابر با چهارم مهر ماه به این مناسبت اختصاص یافته است که این نشان از اهمیت موضوع دارد.

موضوعاتی مانند کنترل آلودگی هوا، خاک و آب، مواد غذایی سالم، دفع پسماند، دسترسی به آب آشامیدنی سالم، جمع ‌آوری و تصفیه فاضلاب برخی  عواملی است که در بهداشت محیط مطرح هستند و امروزه که با پاندمی کووید ۱۹ در جهان مواجه هستیم نقش رعایت بهداشت بیش از هر زمان دیگری مشهود است چون رعایت نکردن بهداشت فردی منجر به بروز فاجعه در بعد جهانی می شود.

از سوی دیگر داشتن هوای سالم یکی دیگر از مولفه های اصلی بهداشت محیط است، به طوری که آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد در آذرماه امسال گفته بود به صفر رساندن انتشارکربن تا ۲۰۵۰، فوری‌ترین ماموریت جهان است، وی اعلام کرده بود که جنبشی امیدوارکننده برای به صفر رساندن انتشار کربن در حال شکل‌گیری است، تا ماه آینده کشورهایی که انتشاردهنده بیش از ۶۵ درصد گازهای مضر گلخانه‌ای بوده و نماینده بیش از ۷۰ درصد اقتصاد جهان هستند، متعهد به "صفر خالص کربن" تا اواسط قرن خواهند بود.

وی افزود: شاخص های اصلی اقلیمی در حال وخیم تر شدن هستند، در حالی که همه گیری کرونا به طور موقت میزان انتشار را کاهش داده است، دی اکسید کربن هنوز در بالاترین سطح قرار دارد و در حال افزایش است، دهه گذشته گرمترین دوره ثبت شده بود، یخ های دریای قطب شمال در ماه اکتبر (مهر/ آبان ۹۹) کمترین میزان را تجربه کرد و آتش سوزی های آخرالزمانی، سیل، خشکسالی و طوفان به طور فزاینده ای به یک هنجار تبدیل شده اند و تنوع زیستی در حال سقوط است، بیابان ها در حال گسترش و اقیانوس ها به وسیله زباله های پلاستیکی در حال گرم شدن و خفگی هستند، علم به ما گوشزد می کند اگر تا ۲۰۳۰ و به طور سالیانه تولید سوخت فسیلی را تا ۶ درصد کاهش ندهیم، شرایط بدتر خواهد شد. در عوض، دنیا در صدد افزایش برای دو درصد سالیانه است.

گوترش معتقد است که یکی از بهترین متحدان ما طبیعت است، راه حل های  طبیعت محور می توانند یک سوم کاهش خالص انتشار گازهای گلخانه ای مورد نیاز برای دستیابی به اهداف توافقنامه پاریس را فراهم کنند. دانش بومی می تواند به نشان دادن راه کمک کند.

بر اساسی اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) آلودگی هوا، بیش از ۸۰ درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌ دهد و در حال حاضر، یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیستی که بهداشت محیط را به خطر انداخته، محسوب می‌ شود، بنابراین کاهش انتشار گازهای گلخانه ای یکی از راه های مهم در رسیدن به بهداشت محیط است.

البته بهداشت محیط نباید با حفاظت محیط زیست اشتباه گرفته شود، بهداشت محیط در مورد حفاظت از هر دو محیط طبیعی و انسان ساخت برای سلامت انسان‌ها است در حالیکه، حفاظت از محیط زیست از محیط طبیعی برای حفظ اکوسیستم، محافظت می‌کند.

مطابق با آیین‌نامه بهداشت محیط مصوب تیرماه ۱۳۷۱ هیات دولت و همچنین آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب خرداد ۱۳۹۲، «بهداشت محیط» عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به گونه‌ای روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان تأثیر می‌گذارند پس بیایم با حفظ محیط زیست و رعایت بهداشت محیط سالمی برای زندگی خود و آیندگان داشته باشیم.

در واقع فقط زنده نباشیم بلکه خوب زندگی کنیم و آن‌ را برای نسل های بعدی هم به یادگار بگذاریم.

از: کیمیا عبدالله پور