پرستو فرهادی
خبرنگار
حدود یک دهه از ثبت تعزیه و نقالی در فهرست میراث معنوی (ناملموس) یونسکو می‌گذرد و این دو اثری که در دسته هنرهای نمایشی ایران شناخته می‌شوند این روزها با نگرانی و دلواپسی بزرگانشان از اینکه چه سرنوشتی پیدا می‌کنند، روبه‌رو هستند.
این نگرانی‌ها شاید از وقتی هاشم فیاض و مرشد ترابی از میان ما رفته‌اند بیشتر هم شده باشد و الان که قدیمی‌ترین نقال حال حاضر ایران، مرشد مصطفی... در بستر بیماری است نگرانی‌ها رنگ و بوی دیگری هم گرفته که در نبود میراث‌داران این هنر، آن هم وقتی آرشیو درست و حسابی ای از آنها گردآوری نشده یا ابزار و ادواتشان با بی‌خردی فروخته شده و از بین رفته، چه بر سر این هنر آیینی ثبت جهانی شده
می‌آید؟!
در این اوضاع به نظر می‌رسد بیشترین همتی که وجود داشته و دارد از سوی خود هنرمندان قدیمی این عرصه بوده  است که دلشان همچون پدری دلسوز برای آینده فرزند می‌تپد و گلایه‌های زیادی هم از دستگاه‌های فرهنگی متولی برای کم کاری و بی‌توجهی در حفظ و اشاعه این هنرهای نمایشی آیینی و سنتی دارند. یکی از این دستگاه‌ها که اتفاقاً متولی اصلی ثبت جهانی برای تهیه و ارسال پرونده و دفاع از آن در مقر یونسکو بوده سازمان میراث فرهنگی است؛ سازمانی که بسیاری از تئاتری‌ها و مدیرانش از  عملکرد آن در این زمینه شکوه دارند و معتقدند این سازمان فقط پرونده را ثبت کرده و دیگر برای حفظ این آثار ثبت شده قدمی برنداشته است در حالی که وظیفه این سازمان پس از ثبت یک اثر بویژه در فهرست میراث جهانی رصد همیشگی و پایش آن است تا گزارش هایی را درباره وضعیت آن به یونسکو ارائه دهد، اما این مسئولیت بیشتر برای آثار جهانی منقول اجرایی می‌شود و برای میراث معنوی شرایط متفاوت است. محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور که بتازگی وزارتخانه شدن آن تصویب شده است، درباره انتقادهای هنرمندان نمایش‌های آیینی و سنتی پاسخ تا حدودی غیرمنتظره‌ای می‌دهد که در جای خود می‌تواند قابل تأمل باشد:
«میراث ناملموس برای مردم است و دولت نباید خیلی مداخله کند چون دولت فقط می‌تواند یکسری حمایت معنوی داشته باشد. بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر مثلاً تعزیه را ثبت کردیم دولت باید حتماً برای ادامه کار وارد شود و کارهایی را انجام دهد در صورتی که اصلاً این طور نیست و اتفاقاً اگر این کار را انجام دهد اشتباه است و نمی‌توان به یونسکو گزارش داد که دولت در موضوع میراث معنوی ورود کرده است.»
او از جایگاه تعزیه در ناخودآگاه فرهنگی و مذهبی مردم می‌گوید که همین مردم در هر جایی که باشند وقتی ایام محرم می‌رسد به جایی که مراسم عزاداری امام حسین(ع) باشد خود را
می رسانند و این همان حفظ میراث معنوی است، اما قبول دارم که میزان توجه به نقالی کم شده است. ما به‌عنوان سازمان میراث فرهنگی به نوعی نماینده وزارت ارشاد در یونسکو هستیم چون در نهایت متولی اصلی این حوزه اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و ما ازهمان ابتدا برای آنها (وزارت فرهنگ و ارشاد) در گزارش‌هایی نوشته‌ایم که باید فضاهایی را برای نقال‌ها تسهیل کنند و تشویق‌های غیرمستقیم برای رونق این هنر وجود داشته باشد.»
طالبیان تأکید می‌کند: «دولت بودجه‌ای برای میراث ناملموس نمی‌گذارد، اما سازمان میراث فرهنگی هر جایی که لازم باشد ورود می‌کند و وضعیت آنچه ثبت شده را هم رصد می‌کند. وظیفه ما این است که متذکر شویم و مدام بپرسیم که مثلاً برای تعزیه چه کرده اید و براساس پاسخ آنها هم عمل کنیم؛ یعنی ملاک، نتیجه گزارش‌هایی است که دریافت می‌شود. بنابراین تمام دستگاه‌های فرهنگی باید در این عرصه کار کنند اما تسهیلاتی که داده می‌شود هم اصلاً مالی نیست.»
 این مدیر فرهنگی که میراث معنوی را یک جریان مردمی می‌داند، ادامه می دهد: «ایران کشور میراث فرهنگی است و سازمان میراث فرهنگی دستگاه کوچکی است و بخش‌های مردمی نباید گردن آن بیفتد.»
او میدان مشق و میدان توپخانه تهران را محلی مناسب برای اجرای نمایش‌های آیینی و سنتی معرفی می‌کند اما در عین حال تأکید دارد: «بسیاری از امور برای فراهم کردن شرایط اجرای این نوع نمایش‌ها برعهده مدیریت شهری است تا مکانی را برای استقرار هنرمندان این حوزه و اجرای آثارشان در طول سال همان‌طور که خودشان می‌خواهند، برپا کند.»
آنچه محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌ فرهنگی کشور می‌گوید، پیش از هر چیز نیاز به بازنگری یا یادآوری برای شرح وظایف دستگاه‌ها را گوشزد می‌کند تا چند صباح دیگر وقتی کار از کار گذشت، افراد مسئولیت را به گردن  
یکدیگر نیندازند.