سرویس تجسمی هنرآنلاین: روزهای تعطیل نوروز و در ادامه آن خانه‌نشینی خودخواسته بسیاری از مردم برای قطع زنجیره شیوع بیماری کرونا، فرصت خوبی برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری در اختیار کسانی قرار داد که در طول سال به دلیل کمبود وقت، فرصتی برای پیگیری علایق خود نداشتند.

دیدن تصاویر آثار هنری و مطالعه درباره چگونگی به وجود آمدن آنها یکی از کارهای جذاب برای اهالی هنر است، به ویژه آنکه این آثار به دلیل حضور در مجموعه‌ای نسبتا دور از دسترس، به‌ندرت از نزدیک قابل‌مشاهده باشند. گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران آثاری ارزشمند را در خود دارد که بسیاری از آنها در نمایشگاه‌های دوره‌ای در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند، اما همچنان افراد زیادی هستند که فرصت تماشای آنها را نیافته‌اند.

نمایشگاه مجازی با عنوان "نو به نو" که از سوی موزه‌ هنرهای معاصر شکل‌گرفته است از روزهای نیمه تعطیل پایان سال 98 آغاز به کار کرد و همچنان در صفحه اینستاگرام موزه به نشانی tehran.moca مخاطبان را با آثار گنجینه آشنا می‌کند. در این نمایشگاه مجازی هر روز یک اثر به نمایش درمی‌آید، اما نکته قابل توجه در این میان وجود متن‌هایی در معرفی اثر و هنرمند است که باعث می‌شود برخورد مخاطب با آثار صرفا به دیدن آنها محدود نشود و هم‌زمان بتواند اطلاعات ارزشمندی نیز راجع به آنها کسب کند.

متن‌هایی که درباره آثار مختلف این نمایشگاه منتشر شده به قلم افراد شناخته شده‌ای مانند علیرضا سمیع آذر، مهدی حسینی، احسان آقایی، علی بختیاری، کیانوش معتقدی و... هستند یا از منابع خارجی مانند بنیاد هنرمند برداشته شده‌اند.

در نمایشگاه "نو به نو" تلاش شده است آثاری متنوع از هنرمندان ایرانی و خارجی و همچنین از دوره‌های زمانی و سبک‌های مختلف به نمایش درآید تا مخاطب کمتر آشنا با تاریخ هنر نیز بتواند دیدگاهی کلی نسبت به جریان‌های هنری به دست آورد.

 ۱۰ هزار مخاطب جدید برای موزه هنرهای معاصر

احسان آقایی مدیر موزه هنرهای معاصر تهران در گفت‌وگو با هنرآنلاین درباره شکل‌گیری طرح "نو به نو" گفت: تصمیم داشتیم به مناسبت سال نو هر روز یک اثر از یک هنرمند را بر صفحه اینستاگرام موزه هنرهای معاصر تهران قرار دهیم. از سوی دیگر با توجه به اینکه به دلیل بیماری کرونا بسیاری از افراد خانه‌نشینی را رعایت می‌کنند، خواستیم بخش کوچکی از زمان آنها را به موزه اختصاص دهیم. برای این کار یک رأی‌گیری روی صفحه اینستاگرام موزه قرار دادیم و از مخاطبان خواستیم هنرمندان یا آثار مورد علاقه خود را اعلام کنند. استقبال زیادی از این کار صورت گرفت و هزاران نفر در آن شرکت کردند. در نهایت بر اساس رأی‌هایی که دریافت شد آثار را انتخاب کردیم و نمایش آنها نیز به ترتیب میزان رأیی است که از مخاطبان دریافت کردند.

آقایی ادامه داد: اگر از هنرمندی تنها یک کار در اختیار داشتیم همان یک اثر نمایش داده شده است مانند نقاشی جکسون پولاک. اما وقتی از یک هنرمند چند اثر در گنجینه وجود دارد شرایط انتخاب متفاوت بود. به‌عنوان‌مثال درباره مارک روتکو تعداد زیادی از مخاطبان یک اثر خاص او را درخواست کرده بودند و ما نیز همان تابلو را نمایش دادیم. اما زمانی که اشاره به تابلوی خاصی نکرده بودند از میان آثار مختلف هنرمند یک کار را بنا به انتخاب شورایی که در موزه تشکیل داده بودیم، انتخاب کردیم.

