سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: محمد حبیبی، مدیرعامل انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس به آسیبشناسی اتفاقات ناگوار جشنواره هنرهای تجسمی فجر پرداخته است و از برنامههای این انجمن سخن گفته و البته معتقد است جشنواره فجر از مسیر اصلی خود منحرف شده است. «جوان» در اینباره با وی گفتگو کرده است.
با توجه به اتفاقات رخ داده در جشنواره هنرهای تجسمی فجر و به عنوان نهادی که با هنرمندان عرصه تجسمی کشور مرتبط هستید فضای این هنر در کشور و اتفاقات رخ داده برای این جشنواره را چگونه ارزیابی میکنید؟
هنرمندانی که ما با آنها در ارتباط هستیم همان هنرمندانی هستند که وزارت ارشاد با آنها مرتبط بوده است و جشنواره فجر تجسمی را با آنها برگزار میکند. برای مثال اینطور که شنیدم امسال نزدیک به ۵ هزار اثر به جشنواره تجسمی فجر رسیده است با اینکه در جشنواره قبلی هنر مقاومت حدود ۶ هزار اثر به دست ما رسید. میخواهم بگویم این تعداد در آثار ارسالی وجود دارد، اما مشکلاتی که در جشنواره فجر امسال پیش آمد به نظر مقداری بیتدبیری بود که منجر به این حوادث شد وگرنه هنرمند اگر هنرمند این کشور باشد دیگر این اتفاقات معنا ندارد. باید با فهم و اندیشه صحبت کند و اعمالش را انجام دهد. خود جشنواره تجسمی فجر در ابتدا و اولین دوره آن توسط بهترین و متعهدترین هنرمندان این حوزه پیشنهاد و متأسفانه به هر دلیلی از مسیر اصلی خود خارج شد. جشنواره برگزار میشد ولی سیاستگذاری اصلی به درستی انجام نمیشد؛ وگرنه اصلاً این مسئله معنا ندارد که تعدادی از هنرمندان احساسی تصمیم بگیرند و از جشنواره انصراف بدهند که بعد هم بخواهند برگردند. این برای وزارت ارشاد خیلی بد است که آنقدر حساب شده عمل نکند که اینگونه اتفاقات رخ بدهد. من بارها این نکته را گفتهام که راهکار، بازگشت به خویشتن است؛ یعنی اگر میخواهید دبیر جشنواره را منصوب کنید، باید دبیری را منصوب کنید که متعهد به انقلاب بوده و این مسائل و آرمانهای انقلاب را قبول داشته باشد، نه کسی که این موارد برایش اهمیتی ندارد و در هر اتفاقی امکان کنارهگیری دارد. این برای نظام و کشور ما شایسته نیست. بنابراین اگر سیاستگذاری درست، تدبیر درست، فکر درست و برنامهریزی درست باشد هیچگاه مسائل به این راه کشیده نمیشود.
با توجه به اتفاقات رخ داده در جشنواره هنرهای تجسمی فجر و به عنوان نهادی که با هنرمندان عرصه تجسمی کشور مرتبط هستید فضای این هنر در کشور و اتفاقات رخ داده برای این جشنواره را چگونه ارزیابی میکنید؟
هنرمندانی که ما با آنها در ارتباط هستیم همان هنرمندانی هستند که وزارت ارشاد با آنها مرتبط بوده است و جشنواره فجر تجسمی را با آنها برگزار میکند. برای مثال اینطور که شنیدم امسال نزدیک به ۵ هزار اثر به جشنواره تجسمی فجر رسیده است با اینکه در جشنواره قبلی هنر مقاومت حدود ۶ هزار اثر به دست ما رسید. میخواهم بگویم این تعداد در آثار ارسالی وجود دارد، اما مشکلاتی که در جشنواره فجر امسال پیش آمد به نظر مقداری بیتدبیری بود که منجر به این حوادث شد وگرنه هنرمند اگر هنرمند این کشور باشد دیگر این اتفاقات معنا ندارد. باید با فهم و اندیشه صحبت کند و اعمالش را انجام دهد. خود جشنواره تجسمی فجر در ابتدا و اولین دوره آن توسط بهترین و متعهدترین هنرمندان این حوزه پیشنهاد و متأسفانه به هر دلیلی از مسیر اصلی خود خارج شد. جشنواره برگزار میشد ولی سیاستگذاری اصلی به درستی انجام نمیشد؛ وگرنه اصلاً این مسئله معنا ندارد که تعدادی از هنرمندان احساسی تصمیم بگیرند و از جشنواره انصراف بدهند که بعد هم بخواهند برگردند. این برای وزارت ارشاد خیلی بد است که آنقدر حساب شده عمل نکند که اینگونه اتفاقات رخ بدهد. من بارها این نکته را گفتهام که راهکار، بازگشت به خویشتن است؛ یعنی اگر میخواهید دبیر جشنواره را منصوب کنید، باید دبیری را منصوب کنید که متعهد به انقلاب بوده و این مسائل و آرمانهای انقلاب را قبول داشته باشد، نه کسی که این موارد برایش اهمیتی ندارد و در هر اتفاقی امکان کنارهگیری دارد. این برای نظام و کشور ما شایسته نیست. بنابراین اگر سیاستگذاری درست، تدبیر درست، فکر درست و برنامهریزی درست باشد هیچگاه مسائل به این راه کشیده نمیشود.
