ریحانه جولایی

هوای تهران دیگر آن‌قدر آلوده‌ شده که حالا از هیچ نقطه شهر نماد آن یعنی برج میلاد قابل‌تشخیص نیست. چند سالی است که داشتن هوای پاک و سالم، به‌ویژه در کلان‌شهرها برای مردم و دولتمردان به یکی از مشکلات بزرگ تبدیل‌شده است.

تراکم جمعیتی بیش از توان تاب‌آوری شهری با زیرساخت‌های موجود به‌ویژه در کلان‌شهری مانند تهران، تردد فراوان خودروهای فرسوده و بی‌کیفیت در شهرها مانند کامیون، اتوبوس، مینی‌بوس و موتورسیکلت‌های کاربراتوری است، کیفیت پایین سوخت، وارونگی دما، ساخت‌وسازهای خارج از استاندارد شهرهایی با ویژگی‌های توپوگرافی خاص شهرهای مانند تهران، آلودگی‌های منتشرشده از کارخانه‌ها و صنایع و وسایل گرمایشی و سرمایشی منازل مسکونی و تجاری برخی از عوامل آلایندگی هوا هستند.

بازگشت دوباره دی‌اکسید کربن به  شهر

براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، درحال حاضر کیفیت هوای پایتخت با شاخص میانگین ۱۶۸ در شرایط ناسالم برای همه افراد است همچنین کیفیت هوا در تمامی مناطق تهران در وضعیت قرمز گزارش‌شده است.

آلودگی هوای تهران هر روز بیشتر می‌شود و مسئولان هم‌توان مقابله با آن را ندارند و تنها دل‌خوش کرده‌اند به بارش‌های زمستانی و آن‌ هم که دریغ شده است. بااین‌حال روز گذشته بهاره آروین، رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران با  اشاره به وضعیت آلودگی هوای تهران بابیان اینکه آلودگی هوا تنها معضل این شهر است که مستقیم و بی‌واسطه سلامت و جان شهروندان را هدف می‌گیرد و هر نوع راه‌حل فردی هم در برابر آن بی‌ثمر است، گفت: مسئله‌ای که جز از طریق سیاست‌گذاری جامع‌نگر و پیگیرانه قابل‌حل نخواهد بود.

آروین در جلسه روز گذشته شورا گفته است که این جملات را هفتم آبان ماه ۹۶ در صحن علنی شورا گفته‌ام؛ در همان ماه‌های ابتدایی آغاز به کار شورای پنجم. بیش از سه سال گذشته است و هوای شهر آن‌چنان مستمر و شدید آلوده است که نفس اغلب شهروندان را به شماره انداخته و هیچ‌کس پاسخگو نیست.

براساس صحبت‌های آروین در تمام سه سال گذشته، ترافیک و آلودگی هوا، نه‌فقط اولویت‌دارترین مسئله از دیدگاه شهروندان تهرانی؛ بلکه اولویت‌دارترین موضوع برای تمام تلاش‌ها و پیگیری‌های اعضای پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران بوده است، بااین‌حال امروز آلودگی هوا از هر زمان دیگری شدیدتر است.

اما یکی از پرسش‌هایی که در این میان برای بسیاری به وجود آمده این است که چرا این روزها آلودگی هوا از هر زمان دیگری شدیدتر است. چرا و چگونه چنین شده است؟

گفته می‌شود دوباره دی‌اکسید گوگرد با شدت باورنکردنی به شهر بازگشته است. حالا اما هیچ‌کس پاسخگو نیست، هیچ پاسخ صریح و شفافی داده نمی‌شود. چندی پیش بحث سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع اطراف شهرها به میان آمد بعد گفته شد این آلودگی حاصل سوزاندن گازوییل غیراستاندارد و با درجه گوگرد بالا است. تا امروز اما تمام این خبرها در حال تائید و تکذیب شدن است و هیچ‌کس مسئولیت آن را برعهده نمی‌گیرد.  

باز هم شهروندان مقصرند؟

روز گذشته آروین با انتقاد از عملکرد دولت در رابطه با عدم توانایی در بهبود آلودگی هوا بیان کرد: برای سالیان متمادی، تردد شهروندان با خودروی شخصی در سطح شهر، عامل اصلی آلودگی هوای پایتخت شناخته می‌شد و بار اصلی کاهش آلودگی هوا بر دوش آن‌ها گذاشته می‌شد، حالا شهر نیمه تعطیل است و مقایسه ترافیک خیابان‌ها با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که حجم خودروهای شخصی در معابر اگر کمتر نشده باشد، بیشتر هم نشده است. هوا اما بسیار آلوده‌تر است. عجیب آن‌که باز هم مقصر مردم دانسته می‌شوند که با مصرف بالای برق و گاز، نیروگاه‌ها را ناگزیر از مازوت‌سوزی کرده‌اند!

