سرویس سیاست جوان آنلاین: قرن ۲۱، قرن آسیاست. این عبارت دیگر صرفاً یک پیش‌بینی تاریخی نیست بلکه در حال تحقق است. بخش عمومی از زنجیره تولید دنیا به قاره آسیا منتقل شده و غول‌های اقتصادی همچون چین، هند، ژاپن، اندونزی و کره جنوبی تبدیل به اصلی‌ترین کانون تولید دنیا شده‌اند. همین مسئله نیز سبب شده تا اهمیت راه تجاری این منطقه به خصوص راه‌های تجاری دریایی افزایش پیدا کند.

در این میان مسیر‌های دریایی نسبت به سایر راه‌های نقل و انتقال کالا از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه هیچ مسیر دیگری قابلیت رقابت با راه‌های دریایی را در حوزه حمل و نقل کالا ندارد. از همین رو طی سال‌های گذشته به تدریج امریکا و سایر کشور‌های غربی تلاش کرده‌اند تا حضور خود در مناطق مختلف دریایی آسیا به خصوص دریای چین جنوبی و اقیانوس هند را افزایش دهند که نمونه آن حضور همزمان دو ناو هواپیمابر «آیزنهاور» و «نیمیتز» در تنگه تایوان است. در این میان به نظر می‌رسد اقیانوس هند نیز از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است به گونه‌ای اتحاد‌های جدیدی در دنیا بر سر آن در حال شکل‌گیری است.

اتحاد‌های بزرگ دریایی در حال تغییر

اهمیت اقیانوس هند در نظام اقتصادی و راهبردی دنیا تا اندازه زیادی به دلیل موقعیت خاص چین در آسیاست. چین دقیقاً با همان بن‌بست جغرافیایی روبه‌روست که اتحاد جماهیر شوروی در زمان تقابل با امریکا در زمان جنگ سرد با آن روبه‌رو بوده است.

چین برای زنده نگه داشتن رشد اقتصادی بالای خود باید بتواند جریان یافتن صادرات و واردات کالا و انرژی خود به مبادی تجاری‌اش را تضمین کند. با این حال تمام راه‌های دریایی که کشتی‌های چینی از آن استفاده می‌کنند از نزدیکی کشور‌های متحد با امریکا می‌گذرد و نیروی دریایی این کشور حضور بالایی در آن دارد. به عنوان مثال در شرق چین ژاپن به عنوان ناو هواپیمابر غیر قابل غرق امریکا حضور دارد. در جنوب شرق استرالیا و نیوزیلند و در جنوب و جنوب‌شرق کشور‌های فیلیپین و اندونزی حضور دارند. مهم‌ترین تنگه تجاری این منطقه یعنی تنگه مالاکا که ۷۰ درصد تجارت دریایی چین با سایر نقاط دنیا از آن عبور می‌کند نیز در کنترل امریکایی‌هاست، همچنین بزرگ‌ترین پایگاه امریکایی در فیلیپین با نام «سایبک بی» تمام نقل و انتقالات کشتی‌های چینی را در این تنگه کنترل می‌کند.

از همین رو چینی‌ها تلاش گسترده‌ای برای حل این مشکل را آغاز و بزرگ‌ترین طرح شاهراه تجاری دنیا را با نام «یک جاده، یک کمربند» تعریف کرده‌اند. در این طرح با ساخت بخش گسترده‌ای از راه‌آهن و بزرگراه‌ها در کشور‌های مختلف دنیا امکان حمل و نقل کالا‌ها از مسیر‌های زمینی فراهم می‌شود. به عنوان مثال ارتباط زمینی چین با خاورمیانه با یک بزرگراه سرتاسری از طریق قراقوم به گوادر تأمین می‌شود و کالا‌های چینی از این طریق به خاورمیانه و کشور‌های آفریقایی صادر می‌شوند. همچنین خطوط راه‌آهن منطقه سیبری با کمک چین بازسازی شده و به این ترتیب این کشور می‌تواند از طریق روسیه کالا‌های خود را به دریای بالتیک در شمال اروپا برساند.

با این حال چین تنها روی خطوط زمینی متمرکز نشده بلکه سرمایه‌گذاری زیادی روی ارتباط با اقیانوس هند از طریق میانمار انجام داده است و از مدت‌ها پیش به دنبال استفاده از میانمار و بنگلادش و سرمایه‌گذاری گسترده روی این دو کشور برای حفظ ارتباط دریایی خود با اقیانوس هند است. از همین رو شاهراه‌های بزرگ ارتباطی چین به سواحل میانمار در اقیانوس هند متصل شده‌اند تا کشتی‌های تجاری و نفتی با حضور در خلیج «آندمان» بتوانند کالا‌های خود را بدون استفاده از تنگه‌هایی که زیر نظر امریکا قرار دارند به چین برسانند.
در طرف مقابل امریکایی‌ها هم به دنبال حضور گسترده در اقیانوس هند هستند و با ایجاد اتحادی بین کشور‌های هند، استرالیا و ژاپن و حتی حضور کشور‌های اروپایی به دنبال تأمین منافع خود در این منطقه و کنترل آن‌ها هستند؛ نکته‌ای که بدون شک از دید ایران نیز پنهان باقی نمی‌ماند.

چرا ایران به دنبال حضور در اقیانوس هند است

ایران کشوری است که به واسطه دریای عمان به صورت مستقیم با اقیانوس هند در ارتباط است و عملاً تحولات این منطقه به صورت مستقیم بر امنیت ملی ایران تأثیرگذار است. از همین رو حتی در زمان پهلوی نیز بحث تقویت نیروی دریایی برای حضور در اقیانوس هند به صورت جدی دنبال می‌شده است.