پس به نظر شما فضای کلی هنر تجسمی کشور در حواشی پیش آمده از بیتدبیری بوده است؟
به اعتقاد من از ۱۰۰ درصد هنرمندان کشور تنها ۱۰ درصد روش و منش مخالف آرمانهای مردم و انقلاب اسلامی دارند و ما اساساً باید در این مواقع روی آنها حساب نکنیم، ولی ۹۰ درصد هنرمندان، نه تنها کشورشان را دوست دارند، بلکه متعهد و پایبند به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند. این هنرمندان همیشه اگر با احترام دعوت به کار شوند، کار را انجام میدهند؛ پس وقتی شما این ۹۰ درصد را دارید حتی بدون توجه به آن ۱۰ درصد باید یک اتفاق خوب را رقم بزنید. اگر اینچنین نمیشود مشخص است که تدبیر و فکر درست نمیشود که هنرمندان اینگونه برخورد میکنند. برای مثال ما هرسال ورکشاپی برگزار میکنیم به نام «خط خاطرات» و از دانشجویان دانشکدههای هنر دعوت میکنیم تا در آن شرکت کنند و هر ساله هم شرکتکنندگان زیادی از آن استقبال میکنند. آیا از این تعداد حدود ۱۰۰ نفره همه مثل ما یا حتی مثل هم فکر میکنند؛ قطعاً اینطور نیست. چه چیز باعث میشود اینها بیایند و هیچ مشکلی هم نداشته باشند؟ رفتار با هنرمند باعث این اتفاق است، گفتگو با هنرمند باعث میشود او به شما ایمان بیاورد. اگر ما با هنرمند درست برخورد کنیم حتماً میآید و شرکت میکند، ولی او وقتی من را میبیند که روی حرفم پابرجا نیستم او هم عکسالعمل نشان میدهد؛ اگر مدیران کارشان را درست انجام دهند، حتماً هنرمند هم کارش را درست انجام میدهد، اما وقتی خود مدیران هم سست عمل میکنند حتماً هنرمندان سراغ آنها نخواهند رفت و ما شاهد چنین اتفاقاتی خواهیم بود.
نمایشگاه روز غزه چگونه و با چه هدفی تشکیل شد؟
انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس به خاطر نوع کار و ارتباطاتی که دارد آرشیو نفیسی از رشتههای مختلف را داراست و معمولاً در برههها و مناسبتهای مختلف یا به آرشیو یا به هنرمند رجوع میکند تا در رابطه با آن موضوع خاص به خلق اثر بپردازد. در رابطه با موضوع غزه (روز بیستونهم دی ماه که روز غزه بود) ما تعدادی از آثار نفیس و فاخرمان را که خاص این موضوع بود و شامل ۴۰ اثر کاریکاتور و ۱۵ اثر پوستر میشد در اختیار سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران قرار دادیم و با مشارکت این سازمان آثار را در ایستگاههای اصلی مترو به نمایش گذاشتیم.
همکاری شما با سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران چگونه است؟
ما با سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران بیشترین تعاملات را برای برگزاری نمایشگاهها داریم و در گذشته هم همینگونه بوده است هم نمایشگاههایمان در مترو به صورت گردشی است و برای مثال بعد از مدتی نصب در یک ایستگاه به ایستگاه دیگری منتقل میشود و هم اینگونه است که این امر بیشترین مخاطب و بازدیدکننده را دارد.
چه موضوعاتی را در دستور کار انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس میدانید؟
همه موضوعاتی که در رابطه با حوزه مقاومت باشد موضوع اصلی فعالیتهای انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس به حساب میآید، ولی نکته اینجاست که مقاومت را میتوان به صورت موضوعی گسترش داد. برای مثال حوزه دفاع مقدس جزء مقاومت است، مدافعان حرم جزء مقاومت است، عاشورا و مسائل دینی آن جزئی از موضوع مقاومت به حساب میآیند و به طور کلی اتفاقاتی که در جهان رخ داده و یک طرف آن استکبار و یک مستکبر حضور دارد ذیل موضوع مقاومت تعریف خواهد شد، بنابراین حوزه کاری ما کاملاً روشن و مشخص است و حتی در جشنوارههای هنر مقاومت هم که شش دوره آن به صورت بینالمللی برگزار شده، موضوع مقاومت است، ولی معانی مختلف دارد. برای مثال از نظر ما رونق تولید، یک اثر مقاومتی است، با اینکه معنای دیگری دارد، اما در رابطه با موضوع مقاومت مردم ما در مقابل تهاجم اقتصادی است؛ ما به این مورد هم کار مقاومتی میگوییم.
