دو هفته پیش بود که نخستین شعله های درگیری بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قره باغ زبانه کشید و دوطرف با انواع سلاح های سبک و سنگین به نبرد با یکدیگر پرداختند. در این نبرد شماری از دو طرف کشته یا زخمی شدند و به شهرها و روستاها خسارت هایی وارد شد.

ارمنستان و جمهوری آذربایجان یکدیگر را به آغاز جنگ متهم کردند. جمهوری آذربایجان در این مناقشه با تکیه بر اصل حفظ تمامیت ارضی کشورها، خواستار پایان اشغالگری ارمنستان شد و از سوی دیگر، طرف ارمنی با استناد به اصل "حق تعیین سرنوشت" خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق ارامنه در این منطقه شد.

در پی این بحران بود که جامعه بین المللی برای برقراری  آتش بس و جلوگیری از گسترش دامنه جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وارد عمل شد و از دو طرف خواست تا اختلافات خود را از طریق گفت وگو و به شیوه ای مسالمت آمیز حل و فصل کنند.

ایران از جمله کشورهای پیشگام برای تلاش جهت برقراری آتش بس در منطقه قره باغ بود و در همین راستا، سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امورخارجه بر خواست ایران برای آتش بس فوری در منازعه قره باغ تاکید کرد و گفت که ایران خواستار آتش‌بس فوری، احترام به تمامیت ارضی آذربایجان و گفت‌گوهای سیاسی زمان دار است.

خطیب زاده با تاکید بر اینکه ایران آماده تلاش برحل منازعه قره باغ است، ابراز داشت: ایران طرحی با جزییات را آماده کرده است که با مشورت هر دو طرف، پیگیری می‌شود. امیدواریم طرفین از ادامه جنگ اجتناب کنند. حقوق اصلی مبنی بر عدم تعرض بر غیرنظامیان را رعایت کرده و متوجه باشند ایران نمی‌تواند درگیری‌ در مرزهای خود را تحمل کند. با دقت به دوستان خود در هر دو کشور گفته‌ایم مراقبت لازم را داشته باشند. 

خطیب‌زاده گفت: دسترسی یکسانی به خاطر سیاست‌های درست قبلی وجود دارد و هم با کنشگران منطقه‌ای در ارتباط باشیم. طرحی را آماده‌ کردیم و امیدواریم به این جنگ هرچه زودتر پایان دهیم که در چارچوب حفظ تمامیت ارضی آذربایجان، خروج نیروهای نظامی و آغاز مذاکرات است. 

برخی دیگر از کشورها نیز ابتکار عمل و پیشنهادهای برای حل و فصل درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان و برقراری آتش بس بین دوطرف ارایه کردند که روسیه از جمله این کشورها بود.

روسیه که به عنوان یکی از سران گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا از دو دهه پیش برای حل مساله قره باغ تلاش می کند، بار دیگر برای توقف جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وارد عمل شد و ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه پنچشنبه گذشته از وزیران امور خارجه دو کشور برای رایزنی درباره صلح در قره باغ دعوت کرد که به مسکو سفر کنند.

پوتین از طرف های مناقشه قره باغ دعوت به توقف اقدامات جنگی برای اهداف انسانی و مبادله اسرا و تخلیه اجساد سربازان کشته شده از میدان جنگ کرد.

در نهایت، ماریا زاخاروا سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز جمعه از اعلام آمادگی وزیران خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از رایزنی های فشرده پوتین برای حضور در نشست مسکو به منظور حل و فصل بحران قره باغ خبر داد.

در همین پیوند، کاخ کرملین اعلام کرد که پوتین پس از چند بار گفت وگوی تلفنی با الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان خواستار توقف اقدامات جنگی در منطقه مناقشه قره باغ با اهداف انسانی و به منظور مبادله اسرا و اجساد کشته شدگان شده است.

با موافقت ارمنستان و جمهوری آذربایجان مذاکرات ماراتن گونه وزیران خارجه دو کشور به همراه سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه عصر روز جمعه آغاز شد و پس از حدود ۱۲ ساعت، دوطرف ارمنی و آذربایجانی درخصوص توقف جنگ و یک سند مشترک و برقراری آتش بس در منطقه قره باغ توافق کردند.

بیانیه مشترک صادره در پایان این نشست تاکید کرد که ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجیگری مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا مذاکرات اساسی را با هدف دستیابی به یک توافق صلح آمیز در اسرع وقت ادامه خواهند داد.

بر اساس این توافق، از ساعت ۱۲ ظهر امروز شنبه ۱۰ اکتبر آغاز آتش ‌بس در قره  ‌باغ برقرار می ‌شود.

رئیس بخش سیاست خارجی روسیه در بیانیه ای گفت که آتش بس برای اهداف انسانی برای تبادل اسرای جنگی و سایر زندانیان و همچنین اجساد کشته شدگان مطابق با معیارهای صلیب سرخ بین المللی اعلام می شود. در عین حال پارامترهای خاص رژیم آتش بس نیز به طور توافقی اعمال خواهد شد.

این توافق آتش بس می تواند گامی امیدوار کننده برای پایان دادن به جنگی باشد که - در صورت تداوم- خطرات زیادی برای صلح و امنیت منطقه ای به همراه می داشت؛ بویژه که خبرهایی از ورود برخی طرف های منطقه ای به این جنگ و خارج شدن آن از قالب جنگ بین دو کشور مطرح شده بود.

در بحبوحه درگیری نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان بود که خبرهایی مبنی بر انتقال شماری از عناصر مسلح سوری از شمال سوریه به خاک جمهوری آذربایجان برای نبرد در کنار نیروهای آذربایجانی علیه نیروهای ارمنی منتشر شد.