طی ۱۰ سال اخیر با تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر آباد کردن سواحل مکران و توجه به بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، زیرساخت‌های گسترده اقتصادی در این منطقه در حال شکل‌گیری است. در کنار این موضوع، نیروی دریایی ارتش و نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای حضور در اقیانوس هند تدارک دیده‌اند.

طبیعی است که در این شرایط همکاری گسترده ایران با کشور‌هایی همچون چین و روسیه برای افزایش امنیت در این منطقه مسئله‌ای اجنتاب‌ناپذیر است. از همین رو در سال گذشته اولین رزمایش مشترک ایران، چین و روسیه در منطقه دریای عمان برگزار شد. این رزمایش پیامی جدی در خصوص ایجاد یک محور جدید برای حفظ امنیت اقیانوس هند است و اینکه ایران نسبت به تحولات این منطقه بی‌تفاوت نخواهد بود. حضور نیرو‌های دریایی ایران در رزمایش‌های اینچنینی علاوه بر اینکه می‌تواند در افزایش تجربه و توانمندی نیرو‌های مسلح کشورمان تأثیر‌گذار باشد، حضور کشورمان را در اتحاد‌های در حال شکل‌گیری در دنیا بر سر مناطق دریایی اقیانوس هند تکمیل خواهد کرد.

طبیعی است که اگر ایران در چنین اتحاد‌هایی حضور نداشته باشد، عملاً تحولات این منطقه و به خصوص امنیت دریایی این آب‌ها بدون حضور ایران تعیین خواهد شد.

اولین رزمایش مشترک ایران، چین و روسیه سال گذشته برگزار و در آن بحث‌های مختلفی اعم از نجات سانحه‌دیدگان، مقابله با دزدی دریایی و همچنین حفظ امنیت آبراه‌های دریایی تمرین شد. حالا نیز قرار است رزمایش فوق به شکل گسترده‌تر و جدی‌تری در منطقه اقیانوس هند برای حفظ امنیت دریایی برگزار شود.
برگزاری این تمرین به شکل فوق نشان‌دهنده این است که هر سه کشور در حال حرکت به سمت اتحاد دریایی جدی‌تر در منطقه اقیانوس هند در مقابل رزمایش‌های کشور‌های غربی هستند.

حالا هم رزمایش دیگری با حضور ایران و روسیه در شمال اقیانوس هند و برای امنیت دریایی این منطقه در حال برگزاری است.

کمربند امنیت دریایی ایران و روسیه

خبر برگزاری این رزمایش برای اولین بار توسط رسانه‌های خارجی اعلام شد، اما روز گذشته مقامات نظامی کشورمان جزئیات جدیدی در خصوص برگزاری رزمایش فوق و همچنین استعداد نیرو‌های حاضر در آن بیان کردند.
بنا بر این گزارش، امیر دریادار سیاری فرمانده نیروی دریایی در حاشیه همایش در خصوص برگزاری رزمایش مشترک دریایی میان کشور‌های ایران و روسیه گفت: این رزمایش دومین رزمایش کشور‌های ایران و روسیه در جنوب کشور است که به منظور برقراری امنیت در شمال اقیانوس هند برگزار خواهد شد.

وی افزود: هنگامی‌که نیروی دریایی قدرتمند کشور روسیه با نیرو‌های دریایی ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رزمایش برگزار می‌کند، این رزمایش حاوی پیام روشنی است که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران از لحاظ تجهیزات، نیروی انسانی، تکنیک و تاکتیک، هدایت و فرماندهی و کنترل، ارتباطات و دست‌یابی به تجهیزات نوین در سطح مقیاس قدرت‌های جهانی دریایی قرار گرفته است.

امیر دریادار دوم «غلامرضا طحانی» سخنگوی رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ایران و روسیه نیز گفت: در این رزمایش علاوه بر یگان‌های سطحی و پروازی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی دریایی سپاه پاسداران، یگان‌های شناور روسیه متشکل از ناوشکن Stoiky، ناو لجستیکی KoLa و یک فروند بالگرد حضور دارند.

وی افزود: رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ایران و روسیه ۲۰۲۱ با شعار «همکاری جمعی در دریا برای امنیت تجارت دریایی» و در منطقه‌ای به وسعت ۱۷ هزار کیلومتر مربع، با پیام صلح و دوستی برگزار می‌شود.
دریادار دوم طحانی خاطرنشان کرد: هدف از برگزاری این رزمایش تحکیم امنیت و مبانی آن در منطقه و گسترش همکاری‌های دوجانبه میان دو کشور است. این رزمایش برابر برنامه‌های از پیش تعیین شده در شمال اقیانوس هند گسترش خواهد داشت.

سخنگوی رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ایران و روسیه ادامه داد: تمرین‌های تاکتیکی متنوعی از جمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور مورد تعرض قرار گرفته، تیراندازی علیه اهداف مشخص، تیراندازی شبانه به اهداف هوایی و سایر تمرینات تاکتیکی و عملیاتی در این رزمایش پیش‌بینی شده است.

وی تصریح کرد: از اهداف این رزمایش می‌توان به تقویت امنیت تجارت دریایی بین‌المللی و مقابله با دزدی دریایی و تروریسم دریایی و تبادل اطلاعات در حوزه امداد و نجات دریایی و تبادل تجربیات عملیاتی و تاکتیکی اشاره کرد.