صاحب‌خبر - گروه سیاسی: مسئولان دولتی باید با مراجعه به حافظه تاریخی خود در توافقات چندین ساله هسته‌ای، غیرقابل اعتماد بودن اروپا به خاطر بیاورند و بار دیگر فریب آب‌نبات چوبی اینستکس را نخورند و از خواسته‌های خود در برابر این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها کوتاه نیایند. 18 اردیبهشت‌ماه سال جاری، حسن روحانی رئیس جمهور در جلسه حیات دولت -یک سال پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای- با استناد به بندهای 26 و 36 برجام، گام عملی ایران در جهت کاهش تعهدات خود را با هدف فشار به طرف‌های دیگر برای عمل به تعهداتشان اعلام کرد.این اعلام دولت جمهوری اسلامی ایران اگرچه شاید دیر ولی یک گام مهم و عملی در جهت یادآوری به طرف‌های دیگر -خصوصاً اروپایی‌ها- بود که باید به تعهدات خود در قبال توافق پایبند باشند.طبق اعلام حسن روحانی، جمهوری اسلامی ایران از فروش مازاد بر 300 کیلوگرم مواد غنی‌شده (که در قبال آن کیک زرد دریافت می‌کرد) و نیز فروش مازاد 130 تن آب‌سنگین خود، خودداری می‌کند. این توقف در فروش، طی یک اولتیماتوم 60 روزه به طرف اروپایی اعلام شد تا آنها به انجام وظایف و جبران خسارات ناشی از خروج آمریکا از برجام متعهد شوند؛ اولتیماتومی که البته در همان روز اول از سوی اتحادیه اروپا رد شد.ایران با اتخاذ این تصمیم، دو راه پیش روی 5 کشور مقابل در برجام قرار داد: یا به تعهدات خود برخواهند گشت و شروط ایران مانند بازگشت فروش نفت به دوران قبل از تحریم و عادی شدن تراکنش‌های پولی و بانکی بین‌المللی را محقق خواهند کرد که در این صورت ایران نیز شرایط را به قبل از 18 اردیبهشت 98 برخواهد گرداند و یا در غیر این صورت، گام دوم در جهت کاهش بیشتر تعهدات ایران برداشته خواهد شد که شامل عبور از سطح غنی‌سازی3.67 (بر مبنای تعهدات برجام) و نیز تصمیم‌گیری ایران برای بازگرداندن رآکتورآب‌سنگین اراک به وضعیت پیش از برجام خواهد بود.اکنون در حالی که کمتر از 10 روز تا پایان ضرب‌الاجل ایران به طرف اروپایی باقی مانده، به نظر می‌رسد آنها همچنان نه تنها اراده‌ای برای اجرای تعهدات خود ندارند، بلکه سعی می‌کنند با اقدامات ناچیز و غیرموثری مانند راه‌اندازی اینستکس (INSTEX )، ایران را به عملکرد خود خوش‌بین کنند.اینستکس یک ساز و کار مالی اروپایی (spv) با ایران برای ادامه مبادلات تجاری است که این کانال مالی در بهمن ماه سال 97 با نام INSTEX در فرانسه ثبت شد.در این ساز و کار، مبادلات با یورو انجام می‌‌شود اما نکته قابل تأمل این است که در این ساز و کار قرار نیست ایران پولی دریافت کند، بلکه در مقابل تعهدات طرف‌های اروپایی، برخی اقلام به ایران داده خواهد شد. مسئله مهم‌تر این است که عملاً اینستکس هیچ کاری علیه تحریم‌های آمریکا انجام نمی‌دهد بلکه آن‌چنان که سفیر آلمان در ایران نیز چندی پیش تأکید کرد، اینستکس تحریم‌های آمریکا را به رسمیت می‌شناسد! وعده‌های کاغذی اروپا وعده اروپایی‌ها درخصوص راه‌اندازی این کانال مالی تا چند ماه پس از ثبت آن نیز اجرایی نشد و هم‌زمان، بر اساس آنچه بلومبرگ گزارش کرد، «سگال مندلگر» معاون وزارت خزانه‌‌داری امریکا نیز در نامه‌ای که در روز هفتم می (17 اردیبهشت) به مقامات اروپایی نوشت، هشدار داد که ساز و کار مالی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران (اینستکس) و