به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرزانه کرمی _ آموزش عالی در تمامی جوامع، اصلی‌ترین عامل تحول و پیشرفت جامعه محسوب می‌شود. در همین راستا دانشگاه به عنوان عامل اجرایی آموزش عالی بیش‌‍ترین تاثیرگذاری را دارد. یکی از لازمه‌‍‌های ایفای چنین نقشی برخورداری از اعضای هیئت علمی شایسته و توانمند است. اگر دانشجو را نیز به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه‌یافتگی نظام آموزش بدانیم، وجود اعضای هیات‌علمی برجسته و توانمند در انتقال مفاهیم آموزشی و پژوهشی جایگاه پراهمیت‌تری می‌یابد.

وزارت علوم در همین راستا و با هدف توسعه علمی و پویایی اعضای هیئت علمی در محیط‌های دانشگاهی از سال ۸۳ اقدام به تدوین آیین نامه‌ای با نام ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی کرد. این آیین‌نامه طی دو دهه اخیر با فراز و فرود‌های زیادی همراه بود، به طوری که در سال‌های ۸۵ و ۸۹ یک بار و در نهایت پس از دوسال کش و قوس و جدال دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی درسال ۹۵ با پیشنهادات مختلف و تجمیع دو آیین نامه اعضای هیئت علمی وزارت علوم و وزارت بهداشت دستخوش تغییرات فرمی و محتوایی شد.

اما با وجود تمام بررسی‌ها و تشکیل کارگروه‌های مختلف آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی همچنان مشکلات اساسی داشت به طوری که باید به وزارت علوم برای دست یابی به چنین آیین‌نامه‌ای تبریک گفت! نه از آن روی که آئین‌نامه‌های قبلی ارتقاء چون آئین‌نامه مصوب ۱۴ دی ماه ۹۸ در زمان وزارت کامران دانشجو یا آئین‌نامه مصوب ۱۸آبان ۸۷ در زمان وزارت محمد مهدی زاهدی و نظایر آن چیزکی داشتند که می‌شد به آن‌ها دلخوش بود، بلکه از آن روی که آئین‌نامه جدید فرصت اصلاح را نیز از خود گرفته است.

بیشتر بخوانید
عبداللهی: وزارت علوم آیین‌نامه ارتقای اساتید را جامع‌تر تدوین کند / سهل‌الوصول بودن برخی بندها؛ عامل کاهش فعالیت‌های پژوهشی

آیین‌نامه ارتقای اساتید همچنان مبهم است 

نواقص موجود در آخرین اصلاحیه آیین‌نامه ارتقای اساتید که مربوط به سال ۹۴ می‌شود، حاشیه‌های زیادی در پی داشت تا آنجا که قریب به اتفاق کارشناسان دانشگاهی ایرادات خاص خود را بر آن گرفتند به همین منظور وزارت علوم در سال ۹۷ تصمیم به اصلاح مجدد آن در حد الحاق یک ماده گرفت، ماده‌ای که به موجب آن وظیفه اصلاح بند پژوهشی آیین نامه ارتقای اساتید به دانشگاه‌ها محول شد. فارغ از این که ایرادات آیین‌نامه ارتقای اساتید تنها به بخش پژوهشی مربوط نمی‌شود و در جای جای ان مشهود است در ادامه به برخی ابهامات و نواقص آیین نامه ارتقای اساتید با توجه به نظر اعضای هیئت‌های علمی، اساتید و دبیران هیئت ممیزه خواهیم پرداخت.

ماموریت دانشگاه‌ها با یکدیگر متفاوت است؛ به طوری که برخی از آن‌ها با اهداف خاصی تاسیس شده‌اند و به یک نظام ارزیابی متمایز از سایر دانشگاه‌ها نیازمند هستند.

