بین الملل تابناک: این روزها خبرها، تحلیل ها و پیش بینی های زیادی پیرامون بازگشت دولت جو  بایدن به برجام مطرح و در همین راستا دیدگاه های مختلفی ارائه شده است.

برخی‌ معتقدند آمریکا به برجام بازخواهد گشت و برخی دیگر معتقدند دولت بایدن انتخاب دیگری خواهد کرد و به برجام بازنخواهد گشت. فراغ از این دو دیدگاه، سوال مهم این است که بازگشت آمریکا به برجام آسان خواهد بود؟ در واقع، مسیر بازگشت دولت آمریکا به توافق هسته‌ای هموار است؟

باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا معتقد است بایدن به سرعت به برجام بازخواهد گشت. وی در گفت‌وگو با واشنگتن‌پست گفت: بایدن به سرعت به توافق هسته‌ای ایران برمی‌گردد؛ هرچند آسیب‌هایی وارد شده است که موجب می‌شود تا تغییر این وضعیت برای ما زمان ببرد.

 در همین رابطه، محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز گفته است: لغو تحریم‌ها و بازگشت ایران به تعهدات زمانبر نیست، اگر آقای بایدن بخواهد تعهدات آمریکا را اجرا کند، ما هم می‌توانیم فورا و کامل به تعهدات برجامی خود برگردیم.

به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی کشورمان بر این باور است که بازگشت دولت بایدن به برجام آسان خواهد بود؛ اما در چند روز گذشته رسانه ها و تحلیلگران زیادی عنوان کرده اند که مسیر برای بازگشت آمریکا چندان هم هموار و آسان نیست.

مسیر دشوار و مبهم بازگشت آمریکا به برجام

روزنامه روسی «ایزوستیا» روز پنجشنبه در گزارشی نوشت که مسیر بازگشت ایالات متحده به برجام ناهموار است و با موانعی همراه خواهد بود.

طبق این گزارش، علیرغم آنکه «جو بایدن» نامزد دموکرات‌ انتخابات ریاست‌جمهوری سوم نوامبر ۲۰۲۰ (۱۳آبان) در آمریکا هنوز مسئولیت کاخ سفید را رسماً برعهده نگرفته است، کشورهای انگلیس، آلمان و فرانسه با یکدیگر درباره چگونگی همکاری با دولت جدید آمریکا در خصوص احیای برجام گفت‌وگوها و بحث‌هایی را صورت داده‌اند اما در هر صورت مسیر بازگشت واشنگتن به برجام ناهموار است و با موانعی همراه خواهد بود.

این روزنامه روسی در بخشی از گزارش خود به شرط‌گذاری بایدن برای بازگشت ایالات متحده به برجام اشاره کرد و نوشت که از نظر دیپلمات‌های اروپایی، اولین گام منطقی برای احیای برجام، کاهش فعالیت‌های غنی‌سازی ایران در قبال لغو تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه جمهوری اسلامی است اما دولت بایدن ظاهراً در متقاعد کردن مجلس سنای تحت کنترل جمهوری‌خواهان برای لغو تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران با چالش مواجه خواهد بود.

ایزوستیا همچنین به مساله برنامه موشکی ایران نیز اشاره کرد که دولت بایدن قصد دارد آن را وارد هرگونه توافق جدید احتمالی با ایران کند.

«آنیس ون انگلند» مدرس ارشد امنیت و حقوق بین‌الملل در مؤسسه حقوق دانشگاه «کرانفیلد» تصریح کرد که تصمیم بایدن برای وارد کردن مساله برنامه موشکی به توافق هسته‌ای با ایران، با توجه به مخالفت‌های پیشین جمهوری اسلامی با شامل کردن موضوعات غیرهسته‌ای در توافق هسته‌ای مشکل‌ساز خواهد شد.

از طرف دیگر، آن طور که در این رسانه‌ روس آمده است، ایران در صورتی که قصد مذاکره با ایالات متحده را داشته باشد، خواسته‌های جدیدی را مطرح خواهد کرد که شامل ضمانت مستحکم اجرای توافق است.

طبق این گزارش، کارشناسان اروپایی و آمریکایی نیز این احتمال را می‌دهند که جمهوری اسلامی ایران، درخواست جبران تحریم‌هایی را مطرح کند که بعد از خروج دو سال پیش واشنگتن از برجام، علیه این کشور تحمیل شد.

همچنین روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی درباره بازگشت آمریکا به برجام و مشکلات و موانع آن نوشت که «دونالد ترامپ» در حال اعمال تحریم های بیشتر و سخت تری علیه ایران است که معکوس کردن این تحریم ها دشوار به نظر می‌رسد.

نیویورک تایمز در بخشی از این یادداشت با اشاره به درخواست ایران برای بازگشت واشنگتن به توافق هسته‌ای افزود: ایران می‌گوید که واشنگتن باید کامل به برجام بازگردد و پس از آن ایران به تعهدات خود ذیل این توافق باز خواهد گشت.