او ادامه داد: برای هر کدام از آثار یک توصیف نوشته شده است و از چند نویسنده درخواست کردیم که با این پروژه همکاری کنند. غیر از مهدی حسینی که چند سال پیش کتابی درباره آثار موزه نوشته بود و هم‌اکنون متن‌هایی از همان کتاب همراه با آثار منتشر می‌شود، سایر نویسندگان متن‌های جدیدی برای این پروژه نوشتند.

آقایی افزود: یکی از نکات قابل‌توجه در این مجموعه آن است که بعضی از آثاری که در این مجموعه نمایش داده می‌شوند پیش‌ از این در هیچ نمایشگاهی دیده نشده بودند. این اتفاق بیشتر درباره کارهای ایرانی رخ داده است و آثار خارجی تقریباً همه پیش‌ از این نمایش داده‌ شده‌اند.

او با اشاره به اینکه بازخوردهای این طرح بسیار خوب بوده، افزود: در این مدت بیش از ۱۰ هزار نفر مخاطب به صفحه اینستاگرام موزه اضافه شده است و میزان فوروارد شدن ‌پست‌ها و دیده شدن آنها در صفحات هنری دیگر نشان می‌دهد که این کار بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. حتی گاهی یک پست باعث شده است تعداد زیادی مخاطب به صفحه موزه اضافه شود.

آقایی با بیان اینکه این طرح تا ۳۱ فروردین ادامه دارد و در مجموع ۴۱ کار در آن به نمایش در‌می‌آید، گفت: اگر با ادامه پیدا کردن شرایط فعلی قرار بر این باشد که باز هم پروژه‌ای توسط موزه هنرهای معاصر انجام شود ترجیح می‌دهیم، طرح دیگری تعریف کنیم. به‌عنوان‌مثال شاید به یک هنرمند به صورت کامل بپردازیم و آثار او را مرور کنیم. به این ترتیب آرشیو موزه هم تا زمانی که سایت آن بالا نیامده است در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. البته سایت موزه تقریبا آماده است اما چون قرار بوده هم‌زمان با افتتاح موزه راه‌اندازی شود، هنوز در دسترس مخاطبان نیست.

آقایی ادامه داد: مخاطبان اینستاگرام موزه عموماً هنرمندان حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای هستند که می‌توانند پیشنهاداتی برای ما داشته باشند. آن‌ها می‌توانند نظرات خود را در صفحه اینستاگرام به ما منتقل کنند و ما می‌توانیم پیشنهاد‌ها را بررسی کرده و پروژه‌های مختلف برای بازدیدهای مجازی از موزه ترتیب دهیم.

او درباره روند بازسازی موزه نیز گفت: در هفته آخر اسفند بنا بر بخش‌نامه‌ای که درباره تعطیلی کارگاه‌های ساختمانی اعلام شد، مرمت موزه نیز تعطیل شد. اما با توجه به اینکه موزه جبهه‌های مختلف دارد و گروه‌های گوناگون در آن کار می‌کنند، قصد ما این است که گروه‌ها به شکل منفک و غیر هم‌زمان مشغول به کار شوند و پس از پایان کار یک گروه، گروه دیگر وارد کار شود. به‌این‌ترتیب هم کثرت حضور افراد باعث گسترش بیماری نمی‌شود و هم کار بیش از این به تأخیر نمی‌افتد.

در ادامه این گزارش نگاهی داریم به تعدادی از آثار نمایش داده شده در طرح "نو به نو" موزه هنرهای معاصر تهران.

تابلوی "نور در آگوست" اثر ویلم دکونینگ که در سال ۱۹۴۶ خلق شده است متأثر از رمانی با همین نام از ویلیام فاکنر است و انبوهی از خطوط سیاه و پرانرژی در آن دیده می‌شود.