عبداللهی، دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی در این باره گفت: شاید کمی سخت باشد تا با توجه به رشته‌های دانشگاهی آیین‌نامه ارتقاء اساتید تدوین شود؛ اما اگر حوزه‌بندی رخ دهد و نگاه عملیاتی‌تری به آن کنیم، تصمیم گیری‌ها واقع بینانه‌تر می‌شوند. وزارت علوم شاید هم یک پله آن طرف‌تر یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم باشد به صورت جامع‌تر به تدوین این آیین‌نامه بپردازد.

ادغام آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی دو وزارت خانه علوم و بهداشت نه تنها مشکلی را حل نکرد؛ بلکه ابهامات بسیاری را به بار آورد؛ که از جمله آن‌ها می‌توانیم به عدم تفکیک فعالیت علمی استاد فلسفه و مهندس شیمی اشاره کنیم.

 

محمود فتوحی، رئیس دانشگاه شریف در این‌باره گفت: ایراد کلی آیین‌نامه این است که یک نسخه برای همه دانشگاه‌ها و همه رشته‌ها نوشته شده؛ در حالی که نمی‌توان گفت روش ارتقای یک استاد دانشگاه باید در رشته‌های مختلف علوم انسانی، فنی و ریاضی و پزشکی یکسان باشد. البته نمی‌توان به تعداد اعضای هیات‌علمی آیین‌نامه ارتقا نوشت، ولی می‌توان آیین‌نامه‌های ارتقا را برای گروهی از رشته‌های تخصصی‌تر تدوین کرد.

نیازمندی‌های مناطق مختلف جغرافیایی با یک دیگر متفاوت است؛ به طوری که برخی از آن‌ها مشکلات بومی خاصی دارند؛ و از آن جایی که نسبت یک دانشگاه به مسئله بومی خود با نسبت سایر دانشگاه‌ها به آن مسئله متفاوت است، لازم می‌آید دانشجویان و اساتید آن دانشگاه به بررسی مسئله بپردازند؛ البته در این میان ضرورت دارد وزارت علوم به ساماندهی آموزش عالی و ماموریت گرا کردن دانشگاه‌ها همت کند.

 

علی خاکی صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: باور ما این است که مراکز آموزش عالی نباید خود را مستعد هر کاری بدانند؛ بلکه آن‌ها باید مأموریت ویژه خود را داشته باشند و متناسب با نیاز‌های جامعه و توانمندی‌های خود به تربیت دانشجو بپردازند.

یکی دیگر از ابهامات آیین‌نامه ارتقای اساتید نامعلوم بودن انتظارات علمی و پژوهشی از اساتید است. به عنوان مثال انتظار از یک استاد در رعایت نظم و انضباط درسی و شئون آموزشی و انجام فعالیت فرهنگی چیست.

 

عبداللهی، دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی در این باره گفت: ماده یک آیین نامه ارتقاء اساتید کمی به صورت شکلی درآمده است. به صورتی که متاسفانه مقدار زیادی از بحث فعالیت فرهنگی همکاران محدود به مستنداتی شده است که اساتید در کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی خود می‌گذرانند؛ و شاید آن طور که انتظار می‌رفت عملیاتی نشد یا به عبارت دقیق‌تر آن جنبه تربیتی که به هر حال یک عضو هیئت علمی باید مد نظر داشته باشد در کنار آموزش و پژوهش مورد توجه واقع نشد، اگر قرار است تغییراتی در آیین نامه ارتقاء اساتید وزارت علوم داده شود در ماده یک باشد به نحوی که یک مقداری این جنبه تربیتی معنای جدی تری بیابد مثلا علاوه بر تعهد حرفه‌ای، مولفه‌های فرهنگی نیز پرنگ‌تر شوند.

اگرچه در اصلاحیه سال ۹۷ آیین‌نامه ارتقای اساتید مسئله کاربردی بودن مقالات تا حدودی بهبود بخشیده شد، اما سیاست‌های انگیزشی کافی برای روی آوردن اساتید به نگارش صرفا مقاله در هر سطحی تعجب‌برانگیز است.

