به گزارش خبرگزاری مهر، بی شک انتظار میرود در مواجهه با مسائل و چالشهای جامعه، نظام دانشگاهی کشور در ارائه راه حل پیش قدم باشد. لیکن روشن است که پژوهشهای دانشگاهی ارتباط وثیقی با مسائل و معضلات جامعه و صنعت کشور ندارند. تلاشهای بسیاری صورت گرفته است تا پژوهشهای دانشگاهی را به مسائل و معضلات روز جامعه گره بزند لیکن بسیاری از این تلاشهای عقیم مانده اند.
معضل و چالش حال حاضر جامعه یعنی بحران کرونا و نحوه راهبری حکمرانان و سیاست گذاران عرصه علم فناوری در مواجهه جامعه دانشگاهی با این چالش و معضل ملی، نشان از ناتوانی آنان در گره زدن کرونا به مسائل و موضوعات پژوهشی نظام دانشگاهی است. یکی از دلایل عمده در این ناتوانی، استفاده نادرست از ابزارهای حکمرانی به شکلی متناسب با ویژگیهای پژوهش و پژوهشگر واقعی است. گره زدن انتظارات خط مشی گذاران و تصمیم گیران حوزه علم و فناوری به پژوهشهای دانشگاهی ظرافتهای خاص خود را دارد و طراحی مکانیسمهای حکمرانی در این حوزه متفاوت از آن چیزی است که در سایر حوزههای حکمرانی معمول است.
این گزارش در پی ارائه نسخه واحد یا سازوکار خاص نبوده و هدف آن روشن کردن یک محل نزاع کلیدی در طراحی سازوکارهای راهبری پژوهش است یعنی تناسب میان آزادی علمی و پاسخگو بودن پژوهش. لذا نگارندگان در ابتدا به آداب راهبری پژوهش پرداخته و در بطن آن موضوع استقلال پژوهشگر در تصمیمات مربوط به پژوهش و نحوه بکارگیری اهرمهای حکمرانی اعم از منابع، دانش و مشروعیت گذاری را پررنگ کردهاند. مفاهیم مندرج در آزادی علمی و پاسخگو بودن پژوهش تدقیق شده و حوزه- رشته «اداره پژوهش» به مثابه پاسخی برای حل نزاع کلیدی ارائه شده است.
در ادامه منابع مالی به عنوان متداولترین اهرم حکمرانی علم و اداره پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. نظامات مختلف تأمین و تخصیص مالی در کشورهای مختلف بررسیشده و پاسخهای آنها به نزاع کلیدی روشن شده است. نگارندگان برای تدقیق رویکردهای نظام مالی در جهان علم، از یافتههای تاریخی بهره جسته و نشان دادهاند که چگونه در هر برهه تاریخی سنگین شدن کفّه آزادی علمی یا کفّه پاسخگویی، باعث ظهور یا افول سازوکارهای مختلف راهبری پژوهش مثل سازوکارهای ارزشیابی پسینی پژوهش شده است.
بررسی حوزه-رشتههای مختلف حول راهبری پژوهش، انواع نظامهای تخصیص منابع مالی، روندهای تاریخی تأمین مالی دولتی، روند ظهور نظامهای تأمین مالی ارزشیابی محور و نظامهای مختلف ارزشیابی پیشینی و پسینی، یک دلالت اصلی داشتند و آن هم این بود که حل نزاع کلیدی در راهبری علم، یعنی ایجاد تراضی بین آزادی علمی و پاسخگویی پژوهش، به شدت وابسته به بوم پژوهش است و ارائه یک نسخه واحد برای همه پژوهشگران و همه نظامهای پژوهشی مطرود است. در نتیجه فضای درگیری با کرونا فرصتی خواهد بود که حکمرانان علم و پژوهش در همه سطوح جهانی، کشوری، استانی و دانشگاهی تمرین درخوری برای طراحی نظام مطلوب و بومی داشته باشند.
با توجه به شرایط کرونایی و عدم دسترسی آسان به نسخه کاغذی گزارش و همچنین به جهت استفاده بیشتر پژوهشگران و خط مشی گذاران این حوزه، نسخه مجازی این گزارش از این پیوند به صورت رایگان قابل دانلود است.
نظر شما