دو نمایشگاه مهم دیگر در ماه گذشته برگزار کردهاید، لطفاً در رابطه با موضوع هر دو نمایشگاه توضیح دهید.
بله، ما دو نمایشگاه مهم داشتیم که یکی موضوع ملکه کشتیرُبا بود و دیگری مقاومت یمن. در سال جاری اتفاقی برای کشتی ایرانی افتاد و دولت انگلیس نفتکش ایرانی را ربود، در این رابطه قطعاً اقدامات دولتی و رسمی لازم انجام خواهد شد، ولی نکته دیگری که وجود دارد بحث رسالت هنرمند و وظیفه او در این رابطه است، زیرا این اتفاقی است که در کشورش رخ داده است و او باید عکسالعملی نشان دهد. هنرمند باید با خلق اثر خود عکسالعمل مناسبی نشان داده و پاسخ مناسب آن اتفاق را بدهد. در نمایشگاه ملکه کشتی رُبا همین اتفاق رخ داده است و ما تعدادی از هنرمندان را از سراسر کشور دعوت کردیم و به آنها گفتیم به این اتفاق واکنش نشان دهند. آنها هم مشارکت و حدود ۳۸ اثر خلق کردند که آنقدر این کار از نظر بینالمللی اهمیت داشت که روز افتتاحیه آن که در سالن اسوه برگزار شد بسیاری از شبکهها و خبرگزاریهای بینالمللی آمدند و بازتاب بسیار گستردهای داشت. این نشان میدهد هنرمند نقطهای را مورد هدف قرار داده که باید!
نمایشگاه مقاومت یمن هم به همین شکل بود؟
بله، ما دیدیم در این چند سالهای که یمن درگیر نبردی رودررو با عربستان سعودی است نتوانستیم کار بزرگی برای آنها انجام دهیم و در این زمان که به نظرمان بهترین زمان بود، دوباره از هنرمندان خواستیم واکنش نشان دهند و کار کنند که آثار بسیار نفیسی هم به دست ما رسید و تأثیر خود را گذاشت که حتی بعضی از این آثار تا یمن هم رفته و در آنجا به نمایش گذاشته شده است. این نشان دهنده آن است که ما الحمدلله توانستهایم گام مهمی در رابطه با این حوزه از مقاومت برداریم.
انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس برای شهرستانهایی جز تهران هم برنامهای دارد؟
بله، ما برنامهای برای تولید آثار داشتیم که همه ساله هم انجام میشود. این اتفاق در تهران به راحتی انجام میشد، ولی فکر کردیم تا آن را کشوری نماییم و استانها را درگیر تولید آثار کنیم و البته میشود گفت که توقع هنرمندان در استانهای مختلف هم همین است. ما با سازمان بسیج هنرمندان به عنوان یکی از مجموعههایی که در شهرستانها فعال است گفتگو کرده و تفاهمنامهای را با آنها امضا و برنامهای به نام «روایت هنر ۱» را شروع کردیم که فقط به موضوع نقاشی پرداخته است و سفارشات را به هنرمندان استانی در ۱۷ استان اعلام کردیم. تفاهمنامه اینگونه بود که بسیج هنرمندان به هنرمندان این ۱۷ استان اعلام کند تا نفری چند اثر را در تاریخ مقرر به محل مشخص شده ارسال کنند؛ در نهایت این اتفاق رخ داد و قریب به ۱۴۰۰ اثر، آثار ارسالی این هنرمندان در این ۱۷ استان بود. بعد از داوری این آثار توسط دکتر صادقی، بهترین این هنرمندان در سراسر کشور شناسایی شدند و ما با آنها ارتباط گرفتیم تا برای ما آثاری را تولید کنند و در حال حاضر ۶۷ هنرمند در استانهای مختلف برای موضوعات ما کار تولید میکنند. در نتیجه این تولیدات ما حتماً نمایشگاه فاخری را برای آن تدارک خواهیم دید که جنبه ملی پیدا خواهد کرد و انشاءالله همین آثار به یکی از رشتههای جشنواره هنر مقاومت نیز راه پیدا میکنند.