رجب زاده طهماسبی، معاون پژوهشی دانشگاه صدا و سیما در این باره گفت: متاسفانه اساتید به میزان مقاله‌های‌ای اس‌ای که ارائه می‌دهند ارتقاء می‌یابند. این موضوع سبب شده است تا به مسئله پایان نامه‌ها نگاه کمی داشته باشند با این کار در حقیقت به مشکلات دیگر نظام‌ها می‌پردازیم و در جهت رفع آن‌ها تلاش می‌کنیم و در نهایت توسط آن‌ها تحسین می‌شویم. بنده معتقد هستم این نگاه باید کمی تغییر کند به طوری که مسئله یابی در داخل کشور انجام شود و مشکلات کشور خودمان را مرتفع سازد.

 

فقهی، مدیر امور هیئت علمی و دبیر هیئت ممیزه دانشگاه شهید بهشتی گفت: اینکه تمام اساتید به سمت ارائه مقاله isi بپردازند کار درستی نیست، شاید اگر نسبت آن ۸۰ به ۲۰ باشد؛ به طوری که ۸۰ درصد افراد به حل مسائل داخلی بپردازند و ۲۰ درصد از توانمندترین اساتید دانشگاه به سمت کسب آبروی علمی از طریق چاپ مقاله در معتبرترین مجلات بین المللی بروند، بسیار مناسب‌تر است. راه حلی که در این زمینه وجود دارد، ایجاد یک سطح کیفی حداقلی برای مقالات isi در آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیأت علمی است. این موضوع در آییننامه دیده نشده است.

ابهامات ایجاد شده تنها به ادغام ۲ آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی وزارت علوم و بهداشت منتهی نمی‌شود بلکه عدم تفکیک آیین‌نامه ارتقاء اساتید دانشگاه‌ها و پژهشگاه‌ها را نیز شامل می‌شود. در حقیقت عدم تفکیک آیین نامه موجب می‌شود تا افرادی که به فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازند نیز به ارائه مقاله روی آورند.

فقهی، مدیر امور هیئت علمی و دبیر هیئت ممیزه دانشگاه شهید بهشتی در این باره گفت: زمانی که فرد پس از فارغ التحصیلی، در صنعت حضور می‌یابد دیگر نباید از او درخواست ارائه مقاله داشته باشیم. در حقیقت در این مقطع فعالیت در صنعت از وی انتظار می‌رود. مقاله را به این منظور از دانشجو درخواست می‌کنیم تا مشخص شود به چه میزان پژوهش را آموخته است؛ بنابراین یک آیین نامه ارتقاء برای تمام اعضای هیئت علمی چه در صنعت و جامعه و چه در دانشگاه روش صحیحی نیست.

یکی از ضعف‌های جدی این آیین‌نامه ارتقای اساتید، مربوط به ضعف ساختار جریمه اساتید در صورت کم کاری است. به‌طور کلی در آیین‌نامه فعلی هیچ ساختاری برای تنزل علمی اساتید در نظر گرفته نشده است و صرفا طولانی شدن ارتقای یک استاد می‌تواند نشان‌دهنده کم‌کاری یا ضعف علمی او باشد. اصلاح و گنجاندن این نکته در آیین‌نامه جدید می‌تواند قابل‌تامل باشد، به‌طوری که اگر استادی نتواند جایگاه علمی خود را براساس نیاز‌های ملی تعریف کند، ساختار در نظر گرفته شده جایگاه علمی را کاهش می‌دهد.

 

وزارت علوم پس از گذشت چندین سال هنوز در پیچ وخم اصلاح آیین‌نامه ارتقای اساتید باقی مانده و موفق به تدوین آیین‌نامه‌ای در خور اعضای هیئت علمی نشده است. امیدوار هستیم وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی با اتخاذ تدابیری پس از درک اهمیت مسئله و لزوم اصلاح بند‌های مختلف آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی به تدوین آیین نامه‌ای جدید بپردازند.