او با بیان اینکه در تاریکی و تیرگی حاصل از عدم شفافیت، جای قاضی و متهم عوض می‌شود. مردم که باید قضاوت‌گر عملکرد دولتمردان در مدیریت شرایط باشند می‌شوند متهم ردیف اول: گاز و برق کمتر مصرف کنید تا مازوت سوزانده نشود! درحالی‌که هیچ‌کس نمی‌گوید مصرف‌کنندگان اصلی و بزرگ گاز و برق در کشور صنایع هستند و فیش برق و گاز ساختمان‌های عریض و طویل دولتی چندین برابر فیش‌های خانگی شهروندان است. در تاریکی و تیرگی حاصل از عدم شفافیت، دولت از زیر بار مسئولیت‌های مسلمش شانه خالی می‌کند و بازهم همه بار حل مسائل به دوش مردم گذاشته می‌شود.

بر اساس آمارها حداقل هشت درصد از ماینینگ دنیا در ایران انجام می‌شود و بسیار بعید است که این حجم از استخراج با روش‌های غیرقانونی و خانگی صورت بگیرد؛ بنابراین به‌احتمال‌قوی برخی نهادهای دولتی که به برق پرقدرت دسترسی دارند در حال انجام ماینینگ صنعتی هستند

سهم «بیت‌کوین»ها در آلودگی هوا

این روزها که آلودگی هوای تهران و البته برخی دیگر از کلان‌شهرها، نفس کشیدن را برای شهروندان سخت کرده، یک کلیدواژه به ترند شبکه‌های اجتماعی تبدیل‌شده است؛ مازوت.

برخی مقامات دولتی می‌گویند افزایش مصرف گاز خانگی، باعث شده گاز برخی نیروگاه‌ها قطع شود و آن‌ها هم برای تولید برق، مازوت بسوزانند. این مسئولان قطعی برق در برخی شهرها را نیز به همین موضوع نسبت می‌دهند و به‌صورت خلاصه می‌گویند: مردم گاز کمتری مصرف کنند تا هم ناچار به تنفس مازوت نشوند و هم برق آن‌ها قطع نشود. اما این روزها برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی، احتمال دیگری را برای شرایط موجود مطرح می‌‌کنند؛ ماینیگ رمزارز به‌ویژه بیت‌کوین از سوی نهادهای دولتی.

بر اساس این شائبه، دولت با توجه به افزایش قیمت بیت‌کوین در حال استفاده از ظرفیت شبکه برق کشور برای تولید این رمزارز است؛ درنتیجه ناچار است برای تولید برق بیشتر، گاز و مازوت استفاده کند. آیا این احتمال می‌تواند درست باشد؟ برخی آن را رد می‌کند اما گروه دیگری چنین احتمالی را منطقی می‌داند.

گروهی که مخالف این موضوع هستند بر این باورند که صنعت ماینینگ در ایران گسترش چندانی نیافته است و فشار قابل‌توجهی به شبکه برق کشور وارد ‌نمی‌کند؛ آن‌هم در زمستان. به عقیده این گروه، استخراج رمزارز در تابستان و شرایط پیک مصرف، ممکن است مشکلاتی را برای شبکه ایجاد کند اما در زمستان که مصرف برق کاهش می‌یابد و ۲۰ هزار مگاوات از تولیدات صنعت برق نسبت به تابستان آزاد می‌شود، ماینینگ نمی‌تواند فشاری برای شبکه باشد.

در مقابل اما طبق آنچه گفته شد برخی معتقدند این موضوع می‌تواند کاملاً منطقی باشد.

بر اساس آمارها حداقل هشت درصد از ماینینگ دنیا در ایران انجام می‌شود و بسیار بعید است که این حجم از استخراج با روش‌های غیرقانونی و خانگی صورت بگیرد؛ بنابراین به‌احتمال‌قوی برخی نهادهای دولتی که به برق پرقدرت دسترسی دارند در حال انجام ماینینگ صنعتی هستند. ماینرهای معمولی به منابعی مثل برق پنج مگاواتی دسترسی ندارند و چنین امکانی در کارخانه‌های بزرگ، نهادهای دولتی یا در جوار نیروگاه‌ها یافت می‌شود. در این شرایط می‌توان نتیجه گرفت یا مراکز دولتی به‌صورت مستقیم در حال ماینینگ هستند یا این امکان را در اختیار افرادی قرار داده‌اند که از روابط ویژه‌ای برخوردارند.

