هرچند در دنیای امروز پیشرفت وسایل ارتباط جمعی از فیسبوک و تلگرام گرفته تا واتساپ و توئیتر، ارتباطات را به میزان زیادی تسهیل کرده، اما کاربرد این وسایل در دنیای سیاست به موضع گیری یک گروه در مقابل گروه دیگر و اعلام حمایت و یا ضدیت علیه طیف های مختلف سیاسی تبدیل شده است.

روشن ترین مصداق این وضعیت را در لبنان و از همان روزهای نخست اعتراضات مردمی شاهد بودیم، تا جایی که هر گونه اظهار نظر مسئولان بلندپایه این کشور در خصوص مسائل حساس مانند استعفای نخست وزیر، تشکیل دولت، پیشبرد امور و یا سخنرانی "سید حسن نصرالله" دبیر کل حزب الله لبنان با واکنش عده ای مشخص در صفحات توئیتر همراه بود، واکنشی که کاملا رنگ و بوی اتهام زنی و گاه عقده گشایی داشته است.

در این میان نام افرادی مانند "ولید جنبلاط" رهبر "حزب سوسیالیست ترقیخواه"، "سمیر جعجع" رهبر حزب "نیروهای لبنانی" و "اشرف ریفی" وزیر سابق دادگستری لبنان بیش از دیگران در صفحات توئیتر و موضع گیری سیاسی شنیده می شود.

همچنین اعتراضات مردمی در لبنان که از آن تحت عنوان "انتفاضه نان" و یا "انتفاضه واتساپ" نیز یاد می شود، از سوی برخی سیاستمداران از جمله افرادی که به نام آنان اشاره شد، "انقلاب" نام گرفت که به نوعی گریز زدن به مفهوم انقلاب علیه ساختار نظام حاکم و لزوم سرنگونی آن است.

به عنوان مثال نگاهی به توئیت های ریفی به ویژه پس از سخنرانی های نصرالله به خوبی حاکی از اتهام زنی وی علیه حزب الله و مقاومت است.

ریفی که از آغاز اعتراض های مردمی لبنان توئیت های متعدد و البته انتقاد آمیزی داشته است،آشکارا انگشت اتهام خود را به سمت جریان آزاد ملی و "میشل عون" رئیس جمهوری این کشور و نیز حزب الله نشانه رفت.

به عنوان مثال، وی پس از اینکه عون در پی استعفای "سعد حریری" از دولت پیشبرد امور تا زمان تشکیل دولت جدید خبر داد، در یک توئیت نوشت: به رئیس جمهوری یادآور می شویم، در قانون اساسی مکلف کردن یک نفر به تشکیل دولت، بر تشکیل دولت مقدم است و لبنانی ها نمی پذیرند که دولت پیشبرد امور به عنوان یک عمل انجام شده بر آنان تحمیل شود. آیا کسی درس می گیرد.

همچنین در حالی که تقریبا کمتر دیده شده که اعتراضات مردمی با مسدود کردن راهها همراه باشد، در لبنان مسدود کردن راههای ارتباطی که مشکلات متعددی را  در سطوح مختلف به ویژه در بخش حمل و نقل کالاها و خدمات ضروری از جمله مواد غذایی و دارو  به دنبال داشت، به بخش مهمی از تظاهرات تبدیل شد تا جایی که باید پرسید به جز روزهای نخست که مردم به طور خودجوش در سطح گسترده ای به خیابان ها آمده بودند و این موجب راه بندان و بسته شدن راههای ارتباطی شده بود، آیا در ادامه تظاهرات همین مردم عادی و معترض که درد نان و مشکلات معیشتی دارند، به مسدود کردن برنامه ریزی شده راهها اقدام کردند.

در هر حال صرف نظر از پاسخ به این سوال نیروهای امنیتی به منظور برطرف کردن این مشکلات، مردم را به همکاری در بازگشایی راهها فراخواندند و باز ریفی در یک توئیت نوشت: از نیروهای امنیتی و نظامی خواسته می شود توطئه علیه انتفاضه لبنانی ها و مقابله با حضور مردم در راهها را متوقف کنند.