آیا اینگونه فعالیتهای انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس در استانها ادامهدار خواهد بود و هدف شما از این اتفاق چیست؟
بله، ما بعد از این برنامه و پس از «روایت هنر ۱» تفاهمنامه دیگری در حوزه پوستر و کاریکاتور داشتیم که نامش «روایت هنر ۲» بوده است. در «روایت هنر ۲» همان اتفاق قبلی این بار در کل کشور رخ داد و قرار شد هنرمندان کل کشور آثاری را در این دو حوزه برای ما ارسال کنند و هدفمان این است که برای مثال اگر بخواهیم روزی نمایشگاه ملکه کشتی ربا ۲ را برگزار کنیم دیگر هنرمندان توانمند کل کشور را شناختهایم و به آنها میگوییم به تولید آثار بپردازند، این کار جنبه کشوری پیدا خواهد کرد. البته این اتفاق در حوزه بینالملل هم قابل رخ دادن است، ولی از منظر من مرحله ابتدایی آن در سطح کشوری بوده و بعد از موفقیت در آن وارد سطح بینالمللی خواهیم شد تا موضوعات بینالمللی را هم پوشش دهیم. در واقع میشود گفت ما در کمترین زمان و با کمترین هزینه با ایجاد شور و شوق در هنرمندانی که در استانها هستند و ما از آنها دعوت به کار میکنیم اتفاقی ملی و کشوری را رقم میزنیم.
با توجه به برگزاری نمایشگاههای گذشته انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس اینطور به نظر میرسد که انجمن نوعی تسهیلگری را میان هنرمندان تجسمی کشور انجام میدهد و امکان به نمایش درآمدن آثار آنها را فراهم میکند؛ سؤال اینجاست که نوع ارتباط شما با این هنرمندان و دامنه مخاطبان شما میان هنرمندان چگونه است؟
ما یک بانک اطلاعاتی خیلی خوب از هنرمندان تجسمی کشور داریم که متناسب با رشته تفکیک شده است بدین معنا که هنرمندان نقاش، طراح، گرافیست و... از یکدیگر قابل تشخیص هستند و زمانی که نیاز به ارتباط با هنرمندان داریم، بسته به موضوع و نوع برنامه به دو شکل عمومی و خصوصی از این عزیزان دعوت میکنیم تا در برنامه ما شرکت کنند. در رابطه با دامنه هنرمندان هم باید بگویم با توجه به اینکه دانشگاههای هنر ما هرساله فارغالتحصیلانی در رشتههای تجسمی دارند پس هر ساله دامنه هنرمندان افزایش پیدا میکند و ما شاید با تمام آنها در ارتباط نباشیم ولی قطعاً با بهترین و توانمندترین آنها در ارتباط هستیم و تلاش میکنیم تا راه ارتباط را از طریق ورکشاپها ایجاد کنیم. برای مثال ما امسال در هفته دفاع مقدس یک ورکشاپ برگزار کردیم و در آن به جای آنکه از مدیران دانشگاهها و گروههای فرهنگی تهران دعوت کنیم تا دانشجویانشان در ورکشاپمان شرکت کنند سراغ استانها رفته و چند هنرمند از استانهای مختلف دعوت و باز هم کارمان را به یک معنا کشوری و ملی کردیم.
برنامههای انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاعمقدس در دهه فجر انقلاب اسلامی چیست؟
ما امسال در دهه فجر انقلاب اسلامی دو برنامه داریم که یکی از آنها در حوزه پوستر و با موضوع رونق تولید است که هنرمندان مشغول تولید مجموعه آثار آن هستند و امیدواریم تا دهه فجر آثار به دست ما برسد و نمایشگاه خوبی برگزار کنیم. کار دیگری را هم با محوریت کاریکاتور انجام خواهیم داد. امیدواریم کار مهم و اثرگذاری باشد که با موضوع نفوذ خواهد بود؛ نفوذ موضوعی است که شخص امام خامنهای (مدظله) هم روی آن تأکید بسیاری دارند. نمیخواهم شعاری صحبت کنم، ولی اگر بحث نفوذ و دیدهبانی آن تا دیروز نیاز به یک تیزبینی خاص داشت، امروزه بسیار واضح در اتفاقات فرهنگی ما قابل مشاهده است. البته یک کار دیگری هم با مشارکت انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس، حوزه هنری، بنیاد شهید، کانون هنر شیعی و دیگر مراکز هنری انجام میشود که در آن یک نگارگری از ۴۰ سال گذشته و با موضوع مقاومت را در فرهنگستان هنر مؤسسه صبا به نمایش خواهیم گذاشت که به مناسبت دهه فجر و به صورت مشارکتی انجام میشود.
نظر شما