این روزنامه آمریکایی با بیان اینکه بازگشت به برجام در حرف ساده اما در عمل به این راحتی نیست به نقل از منابعی دیپلماتیک مدعی شد که «عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه ایران پس از انتخابات آمریکا تلاش کرده از طریق واسطه‌هایی این پیام را به «جو بایدن» رئیس جمهور منتخب (به گفته رسانه‌های آمریکایی) منتقل کند که آمریکا قبل از شروع هرگونه مذاکره باید بدون پیش شرط به برجام بازگردد.

نیویورک تایمز به نقل از همین منابع نوشته، ایران مایل به توقف موقت غنی سازی اورانیوم یا کاهش سطح ذخایر اورانیوم خود نیست. این دیپلماتها می‌گویند ایران زمانی به تعهدات کامل خود بازخواهد گشت که آمریکا به تعهدات خود بازگردد. 

با وجود این، این روزنامه آمریکایی در ادامه گزارش داد، تیم جو بایدن هیچ پیامی از طرف ایرانی دریافت نکرده است و گفته‌اند که رسیدگی به این مساله (برجام) فقط بعد از مراسم تحلیف بایدن انجام خواهد شد.

سناریوهای بازگشت آمریکا به برجام

نحوه بازگشت آمریکا به برجام و احیای توافق هسته‌ای ایران، هنوز مشخص نیست و هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که طرح بایدن برای بازگشت به برجام چیست. طرف‌های منطقه‌ای و همچنین در سطوح ملایم‌تر اروپایی‌ها از بایدن خواسته‌اند که بدون قید و شرط به برجام بازنگردد؛ برای نمونه، وزارت خارجه اسرائیل تیمی برای تاثیرگذاری بر سیاست بایدن در برابر ایران تشکیل داده است. سعودی‌ها و اماراتی‌ها بایدن را ترغیب کرده‌اند که سیاست اوباما را در قبال ایران تکرار نکند؛ هرچند وزیر خارجه روسیه پیش‌بینی کرده است که بایدن در مسیر اوباما گام خواهد برداشت. منظور این طرف‌ها از سیاست اوباما تفکیک پرونده هسته‌ای از پرونده‌های موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران است.

به عبارت دیگر رقبای ایران در منطقه از آمریکا می‌خواهند، این بار در هرگونه مذاکره با ایران علاوه بر موضوع هسته‌ای، محدودیت‌هایی بر برنامه موشک‌های بالستیک ایران و نفوذ منطقه‌ای آن اعمال شود. بایدن هنوز در این زمینه موضعی در پیش نگرفته است؛ بنابراین، باید منتظر ماند و دید که بایدن چه سیاستی را در قبال ایران اتخاذ می‌کند. آیا او صرفا به بازگشت بی قید و شرط به برجام اکتفا خواهد کرد یا اینکه مسیر دشواری را پیش روی ایران خواهد گذاشت؟

برخی تحلیلگران از جمله افراد نزدیک به بایدن، احیای برجام را آسان نمی‌دانند. به اعتقاد آن‌ها شرایط نسبت به پنج سال پیش تغییر کرده و برخی از مفاد این توافق رو به انقضاست. همه این موارد به همراه موضوعات دیگر بازگشت به برجام را به یکی از چالش‌های اصلی سیاست خارجی بایدن تبدیل خواهد کرد. محافل رسانه‌ای برای حل و فصل این چالش سناریو‌های مختلفی را مطرح کرده‌اند. از جمله شبکه ان بی سی نیوز که سناریوی بازگشت یک باره به برجام را بعید دانسته و در مقابل سناریوی بازگشت گام به گام را مطرح کرده است.

ان بی سی نیوز در این گزارش درباره سناریوی بازگشت گام به گام به برجام به نقل از یک مقامات سابق دولت آمریکا و دیپلمات‌های اروپایی می‌نویسد: به جای رفع یکباره تحریم‌ها علیه ایران و یا بازگشت فوری ایران به تعهدات خود در این توافق، سناریوی محتمل رویکرد پله به پله و تصاعدی در یک بازه زمانی سه تا چهارماهه است. در این سناریو، گام نخست می‌تواند فریز کردن برنامه هسته‌ای ایران در مقابل برداشتن برخی از تحریم‌ها باشد. گام‌های دیگر می‌تواند در نهایت به بازگشت ایران به تعهدات برجامی و برداشتن همه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران باشد.

یکی دیگر از سناریو‌های مطرح در این گزارش به ایجاد یک توافق جدید شامل موضوعات غیر از برنامه هسته‌ای ایران اشاره دارد و می‌نویسد: بایدن و مقامات اروپایی همچنین پیشنهاد توافقی برای پاسخگویی به دیگر موضوعات شامل زرادخانه‌های موشک بالستیک در حال رشد ایران را مطرح کرده اند؛ توافقی که البته با مخالفت ایران مواجه شده است. علاوه بر آن، هرگونه توافق جدیدی فراتر از توافق سال ۲۰۱۵ باید به تایید کنگره مخالفِ آمریکا برسد؛ جایی که نتیجه دو کرسی انتخابات میان دوره‌ای در انتخابات پنجم ژوئن مشخص می‌کند که آیا جمهوری خواهان اکثریت خود را در سنا باز می‌گردانند یا نه.