همچنین وی پس از سخنرانی نصرالله و هشدار نسبت به سوء استفاده برخی طرف ها از اعتراضات مردمی، در یک توئیت دیگر واکنش نشان داده و مدعی شد، حزب الله، انتفاضه مردمی و نهادهای امنیتی و نظامی را می ترساند و از تغییر بیم دارد و با طبقه سیاسی که حامی آن هستند، به رویارویی با لبنانی ها برخاسته است. دختران و پسران جوان، 17 اکتبر (آغاز اعتراضات مردمی) قوی تر از تهدید و ترساندن است. شما وجدان لبنان هستید.

وی در ادامه موضع گیری های خود و تحریک مردم در یک توئیت دیگر نوشت: ملت لبنان حق دارد هر گروهی را که در تلاش برای خروج از برنامه "انقلاب" است، کنار زده و سرنگون کند.

هجمه ریفی به رئیس جمهوری لبنان

ریفی در یک توئیت دیگر رئیس جمهوری لبنان را هدف قرار داد و نوشت: آنچه از عون می بینیم فقط حرف است نه عمل، گویی در گذشته به سر می برد، در حالی که ملت در حرکت به سمت آینده هستند. به حریری نیز توصیه می کنم از تشکیل دولت تحت فشار حزب الله خودداری کند، مگر اینکه بتواند شروط انتفاضه مردمی را به کرسی بنشاند.

سمیر جعجع نیز یکی دیگر از چهره های سیاسی لبنان است که اخیرا مواضع سیاسی خود را از طریق توئیت های متعدد آشکارا اعلام کرده است. وی در واکنش به سخنان عون در خصوص شکل دولت آینده در لبنان نوشت:  آیا تشکیل یک دولت متشکل از افراد متخصص و کارشناس و انتخاب آنان از سوی قدرت های سیاسی را می توان اقدامی عاقلانه دانست که از سر آگاهی به واقعیت لبنان و آنچه عملا در کشور جاری است، انجام می گیرد.

همچنین در حالی که جعجع همان روزهای اول اعتراضات مردمی با اعلام استفعای وزیران حزب خود از دولت در صدد برآمد همراه مردم و پاسخگوی مطالبات آنان نشان دهد، در صفحه توئیترش نوشت: مردمی به خیابان ها نیامدند که دوباره به خانه های خود بازگردند؛ "انقلاب" به شکل های مختلف ادامه دارد.

وی به همراه ولید جنبلاط استعفای حریری را اقدامی خوب و در پاسخ به خواسته مردم برشمرد.

نکته قابل توجه اینکه در حالی که حزب الله و شخص نصرالله اعلام کردند، خواسته های مردم بر حق است و ما از آنان حمایت می کنیم و هیچ گاه مردم را برای خروج از خیابان ها فرانخوانده ایم. جعجع در یک توئیت دیگر مدعی شد، حضور  حامیان حزب الله  و جریان آزاد ملی در خیابان ها بحران بزرگی برای این دو گروه است.

وی پس از اینکه "جبران باسیل" وزیر خارجه لبنان در یک توئیت نوشت: یافتن جایگزین برای حکومت، اکنون در هاله ای از ابهام قرار دارد و چه بسا استعفای دولت وضعیت بدتری را به وجود آورد، واکنش نشان داد و در صفحه توئیتر خود تاکید کرد: سخنان باسیل مبنی بر اینکه جایگزینی که برای استعفای دولت مطرح شده، با ابهام همراه است، به این معنی است که وی به دنبال ادامه همان رفتارهای سابق است. از او می پرسم مشکل اینکه امروز به حریری بگوییم یک دولت کوچک متشکل از وزیران متخصص امثال "غسان حاصبانی" و "کمیل ابو سلیمان" تشکیل می دهیم، چیست.

علاوه بر جعجع، ولید جنبلاط نیز با آغاز اعتراضات مردمی پیش از هر چیز استعفای حریری نخست وزیر لبنان را خواستار شد و گفت آماده است به همراه او استعفا دهد.

