بنفشه غلامی / ارمنستان و جمهوری آذربایجان، سرانجام پس از 44 روز نبرد و در پی سه بار امضای توافق آتش بس که با میانجیگری روسیه و امریکا انجام اما شکسته شده بود، در واپسین ساعات روز دوشنبه در مسکو توافقنامه صلح امضا کردند. این توافق با استقبال در جمهوری آذربایجان و خشم در ارمنستان مواجه شد.
بـــــه گــــــــزارش خبرگــــــــــزاری «آسوشیتدپرس»، این توافق سه‌جانبه که بین دو کشور و روسیه به امضا رسید و یک پیروزی برای دستگاه دیپلماسی مسکو محسوب می‌شود، از نخستین دقایق روز سه‌شنبه بین دو طرف اجرایی شد. توافقنامه به امضا رسیده، شامل 9 بند اصلی است که بر مبنای آنها دو طرف ملزم شدند از ساعت صفر سه‌شنبه 10 نوامبر (دیروز)، دست از درگیری بکشند. در سایر توافق های صورت گرفته بنا شده است ارتش ارمنستان تا 20 نوامبر از منطقه آغدام در گازاخ که از سرزمین‌های جمهوری آذربایجان است، تا 15 نوامبر از منطقه کلبجر و تا اول دسامبر از لاچین خارج شود. همچنین بر مبنای این توافق تحت کنترل روسیه یک کریدور جدید از نخجوان به جمهوری آذربایجان و یک کریدور هم از امتداد کریدور لاچین تا خان کندی (استپاناکرت)، یعنی همان کریدوری که ایجاد آن مدت‌ها مورد درخواست ارمنستان بود، بنا می‌شود. در این بخش تأکید شده است که شوشا به لاچین وصل نمی‌شود. بندی از این توافقنامه نیز بر استقرار نزدیک به 2 هزار نیروی حافظ صلح روسی به مدت 5 سال در منطقه مورد مناقشه خبر می‌دهد. این مدت زمان اگر هیچ‌کدام از دو طرف 6 ماه پیش از تاریخ انقضای توافق، مخالفتی نداشته باشند، به‌طور خودکار برای 5 سال دیگر تمدید می‌شود. ضمن اینکه برای اطمینان از اثر بخشی توافق صلح، بنا شده است، با هدف حفظ آتش‌بس در منطقه یک مرکز حفظ صلح ایجاد شود. جدا از اینها قرار است آوارگان و پناهندگان نزاع‌های یک ماه و نیم اخیر تحت نظارت کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان به خانه‌های خود بازگردند و تبادل اسرا و اجساد نیز صورت گیرد.
به گزارش «سی‌ان‌ان»، در پی این توافق شاهدان عینی خبر دادند، هواپیماهایی که وظیفه انتقال نیروهای حافظ صلح روسیه را بر عهده داشتند، بر فراز منطقه به پرواز درآمدند. این توافق در حالی به امضا رسید که پیش از این طرفین سه بار توافق آتش‌بس امضا کرده اما هر بار آن را شکسته بودند. توافقنامه صلح امضا شده، به نبردهای خونینی که از 27 سپتامبر(6 مهرماه) بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان آغاز شده بود، خاتمه داد. این نبردها بیش از هزار و 300 کشته و هزاران آواره برجا گذاشت.
واکنش‌های طرفین
به گزارش سایت شبکه خبری «الجزیره»، در پی این توافق، «ولادیمیر پوتین»، در بیانیه‌ای ابراز امیدواری کرد، این توافق «شرایط لازم را برای حل و فصل کامل و طولانی مدت قره‌باغ کوهستانی فراهم آورد». «آرائیک هاروتونیان»، رهبر منطقه خودمختار قره باغ هم در فیسبوک خود نوشت: برای پایان دادن به جنگ توافق حاصل آمده است». «نیکول پاشینیان» هم در صفحه فیسبوک خود، از این توافق به عنوان یک «توافق به طرزی غیر قابل توصیف دردناک» یاد کرد و گفت: «تصمیم برای این توافق برای من خیلی سخت بود. اما با لحاظ کردن وضعیت نظامی منطقه و استقرار نیروهای جمهوری آذربایجان در استپاناکرت (خان کندی) صورت گرفت.» وی این توافق را «بهترین راه‌حل ممکن برای وضعیت فعلی» عنوان کرد. در نقطه مقابل، «الهام علی‌اف»، رئیس جمهوری آذربایجان در توئیتی، نوشت: «این بیانیه کاپیتولاسیون ارمنستان است. این بیانیه به اشغال چندین ساله پایان می‌دهد. این روز پیروزی باشکوه ما است.» رئیس جمهوری آذربایجان، در نشستی تلویزیونی با «ولادیمیر پوتین»، همتای روسی‌اش هم با تأکید بر اینکه ارمنستان به دلیل موفقیت‌های نظامی باکو، مجبور به مذاکره شد، این توافق را یک نقطه حیاتی در حل و فصل منازعات بر سر منطقه مورد مناقشه خواند. این در حالی است که ساعتی پیش از این توافق، ارمنستان خبر داده بود، شهر مهم و استراتژیک «شوشا» که ارمنستان به آن «شوشی» می‌گوید، در کنترل نیروهای جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. پیشتر باکو نیز از تحت کنترل گرفتن ده‌ها منطقه روستایی دیگر خبر داده بود.

بــــرش
واکنش مردمی

فضایی که در فیسبوک «پاشینیان» و توئیتر «علی‌اف» وجود داشت، در بین مردم دو کشور نیز قابل مشاهده بود. در حالی که در جمهوری آذربایجان مردم به شادی پرداختند و دولت درصدد به راه انداختن راهپیمایی جشن بود، در ارمنستان موج خشم مردم بود که روانه «پاشینیان» شد. هر چند «پاشینیان» در اعلام امضا شدن توافقنامه صلح، تأکید کرده بود: «این پیروزی نیست اما شکست هم نیست. مگر اینکه خود را شکست خورده بدانید.» اما تنها 20 دقیقه بعد از پست فیسبوکی او، مردم به خیابان‌ها رفتند. به گزارش روزنامه انگلیسی «گاردین» معترضان به ساختمان‌های دولتی در پایتخت ارمنستان هجوم بردند و سپس به سراغ محل اقامت رسمی «نیکول پاشینیان» رفته، با شکستن شیشه‌ها و کندن پلاکی که نام او بر آن نوشته و به درب دفتر او چسبانده شده بود، شعار سر دادند: «نیکول به ما خیانت کرد». معترضان همچنین به ساختمان پارلمان حمله کردند. در جریان ورود آنها به پارلمان، «آرارات میرزویان»، رئیس پارلمان نیز مورد خشونت معترضان قرار گرفت و بر اثر ضرباتی که به او وارد آمد، بیهوش شد.