در همین زمینه، علاوه بر سفیر ارمنستان در روسیه که مدعی شده بود عناصر مسلح سوری در نبردهای منطقه قره باغ شرکت دارند، ایمانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه نیز در سخنانی از انتقال عناصر مسلح سوری به باکو برای مشارکت در نبردها در قره باغ ابراز نگرانی کرد، اما آنچه بیشتر بر نگرانی ها می افزود، نه بیانیه های خصمانه، بلکه گزارش های مصور و ویدئویی منتشر شده در رسانه ها و فضای مجازی بود که نشان می داد تروریست های تکفیری مسلح سوری به نبردها در قره باغ پیوسته اند.

البته حکمت حاجی اف دستیار رئیس جمهور آذربایجان این اتهام ها را رد و استدلال کرد که استقرار عناصر مسلح سوری در منطقه قره باغ گامی غیرمنطقی است زیرا نیروهای آذربایجان نقشه منطقه را بسیار بهتر می شناسند و بیشتر آماده جنگ کوهستانی هستند. او همچنین مشارکت نیروهای ترکیه در کنار نیروهای کشورش در جنگ را هم تکذیب کرد.

رئیس جمهور آذربایجان نیز با تکذیب خبر انتقال عناصر مسلح سوری برای جنگ در قره باغ، خواستار عذرخواهی مکرون شد و در همین حال، مسئولان گرجستان نیز اتهام انتقال عناصر مسلح سوری از ترکیه به جمهوری آذربایجان از طریق خاک گرجستان را رد کردند.

اما با این وجود، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه تاکید کرد که مسکو اطلاعات موثق در اختیار دارد که شماری جنگجو از سوریه به قره باغ انتقال یافته اند و این اطلاعات از رسانه ها گرفته نشده است.

ماریا زاخارووا در بیانیه ای افزود: بر اساس اطلاعات موجود، در منطقه مناقشه قره باغ ستیزه جویانی ازجمله از از سوریه و لیبی برای شرکت در اقدامات نظامی منتقل می شوند.

این بیانیه یادآورشد که مسکو از این مساله بشدت نگران است و معتقد است که این امر نه فقط منجر به تشدید تنش ها در منطقه مورد مناقشه می شود بلکه تهدیدهای بلندمدت برای امنیت کشورهای منطقه ایجاد می کند.

بیانیه وزارت خارجه روسیه افزود: از کشورهای مربوطه می خواهیم تدابیر موثر برای جلوگیری از استفاده از جنگجویان خارجی در منطقه قره باغ بکار گیرند و این افراد را از منطقه خارج کنند.

در همین حال، جمهوری اسلامی ایران نیز نسبت به ورود تروریست ها در جنگ قره باغ و تبدیل شدن آن به جنگی منطقه ای و تهدید صلح و امنیت منطقه هشدار داد و تاکید کرد که صلح برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد و ایران اجازه حضور هرگونه تروریستی در مرزهای خود را نمی دهد.

در همین پیوند بود که حسن روحانی رئیس جمهور ایران با اشاره به خطرات حضور تروریست ها در منطقه و نبرد ایران با تروریسم بین المللی گفت: در طول سالیان دراز جنگیدیم و شهید سردار سلیمانی در میدان جنگید برای اینکه تروریست‌ها در همان جا قلع و قمع شوند. مردم در سوریه لبنان و عراق باتروریست‌ها جنگیدند و ما هم مردم را یاری کردیم اکنون برای ما قابل قبول نیست و اجاره نمی‌دهیم تروریست‌ها کنار مرزهای ما قرار بگیرند. 

وی گفت: برای ما قابل قبول نیست که امروز برخی به بهانه‌هایی بخواهند عده ای تروریست را از سوریه و جاهای دیگر به منطقه و به نقاط نزدیک مرزهای ما منتقل کنند و این لحن و لفظ با صراحت به مسوولان کشورهای همسایه آذربایجان و هم ارمنستان گفته شده است.

رئیس جمهور ایران تصریح کرد: خیلی باید حواسمان جمع باشد که این جنگ به یک جنگ منطقه ای تبدیل نشود و گسترش پیدا نکند..همه باید واقعیت را قبول کنند همه باید حقوق‌ملت ها را قبول کنند. تمامیت ارضی را احترام بگذارند و همه بدانند راه حل مساله، جنگ نیست، بلکه کار و فعالیت سیاسی راه حل است البته هر کشوری باید حقوق همسایه خود را رعایت کند.

رییس جمهوری افزود: امیدواریم با تلاش‌هایی که در حال انجام است خود دو کشور به نتیجه برسند؛ به هرحال با گذشت زمان احساس خواهند کرد که این جنگ آنها را به اهداف خود نمی رساند و امیدواریم از یک راه صلح آمیز مردم بتوانند به حقوق حقه برسند و ثبات به این منطقه بازگردد که منطقه ای بسیار حساس است.

حال با توجه به برقراری آتش بس و آغاز حل و فصل اختلافات از راه گفت وگو و درایت کشورهای منطقه، به نظر می رسد که گامی امیدوار کننده برای پرهیز از گسترش بحرانی برداشته شده که می توانست صلح و امنیت منطقه را تهدید کرده و منطقه قره باغ را به کانونی برای دخالت های طرف های منطقه ای و بین المللی و تهدید امنیت همسایگان در آینده تبدیل کند و هزینه های جبران ناپذیر زیادی را نه تنها بر باکو و ایروان بلکه بر کل منطقه تحمیل کند. البته دو کشور می بایست، از این توافق محافظت کنند، بویژه آنکه شاید طرف های سومی از این اتفاق رضایت نداشته باشند.