وی همچنین در پی سخنان عون رییس جمهوی لبنان و دعوت از مردم کشور به طرح درخواست تشکیل دولت مدنی به دور از طایفه گرایی و سهمیه بندی ، در یک توئیت نوشت: بعد از شنیدن سخنان رئیس جمهوری و از آنجا که ما نیز در همان مرکبی هستیم که در حال غرق شدن است و در ترس از فروپاشی اقتصادی با وی سهیم هستیم، بهترین راه را اصلاح کابینه و سپس دعوت به انتخابات پارلمانی به دور از قانون طایفه ای می دانیم.

وی همچنین در واکنش به رئیس جمهوری در یک توئیت دیگر افزود: با سخنان مردمی توخالی به همان مربع اول و به 30 سال پیش  باز می گردیم.

جنبلاط اصلاحات پیشنهادی حریری را نیز مسکن های موقت دانست و در یک توئیت نوشت: شیخ سعد، تا کی در این تفاهم (تفاهم ریاست جمهوری و توافق طائف) که برای ما هزینه داشته است، باقی خواهی ماند. بهتر نیست به سمت اصلاح کابینه و بیرون راندن سران استبداد و فساد از آن حرکت کنی.

وسایل ارتباط جمعی بلندگوی موضع گیری های سیاسی در لبنان

در همین ارتباط "فاطمه شقیر" روزنامه نگار و کارشناس رسانه های دیجیتالی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شبکه های اجتماعی دیگر صرفا وسیله ای برای تماس بین مرد نیست، بلکه در لبنان به سکویی برای موضع گیری تبدیل شده است.

وی افزود: در یک تحقیق که اخیرا در خصوص جایگاه شبکه های اجتماعی در دنیای ارتباطات انجام گرفته، مشخص شد، این شبکه ها به جزء جدایی ناپذیر تبلیغات سیاسی و موضع گیری در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده اند.

شقیر تصریح کرد: آنچه در لبنان شاهدیم، اینکه بسیاری از سیاستمداران از شبکه های اجتماعی برای موضع گیری در برابر دشمنان خود استفاده می کنند، این رویکرد در جریان تظاهرات اعتراض آمیز لبنانی ها به خوبی نمود پیدا کرد تا جایی که بسیاری از سیاستمداران و مسئولان بلندپایه شامل حریری، باسیل و  جنبلاط و نیز برخی نمایندگان پارلمان از این شبکه ها برای تماس با مردم و رسانه ها استفاده کردند.

وی ادامه داد: در مورد توئیت نویسی در دنیای امروز و به عبارت بهتر در صحنه سیاسی بد نیست به تحقیق اخیر روزنامه "نیویورک تایمز" در مورد عملکرد ترامپ در شبکه های اجتماعی و به ویژه توئیتر اشاره داشته باشیم ؛ تحقیقی که تحت عنوان "رفتار ترامپ در توئیتر" به بررسی استفاده رئیس جمهوری آمریکا از این شبکه اجتماعی پرداخت و مواضع شدید او را "توپ های دیجیتالی"  ترامپ توصیف و اعلام کرد، وی از زمان ریاست جمهوری خود حدود 11 هزار توئیت داشته است.

این تحقیق نشان می دهد شبکه های اجتماعی دیگر فقط یک ابزار برای تبادل و ارتباط نیستند، بلکه به مرکز موضع گیری تبدیل شده اند.

جنگ نرم در شبکه های اجتماعی

شقیر با بیان اینکه جنگ نرم یعنی اختلافات و دشمنی به دور از میدان جنگ، تاکید کرد: جنگ نرم اکنون در شبکه های اجتماعی به شکل تمام عیار در قالب اعلام  مواضع و شایعه پراکنی در جریان است.

وی افزود که بسیاری از گروههای سیاسی به منظور ایجاد ترس در طرف مقابل با ارسال پیام های سیاسی مورد نظر خود، به شایعه پراکنی متوسل می شوند و دیگر نه فقط سیاستمداران بلکه مردم نیز به نوعی وارد این جنگ شده اند.