کاوه ایرانی –
روزنامه نگار/

روز گذشته یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان در راه بازگشت از داووس در توقفی کوتاه در تهران با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و گفتگو کرد. این ششمین دیدار دو وزیر امور خارجه در طی دو ماه گذشته است. دیدارهای پی در پی وزرای خارجه ایران و عمان در شرایط کنونی موجب شده تا بسیاری احتمال دهند که ماموریت بن علوی ایفای نقش میانجی بین ایران و آمریکا است.

به گزارش «جمله» وزارت امورخارجه عمان روز گذشته با انتشار اطلاعیه‌ای در حساب کاربری خود در توئیتر اعلام کرد: «یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان (یک‌شنبه) در تهران با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار و درباره امنیت دریایی در تنگه هرمز ، روابط دوجانبه و مسایل منطقه رایزنی خواهد کرد».
بر همین اساس عصر دیروز خبر دیدار بن علوی با محمدجواد ظریف در رسانه های منتشر شد. در این دیدار دو وزیر در خصوص موضوعات دوجانبه و منطقه ای به ویژه همکاری‌های دوکشور در تنگه هرمز تبادل نظر کردند و بر اراده دولت‌های متبوع خود در جهت تداوم همکاری‌ها و رایزنی‌ها با هدف تضمین ایمنی دریانوردی و امنیت انرژی برای همگان تاکید کردند.

حجم بالای دیدار های دوجانبه!
یوسف بن علوی هفته گذشته نیز به ایران سفر کرده بود. وزیر خارجه عمان سه شنبه اول بهمن ماه نیز به تهران سفر و با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار و گفتگو کرد. پیش از آن نیز ۱۷ دی ماه برای شرکت در نشست مجمع گفتگوی تهران به ایران آمد و ضمن شرکت در این نشست با همتای ایرانی خود دیدار و گفتگو کرد.
این در حالی است که وزیر خارجه کشورمان هم دوم دی ماه سفری دو روزه به مسقط داشت. همچنین محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز ۲۲ دی ماه برای شرکت در مراسم بزرگداشت سلطان پیشین عمان و تبریک به «هیثم بن طارق» سلطان جدید سفری چند ساعته به مسقط داشت و روز جمعه ۲۷ دی ماه در مسیر بازگشت از هند و در توقفی کوتاه در مسقط و دیدار و گفتگو با همتای کانادایی با یوسف بن علوی هم دیدار و با بدرقه او تهران را به مقصد مسقط ترک کرد.
با وجود این توضیحات وزارت امور خارجه کشورمان و تاکید بر عادی بودن رفت و آمد‌های مورد اشاره، اما به نظر می‌رسد این حجم از دیدار‌ها میان دو وزیر خارجه ـ هر قدر هم که به لحاظ سیاسی، نزدیک به یکدیگر باشند و یا صمیمیتی بین آنان وجود داشته باشد ـ کمی غیر عادی است.
درگذشت قابوس بن سعید سلطان عمان، باعث شد تا ایران نزدیک‌ترین متحد خود در خلیج‌فارس را از دست بدهد. سلطان عمان همواره نقش پررنگی در دیپلماسی تهران و میانجی‌گری با آمریکا داشت. به‌نظر می‌رسد هیثم بن‌طارق سلطان جدید عمان به‌دنبال این است تا با فعال‌تر کردن سیاست خارجی عمان، ضمن حفظ روابط دوستانه و بی‌طرفانه مسقط با سایر بازیگران در منطقه که ادامه سنت سلطان قابوس است، فضای جدیدی را نیز برای نقش‌آفرینی عمان در تحولات منطقه فراهم کند. همچنین به‌نظر می‌رسد سلطان جدید عمان که به‌زعم برخی تحلیلگران عربی دارای روابط گسترده‌ای با اماراتی‌هاست، در تلاش است تا نشان دهد مسقط همچنان روابط تاریخی خود با ایران را حفظ و تقویت خواهد کرد.

