موزه هنرهای معاصر تهران، در هفته‌های آینده بازگشایی خواهد شد. در همین راستا با «احسان آقایی»، رئیس این موزه، درباره ویژگی‌های موزه پس از بازسازی و نوسازی، گفت‌وگو کردیم.

آقایی درباره کاستی‌های موزه و دلایل آن گفت: موزه قبل از پایان کار افتتاح شده است. چون قرار بوده حتما در روز تولد فرح پهلوی در ۲۲ مهر ۱۳۵۶ افتتاح شود، به‌دلیلِ همین اصرار، بخش‌هایی از آن معوق می‌ماند که مربوط به تاسیسات موزه می‌شود. پس از گشایش موزه، بعد از نمایشگاه‌هایی که پیش‌بینی شده بود و سپس واقعه انقلاب اسلامی، بخش‌هایی از موزه به مرحله پایانی نرسید.

وی افزود: بنابراین موزه دو مسئله داشت؛ یکی بخش‌هایی که تکمیل نشده و رها شده بود و دیگر کاری صورت نگرفته بود و دوم بخش‌هایی که فرسوده و مستهلک شده بود و نیاز به مرمت داشت. ازجمله بخش‌هایی که کامل نشده بود، تاسیسات گنجینه بود. متخصصان می‌دانند آثار هنری باید در دمای ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۴۰ تا ۴۵ درجه نگهداری شوند ولی چون سیستم هوارسان موزه یکپارچه بود اگر روی آن دما تنظیم شود پرسنل اذیت می‌شوند. در نتیجه در دوره جدید، تاسیسات گنجینه کاملا تغییر کرد و سیستم هوارسان گنجینه و رطوبت آن کاملا با دیگر جاهای موزه متفاوت شد و هم امکان مدیریت مستقل آن‌را فراهم کرد و هم گزارش‌گیری ۲۴ ساعته و تنظیم دما و رطوبت.

سیستم تمام ایرانی با رعایت استانداردهای جهانی

احسان آقایی درباره ریل‌گذاری گنجینه هم اظهار کرد: سیستم قدیم بسیار فرسوده شده بود. همچنین چون نقطه ثقل ریل از بالا بود و ریل از بالا آویزان بود، به مرور زمان دچار آسیب شده بودند. در نتیجه هنگام حرکت تکان می‌خورد و تکان، بیشترین ضرر را به آثار هنری می‌زند. همچنین چون آثار هنری روی بوم هستند و اگر قدمت هم داشته باشند، ممکن است باعث تَرَک و ریختگی رنگ شود. در سیستم فعلی که با افتخار اعلام می‌کنم تمام‌ایرانی است، اگرچه نمونه آن در جهان وجود دارد اما برای اولین‌بار است که در ایران اتفاق می‌‎افتد، استانداردهای موجود بر مبنای نیازهای موزه‌ای طراحی شده است و این بیشترین امکان ایمنی را برای نگهداری تابلوها می‌دهد.

بخش دیگر صحبت‌های او درخصوص گالری‌ها بود: چون به‌خاطر قدمت، سال‌ها مورد استفاده بودند، سیستم تاسیسات گالری‌ها تغییر کرد؛ لوله‌هایی که پوسیده بودند، بعد از ۴۰ سال عوض شدند، دیوارها درست شدند و حیاط مرکزی و بام گالری‌ها که دچار نفوذ آب و رطوبت شده بودند، بعد از مدت‌ها کاملا برداشته شده و به بتن رسیدند، با فوم بتن پر و دوباره فرش شدند.

رئیس موزه هنرهای معاصر از نوسازی تجهیزات سینماتِک و خریداری پرده آلمانی برای آن هم خبر داد و افزود: در مجموع در موزه علاوه بر نقایص، بخش‌هایی که نیاز به رسیدگی و مرمت داشتند، هم مورد بررسی قرار گرفت. ازجمله نقایص موزه این بود که واحد مرمت وجود نداشت و در این دوره اضافه شد.

این مدیر فرهنگی ازجمله ایرادات موزه را الحاقات آن در این چهل سال دانست و بیان کرد: البته الحاقات، بنّایی نبود ولی دیوارهای کاذب وجود داشت که قبلا الحاق شده بود. همه اینها جمع شد و موزه به حالت اولیه خود برگشت تا بهتر بشود از فضای موزه استفاده کرد.

او در پاسخ به پرسشی درباره ترمیم خودِ آثار هم تاکید کرد: آثار که به گنجینه برگردند، گزارش وضیعت تهیه می‌شود و کارهایی که لازم باشد در واحد مرمت صورت می‌گیرد.

آقایی درباره تغییر پیمانکار پروژه گفت: وقتی من به موزه آمدم، با پیمانکار جلساتی داشتم و متوجه شدم پیمانکار قصد دارد نظر خودش را در مجموعه ایجاد کند. این در صورتی است در ابنیه اینچنینی اجازه دخل و تصرف نداریم و باید هرچه می‌شود در اصالت بنا هضم شود. یکی‌‎دو مورد را خواستم انجام دهند که متاسفانه انجام ندادند. در نتیجه بعد از طی مراحل قانونی پیمانکار عوض شد.

رئیس موزه هنرهای معاصر درباره قارچ‌زدایی و کپک‌زدایی در دوره جدید هم گفت: آثار هنری مانند انسان به محض خلق شدن در معرض نابودی هستند و تنها با تکنولوژی و تکنیک‌هایی که داریم می‌توانمی عمر آنها را طولانی کنیم ولی هیچ‌وقت نمی‌توانیم جلو مرگ آنها را بگیریم. مهم‌ترین عوامل، نور و رطوبت و حرارت و دما است که باید استاندارد باشد. مادامی‌که این معیارها چنین باشند امکان آسیب کم می‌شود. مثلا همین قارچ زمانی پدید می‌آید که گردش هوای مناسبی رخ ندهد. ما اکنون مکش و دهش مناسبی داریم و به لحاظ استاندارد اندازه‌گیری شده که چند دریچه مکش و دهش لازم است و باید کجا تعبیه شود. تا زمانی که این فاکتورها درست باشد اتفاقات مشابه نمی‌افتد.

به گفته وی، اثر باید به واحد مرمت برود و قارچ‌زدایی شود که خوشبختانه در این سال‌ها هیچ وقت قارچ نداشتیم ولی بعضی کارها نیاز به مرمت دارند و همانطورکه گفتم مانند انسان باید مراقبت شوند. مثلا کاری داریم که دویست‌‎ سال قدمت دارد. طی این دوسده، طبیعتا رنگ اثر خشک می‌شود و با تکنیک‌هایی که داریم می‌توانیم روکش‌‎هایی بزنیم که نرم شود و تَرَک نخورد. آثار هنری هم، این ویژگی را دارند که در جابه‌جایی بیشترین آسیب را ببینند و اگر مثلا در انتقال از گنجینه به گالری تکان بخورند آسیب می‌بینند. پس این نیاز وجود دارد که به شکل مستمر توسط واحد مرمت، پایش و مرمت شود.

وی در پایان از مذاکرات و نظارت مستمر کامران دیبا هم یاد کرد و خاطرنشان ساخت: چون معمار بَنا در قید حیات بود، با ایشان هم صحبت شد و نظرات ایشان هم در کار لحاظ شد.