آبان‌ماه گذشته شاهد اتفاقات تلخی در کشور بودیم که به بهانه گران شدن قیمت بنزین رخ داد و خسارات جانی و مالی در بر داشت. عموماً در این‌گونه رویدادها، حضور رسانه‌های غربی پررنگ است و خبرنگاران این رسانه‌ها در میان اتفاقات حاضر می‌شوند و اخبار و گزارش‌هایی‌ را برای انعکاس، به رسانه خود ارسال می‌کنند.

در حالی که بیش از ۳۰۰ خبرنگار از ۱۷۰ رسانه خارجی در ایران مجوز حضور دارند، چرا اتفاقات آبان‌ماه در رسانه‌های خارجی کمتر منعکس شد؟ این سؤالی است که پس از اعتراضات و اغتشاشات اخیر و در مقایسه با رویدادهای سال‌های ۹۶ و ۸۸ ذهن‌ اهالی رسانه و سیاست‌مداران را به خود مشغول کرد.

عده‌ای محدودیت خبرنگاران خارجی و نیز قطعی اینترنت را دلیل این مسئله دانستند، اما نماینده‌های رسانه‌های خارجی در ایران نظرات دیگری دارند.

این بار جو گیر نشدند

رضا گنجی، مدیر دفتر خبرگزاری تیما انگلیس در ایران، درباره دلیل انعکاس محدود گزارش‌های ناآرامی‌های آبان‌ماه در رسانه‌های خارجی، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: مهم‌ترین دلیل این است که در طول ۴۰ سال گذشته گاهی اتفاقات شبیه به این ماجرا رخ داده و برخی از این رسانه‌ها مواضع احساسی و تند گرفته‌اند، ولی در نهایت اوضاع برخلاف نظر و تحلیلشان پیش رفته، این بار کمی با احتیاط بیشتری عمل کردند. مثلاً در اتفاقات سال‌های ۷۸ و ۸۸ فکر می‌کردند کار نظام تمام است و تغییر رخ می‌دهد و تمام‌قد پشت این اعتراضات ایستادند، ولی تحلیلشان درست نبود و اینها متهم شدند به حمایت از براندازان، به همین دلیل دیگر نخواستند بی‌محابا ورود پیدا کنند و گوششان را به کسانی نسپردند که نماینده همه ملت ایران نیستند.

گنجی در ادامه با اشاره به قطعی اینترنت گفت: البته قطع بودن اینترنت و شرایط خاص مثل رسانه‌های داخلی، برای رسانه‌های خارجی هم وجود داشت و به‌طور طبیعی شاید برخی نتوانستند گزارش‌هایی را که مورد نظرشان بود، تهیه و ارسال کنند. البته باید بگویم که موبایل خبرنگاران رسانه‌های خارجی اینترنت داشت و امکان استفاده از آن فراهم بود.

ارشاد با خبرنگاران خارجی همراه است

مدیر دفتر خبرگزاری تیما درباره همکاری اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی با خبرنگاران رسانه‌های خارجی گفت: در تمام دوره‌ها و دولت‌ها ما از این مجموعه راضی بودیم و هستیم، چون حرفه‌ای و همراه هستند و نیتشان تعامل است. شاید برخی سازمان‌هایی که ما را نمی‌شناسند، گاهی محدودیت و موانعی ایجاد کرده باشند، ولی وزارت فرهنگ و ارشاد همیشه کمک کرده است. اساس سیاست بخش رسانه‌ای نظام ایران بر مبنای محدود کردن رسانه‌های خارجی نیست و اتفاقاً اصرار بر نمایندگی و دفتر داشتن و حضور رسانه‌های خارجی در ایران دارند. چون معتقدند وقتی رسانه‌ای در داخل کشور دفتر دارد نمی‌تواند اخبار دروغ منعکس کند و مسئولیت‌پذیر خواهد بود. این از هوشمندی مسئولان است که ترجیح می‌دهند رسانه‌های بزرگ در ایران حاضر باشند و از نزدیک وقایع را ببینند.