آلبرتو جاکومتی برای مخاطبان موزه هنرهای معاصر تهران بیشتر با مجسمه‌هایی ساخته او که در محوطه موزه قرار دارند شناخته می‌شود اما در این مجموعه یک تابلوی نقاشی از او نمایش داده شده است. پرتره ایساکو یاناهارا استاد فلسفه ژاپنی اثر آلبرتو جاکومتی است که مدل را محصور در رنگ‌هایی که چندین بار روی زمینه قرار گرفته‌اند نشان می‌دهد.

یکی از آثار متفاوت این مجموعه متعلق به روی لیختن استاین است که پرچم‌دار اصلی هنرپاپ بود. در تابلوی "براتاتا" که شباهت زیادی به آگهی‌ها یا تصاویر مطبوعاتی دارد، تصویری از یک خلبان هواپیمای جنگی به همراه نوشته‌هایی که حاوی جملاتی مرتبط با تصویر هستند دیده می‌شود.

مجسمه "درمانگر" اثر رنه ماگریت، نقاش شناخته شده سورئالیست نیز یکی دیگر از آثار این مجموعه است. این مجسمه بر اساس یکی از نقاشی‌های سورئالیستی ماگریت به وجود آمده و در عین سادگی، رمزآلود است.

تابلویی که از فرانسیس بیکن در این مجموعه دیده می‌شود اثری فیگوراتیو است که نمایش دهنده انسانی از ریخت افتاده است. انسانی که گویی ارزش‌هایش زیر پا نهاده شده و تا حد امکان مورد شکنجه و حمله قرار گرفته و هرگونه خشونتی بر او اعمال شده است.

از هنرمندان ایرانی هم آثار متنوعی مرتبط با دوره‌های تاریخی مختلف در این مجموعه دیده می‌شود. تابلوی نقاشی سقاخانه‌ای اثر حسین زنده‌ رودی که با ترکیب خوشنویسی، نقوش مذهبی و طلسم‌ها خلق شده است بازگشت به سنت‌های تصویری عامیانه- مذهبی، و ایجاد فضایی رمزگونه و نمادین را نشان می‌دهد.

در تابلوی بهمن محصص انسانی با اندام کج و معوج و اغراق شده دیده می‌شود که مربوط به متشخص‌ترین دوره‌ کاری این هنرمند است. نحوه قرارگیری فیگور روی زمینه و رنگ‌های به کار رفته در آنها خوانشی روانشناسانه دارد. سر این شخص به عقب برگشته و گویی هراسناک به مخاطب اثر می‌نگرد.

از سهراب سپهری اثری نمایش داده شده که با مجموعه مشهور "تنه‌ درختان" متفاوت است. در این تابلو چیدمانی از سنگ‌ها دیده می‌شود که به صورت مورب روی زمین چیده شده‌اند و مانند دیگر آثار هنرمند گرایش او به تفکرات عرفان شرق دور و اندیشه‌های متأثر از فلسفه‌ ذن در آن به چشم می‌آید.

اثری که از فرامرز پیلارام در این مجموعه دیده می‌شود یکی از تصاویری است که او به عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های جنبش سقاخانه برای تصویرسازی کتاب آسمانی قرآن نقش زد. در این پروژه ناتمام هشتاد اثر توسط پیلارام خلق شد که چکیده‌ کارنامه‌ هنری او بود و هر آنچه در زمینه‌ نقاشی، طراحی و نقاشی‌خط تجربه کرده بود را در این آثار ارائه داد.

علاوه بر آثار هنری مدرن و معاصر؛ برگی از شاهنامه طهماسبی که شاهکار نگارگری دوره صفوی است در این مجموعه دیده می‌شود و نمونه چشمگیری از نقاشی ایرانی را نمایان می‌کند. در این نگاره‌ به داستان "فرود" پرداخته شده و تصویری از رزم و میدان جنگ در آن دیده می‌شود.