مشهورترین نقل، در تاریخ ولادت امام زین العابدین (ع) این است که آن حضرت در روز پنجشنبه، پنجم شعبان المعظم سال 38 هجرى قمرى دیده به جهان گشوده است. همه منابع حدیثى و روایى، به اتفاق، زادگاه امام سجاد را مدینه دانسته اند.
کنیه و القاب
براى امام زین العابدین علیه السلام، این کنیه ها یاد شده است: ابوالحسن، ابومحمد، ابوبکر، ابوالحسین، ابوعبدالله و ابوالقاسم. در این میان، مشهورترین کنیه آن حضرت نخست ابوالحسن و سپس ابو محمد است .
و اما القاب آن گرامى چنین است :زین العابدین، سید العابدین، سجاد، ذوالثفنات، قدوه الزاهدین، سید المتقین، امام المومنین، زین الصالحین، منار القانتین، الزکى، الامین و سید المجتهدین .مشهورترین القاب آن حضرت، سجاد و زین العابدین مى باشد.
پدر و مادر
پدر ارجمند امام سجاد علیه السلام : امام حسین بن على علیه السلام مى باشد.
برخى زین العابدین را بزرگ ترین فرزند حسین بن على علیه السلام دانسته اند ولى از بیشتر منابع تاریخى چنین استفاده مى شود که على اکبر - شهید کربلا – بزرگ ترین پسر خانواده بوده است و امام سجاد علیه السلام از وى سن کمترى داشته است و بر این اساس زین العابدین را على اوسط نامیده اند. مادر بزرگوار آن حضرت ، شهر بان، دختر یزدگرد - آخرین شاه ساسانى - مى باشد. وى طى فتوحات شهرهاى ایران به دست مسلمانان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و در پرتو حمایت امیر المومنین علیه السلام آزاد گردید، به همسرى حسین بن على علیه السلام در آمد و افتخار یافت تا مادر امام زین العابدین علیه السلام باشد و نه امام معصوم از نسل او پدید آمد.
على علیه السلام درباره او به فرزندش حسین علیه السلام سفارش فرمود: از همسرت - شهر بانو - خوب محافظت و نگاهدارى کن و به او نیکى نما، چه این که در آینده اى نزدیک براى تو فرزندى خواهد آورد که بهترین اهل زمین خواهد بود.
این که شهربانو، در چه سالى دیده به جهان گشوده و در چه سنى به همسرى حسین بن على علیه السلام در آمده ، و پس از آن چند سال با آن حضرت زندگى کرده است ، مورخان و محدثان نظر قاطعى را ثبت نکرده اند.
نکته اى که بیشتر تاریخ نگاران یاد آور شده اند این که وى دختر یزدگرد بوده است و نیاکان پدرى او عبارتند از: پرویز، هرمز، انوشیروان، قباد. پدرش آخرین پادشاه ساسانى است که با فتوحات اسلامى سلسله آنان منقرض گردیده است. از جمله نام ها و القابى که براى مادر امام سجاد علیه السلام یاد کرده اند به موارد ذیل مى توان اشاره کرد:
شهربانو، شهر بانویه، سلافه، غزاله، سلامه، خولد برده، جهان نویه، شهرناز، جهان شاه، حرار، خلوه، ام سلمه، فاطمه و مریم .
آن بانوى گرامى که افتخار مادرى ولى خدا و زینت عبادت گران را به دست آورده بود، پس از ولایت فرزندش، با فاصله اى بسیار اندک جهان را بدرود گفت.
امام سجاد (ع) ابن الخیرتین
یکى از نام هایى که امام سجاد علیه السلام را با آن مى خواندند ابن الخیرتین است و علت این نام گذارى سخنى است مستند به رسول خدا که : در میان عرب ، نسل قریش و در میان غیر غرب ، فارسیان نمونه اند. ابوالاسواد دئلى ، ضمن برشمردن فضایل امام سجاد، على بن الحسین علیه السلام مى گوید: و ان غلاما بین کسرى و هاشم / لا کرم من نیطت علیه التمائم
یعنى؛ پسرى که از یک سوى به نسل هاشمیان و از سوى دیگر به نسل فرمانروایان فارس کسرى منسوب مى باشد، گرامى ترین و با کرامت ترین فرزندى است که بر او بازوبند بسته اند (تا از گزند چشم تنگان ایمن بماند). به هر حال قراین تاریخى و مدارک روایى نشان مى دهد که مادر امام سجاد - علیه السلام - بانویى ایرانى و بزرگ زاده بوده است.

صحیفة سجادیه با ترجمة استاد حسین انصاریان را اینجا بخوانید و بشنوید.

اداره اطلاع رسانی و روابط عمومی آموزش و پرورش استان سمنان