وی درباره وجود محدودیت‌هایی برای رسانه‌های خارجی در ایران گفت: نه می‌شود گفت که دستمان کاملاً باز است و نه می‌توان گفت که کاملاً محدود هستیم. گاهی برخی همکاران شرایط را سخت‌تر از واقعیت تعریف می‌کنند تا کار خودشان را مهم جلوه بدهند یا اینکه بهانه‌ای برای کار نکردن‌ داشته باشند. اما به نظر من اوضاع نه سفید است و نه سیاه. ما همیشه کار خودمان را انجام داده‌ایم و گزارش‌هایمان را فرستاده‌ایم.

مجوزهای سه‌ماهه

علی منتظری نماینده خبرگزاری فرانس ۲۴ عربی در ایران هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس درباره انعکاس اخبار اتفاقات آبان‌ماه در رسانه‌های خارجی گفت: مجوزهایی که اداره کل رسانه‌های خارجی برای خبرنگاران خارجی صادر می‌کند، سه‌ماهه است و اجازه‌ای رسمی برای فعالیت آزاد است و در آن اشاره شده که سازمان‌ها و مؤسسات با این خبرنگاران همکاری کنند، اما در مواقعی که تحولات خاصی رخ می‌دهد، مثل اتفاقاتی که بعد از افزایش قیمت بنزین افتاد، به دلیل خشونت و خطرات احتمالی، خبرنگاران خارجی معمولاً با ارشاد هماهنگ می‌کنند. چون بالاخره نیروهای امنیتی هم برای جلوگیری از آسیب، از فعالیت در آن شرایط جلوگیری می‌کنند و البته خود خبرنگاران هم تحفظات و احتیاط‌هایی را رعایت می‌کنند.

منتظری در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است مدیران رسانه‌های خارجی از خبرنگارانشان خواسته‌ باشند اتفاقات را منعکس نکنند، گفت: هیچ رسانه خارجی از خبرنگارش نمی‌خواهد که اتفاقات را پوشش ندهد. هیچ خبرنگاری هم ممنوعیتی برای فعالیت نداشته و حتی زمانی که اینترنت همه قطع بود، موبایل ما دائماً به اینترنت وصل بود و محدودیتی از این حیث برای ما وجود نداشت و امکان ارسال گزارش زنده از خیابان وجود داشت. درواقع محدودیتی از خارج یا داخل برای ما ایجاد نشد و این رویدادها توسط رسانه‌های خارجی بر اساس آنچه آن رسانه صلاح می‌داند، پوشش داده شد. تنها محدودیت ما قطع بودن اینترنت دفاتر بود که برای همه همین‌طور بود. در این ماجرا اداره کل رسانه‌های خارجی هم همراهی و تعامل خوبی با خبرنگاران داشت و هر کمکی که از دستشان برمی‌آمد، انجام دادند.

محدودیت گزارش‌های میدانی

خبرنگار فرانس ۲۴ با اشاره به اینکه در این‌گونه شرایط به‌طور طبیعی محدودیت‌هایی برای همه و نیز خبرنگاران هم به‌وجود می‌آید، گفت: البته در گذشته در مواردی اتفاق افتاده که در شرایط خاص برخوردهایی با خبرنگاران رسانه های خارجی شده است. البته این محدودیت‌ها به این معنا نیست که بخواهند مانع ارسال خبر و گزارش به رسانه‌های خارجی شوند. ما خودمان از درگیری‌ها در مکان‌هایی که می‌توانستیم حاضر شویم، گزارش تهیه کردیم و از موافقان و مخالفان هم مصاحبه گرفتیم و تا آنجایی که امکانش بود و می‌توانستیم، گزارش‌های حضوری و تلفنی تهیه کردیم. تا آنجایی که من می‌دانم همه رسانه‌ها کارشان را انجام دادند، ولی برای گزارش‌های میدانی محدودیت‌های طبیعی به خاطر شرایط وجود داشت و کمتر می‌دیدم که خبرنگار و فیلم‌برداری وسط حادثه باشد که این به سیاست‌های خودشان برمی‌گردد.

گزارش از صدرا حسینی