با شدت گرفتن حرف‌وحدیث‌ها در رابطه با این موضوع برخی از روزنامه‌نگاران هم به آن اشاره‌ کرده‌اند. پژمان موسوی در این مورد گفته است: طبق آمار رسمی، مزرعه‌های استخراج بیت کوین، روزانه ۶۱۹ مگاوات برق مصرف می‌کنند، رقمی معادل مصرف برق در شیراز یا اراک. این عدد، بجز ماینرهای خانگی است. یعنی عده‌ای با برق ارزان، میلیاردها به جیب می‌زنند و بخش زیادی از مردم یا مجبور به تحمل خاموشی‌اند یا خفه‌شدن با مازوت.

اگر این موضوع صحت داشته باشد مسئولین باید هرچه سریع‌تر نسبت به شفاف‌سازی اقدام کنند.

بهاره آروین: در تاریکی و تیرگی حاصل از عدم شفافیت، جای قاضی و متهم عوض می‌شود. مردم که باید قضاوت‌گر عملکرد دولتمردان در مدیریت شرایط باشند می‌شوند متهم ردیف اول: گاز و برق کمتر مصرف کنید تا مازوت سوزانده نشود!

آلودگی هوا چه بر سر ما می‌آورد؟

فارغ از دعوای مسئولان و مسئولیت‌پذیر نبودنشان اما تأثیراتی که آلودگی روی بدن ما می‌گذارد اهمیت بیشتری دارد. در این روزها بارها خوانده و شنیده‌ایم که هشدار داده‌اند تا جای ممکن از خانه بیرون نرویم، این هشدارها ابتدا برای افراد سالخورده، بیماران و کودکان بود و حالا گفته می‌شود تمام مردم تا جایی که امکان دارد از فعالیت در سطح شهر پرهیز کنند. این بار قضیه بسیار جدی‌تر شده و حالا جان همه ما درخطر قرارگرفته است. پزشکان می‌گویند تأثیرات آلودگی بر بدن انسان زیاد است. مضرات آلودگی هوا تقریباً تمامی ارگان‌های بدن را درگیر می‌کند؛ عوارض مغزی، عدم تمرکز، سوزش چشم، سوزش مجاری تنفسی، تشدید بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم، انسداد ریه، سینوزیت، بیماری‌های عروق، تصلب شرایین، افزایش سکته‌های قلبی و مغزی و بروز لخته‌ در خون، برخی از مهم‌ترین تبعات و عوارض آلودگی هوا بر سلامت افراد است. همچنین مسائلی چون پایین بودن وزن نوزادان را می‌توان با آلودگی هوا مرتبط دانست. بروز سرطان‌های مختلف همچون مغز، پستان و ریه نیز به دنبال آلودگی هوا افزایش می‌یابد، به‌گونه‌ای که مطالعات گسترده جهانی نشان داده که انتقال افراد از مکان‌های آلوده به نقاط پاک به کاهش نرخ بروز سرطان و قابل‌درمان شدن سرطان‌ها منجر شده است.

از سوی دیگر پزشکان با اشاره به تشدید شیوع بیماری کووید و بروز انواع وخیم این بیماری در زمان آلودگی هوا، معتقدند همان‌گونه که ثابت‌شده سیگار چسبندگی ویروس کرونا به بافت ریه را بیشتر می‌کند، آلودگی هوا نیز متأسفانه ویروس کرونا را وحشی‌تر و میزان انتقال و چسبندگی آن  به بافت ریه را تشدید می‌کند که همین مسئله برشدت بیماری می‌افزاید.

تهران هر سال آلوده‌تر می‌شود

در آخر اینکه شاخص آلودگی تهران در لحظه نگارش این گزارش روی عدد 168 قرارگرفته و هوای تهران برای همه افراد جامعه همچنان آلوده است.

تهران از ابتدای سال هم‌زمان با شیوع کرونا ۱۵ روز هوای پاک، ۱۸۲ روز هوای قابل‌قبول، ۹۰‌ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۱۱ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل، پایتخت ۲۵ روز هوای پاک، ۲۰۵ روز هوای قابل‌قبول، ‌۶۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۵ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.