کاهش تنش در روابط ایران و آمریکا
به‌نظر می‌رسد سفر دوباره بن‌علوی به تهران آن هم در فاصله زمانی کمتر از دو هفته در ارتباط با کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا است. در واقع عمان به‌دنبال این است که از نقش میانجی‌گرانه خود در بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده کند و مجددا در فضای تنش به‌وجود آمده پس از ترور سردار سلیمانی شانس خود را برای وساطت جدید بالا ببرد. به‌خصوص که عمان و سایر بازیگران شورای همکاری خلیج‌فارس و به‌طور کلی کشورهایی که به نوعی میزبان پایگاه‌های آمریکایی در منطقه هستند، به‌دنبال این هستند که از هرگونه درگیری و جنگ به دور باشند. اگرچه بن‌علوی در سفر دو هفته پیش خود به تهران گفته بود که با وجود بالا رفتن سطح تنش‌ها میان تهران و واشنگتن، شانسی برای میانجی‌گری درحال‌حاضر وجود ندارد.
قاسم محب‌علی تحلیلگر مسائل بین‌المللی و مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در گفتگویی درباره غیرطبیعی بودن دیدار‌های بن علوی و ظریف در طی دو ماه گذشته و همچنین احتمال ایفای نقش میانجی توسط وزیر امور خارجه عمان گفت: «رفت و آمد‌های بن علوی، وزیر امور خارجه عمان به ایران و دیدارهای متعدد او با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه نشان از فعل و انفعالات سیاسی برای خروج از وضعیت موجود و جلوگیری از بحرانی شدن و وخیم‌تر گشتن اوضاع دارد».
وی در این خصوص تصریح کرد: «اتفاقاتی که پس از ترور سردار قاسم سلیمانی رخ داد بخشی از معادلات منطقه را متاثر از خود ساخت. قضیه سقوط هواپیمای اوکراینی در آسمان ایران و حمله به پایگاه نظامی آمریکایی‌ها در عراق از جمله این موارد بود، همچنین به دنبال این موارد، بحث تهدید وزارت امور خارجه به خروج از NPT و احتمال فعال شدن “مکانیسم ماشه” برجام از سوی اروپایی‌ها مجموع حوادثی به حساب می‌آید که می‌تواند فعالان منطقه‌ای را نگران سازد».
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در ادامه افزود: «علاوه بر اینکه احتمال ورود پرونده ایران به شورای امنیت و لغو برجام از سوی این شورا وجود دارد که به دنبال آن بازگشت تحریم‌ها را باید انتظار کشید، از سوی دیگر با عنایت به تهدید رئیس‌جمهور و وزارت امور خارجه به خروج از NPT، در صورتی که این ارعاب محقق شود باید منتظر یک وضعیت بسیار ناهنجار و بغرنجی در منطقه باشیم».

بن علوی واسطه است
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امورخارجه در رابطه با اینکه گفته می شود بن علوی حامل پیامی برای دولتمردان کشورمان بوده است، توضیح داد: «بابت اهداف سفر بن علوی به ایران بی‌اطلاع هستیم و از طرف عمانی‌ها هم اظهار نظر خاصی دراین‌باره منتشر نشده است، ولی طبیعتا بن علوی واسطه است و بر همین اساس نقطه نظرات طرفین را به یکدیگر انتقال می‌دهد».
وی در این خصوص اضافه کرد: «وزیر امور خارجه عمان در دفعات گذشته که به ایران سفر کرده بود، از آن طرف حامل پیام‌هایی برای دولتمردان کشورمان بود که در همین راستا واکنش ایران و طرف مقابل را به یکدیگر منتقل کرده بود. عمانی‌ها اساسا در این چند ساله تلاش خود را به کار گرفته بودند که در وضعیت رو به بحران پیش آمده به صورت یک کانال مناسب جهت انتقال نظرات ایران و آمریکایی‌ها عمل کنند».
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی درباره خواست عمانی ها بابت کاهش تنش در منطقه نیز یادآور شد: «عمان یکی از کشور‌های منطقه به حساب می‌آید که سیاست بی طرفی را در منطقه برگزیده، بنابراین با توجه به همین روش با تمام طرف‌ها در ارتباط است، برهمین اساس با ایران هم رابطه خوبی دارد و تنها کشور عربی و عضو شورای همکاری خلیج فارس محسوب می‌شود که سیاست رابطه مثبت با کشورمان را برگزیده است، زیرا سایر کشور‌ها در منطقه حاضر به پذیرش چنین شرایطی نیستند».
وی تاکید کرد: « عمان تنها کشور منطقه است که هم ثبات سیاسی دارد و هم به اندازه مناسب با طرف‌های بازیگر در فضای بین‌المللی ارتباط مناسب برقرار کرده است».
در نهایت نتیجه این دیدار های پی در پی هرچه که باشد در آینده ای نزدیک هویدا خواهد شد. مگر آنکه قرار نباشد آنچه که میان ایران، عمان و آن طرف ثالث می گذرد، هرگز منتشر شود. اما می توان از روند تحولات آینده در عرصه بین المللی پیرامون موضعاتی همچون تنش میان ایران و آمریکا، برجام، مکانیسم ماشه، فشار حداکثری آمریکا و افزایش سطح تحریم ها و حتی مذاکرات احتمالی، دریافت که ماموریت بن علوی چه بوده است.