همه اشخاصی که به نوعی با آن در ارتباطند، در صورت عملیاتی شدن این کانال مالی با خطر محرومیت از دسترسی به نظام مالی آمریکا مواجه خواهند شد. اینها همه در حالی است که «هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیرکل سرویس اقدام خارجی این اتحادیه روز جمعه (دیروز) در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اتریش با انتشار پیامی در حساب کاربری رسمی خود در توئیتر اعلام کرد که ساز و کار مالی موسوم به اینستکس برای تسهیل مبادلات تجاری بین اروپا و ایران عملیاتی شده است. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها در تلاش هستند، تا بجای برآورده کردن خواسته‌های اصلی ایران در انجام تعهدات خود و جبران خسارت ناشی از خروج امریکا، اقداماتی نظیر راه‌اندازی و عملیاتی کردن اینستکس را به عنوان یک اقدام عملی نشان دهند تا ایران از مسیر ضرب‌الاجل خود برگردد؛ اقداماتی که «عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه کشورمان نیز آن را ناکافی دانسته و روز گذشته در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرد اگرچه سه کشور اروپایی اقداماتی را در مورد اینستکس انجام داده‌اند اما این اقدامات هنوز با خواسته‌های ایران فاصله زیادی دارد. حال جای این نگرانی وجود دارد که عده‌ای در داخل و خصوصاً در دولت این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها درخصوص اینستکس را به مثابه دستاوردی بزرگ به خورد ملت داده و با این بهانه از پیگیری ضرب‌الاجل داده شده منصرف شوند.این نگرانی وقتی جدی‌تر می‌شود که علی‌رغم وعده سازمان انرژی اتمی، که قرار بود در روز 6 تیر (دو روز قبل) ایران از سقف 300کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده عبور کند، ولی این اتفاق هنوز نیفتاده و یا دست‌کم دولت ایران از اعلام آن خودداری کرده است تا نشانه‌ای از ملایمت را به اروپا اعلام کند. اینستکس عملیاتی شده است سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه درباره نشست کمیسیون مشترک برجام در جمع خبرنگاران گفت: ما یک جلسه طولانی داشتیم بیش از سه ساعت، در مجموع جلسه مثبت و سازنده‌ای بود و نسبت به جلسات گذشته ما یک گام به جلو به شمار می‌آید، البته هنوز تا خواسته‌های جمهوری اسلامی فاصله قابل توجهی وجود دارد و با دستاوردهای ملموسی که جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد، هنوز فاصله داریم.با این حال قدم‌های رو به جلویی که در کمیسیون برداشته شد را بررسی کامل خواهیم کرد و من اینها را به تهران منتقل خواهم کرد و هرگونه تصمیم‌گیری با تهران خواهد بود.معاون وزیر خارجه درباره مباحثی که در نشست وین درباره آن بحث شد نیز عنوان کرد: مهم‌ترین موضوعی که در این جلسه بحث شد، موضوع اینستکس و کانال مالی که اروپایی‌ها درست کردند، بود. سه کشور اروپایی توضیحات مبسوط و مفصلی را در این زمینه دادند.اینستکس الان دیگر عملیاتی شده و ۲ سه تا ۳ مورد کاری هم الان در حال انجام شدن است و به زودی ظرف روزهای آینده تبادل مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد.معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با بیان اینکه کشورهای اروپایی دیگری هم اظهار علاقه کردند به عنوان سهام‌دار به این مکانیسم و شرکت ملحق شوند، بیان کرد: کشورهای اروپایی در نظر دارند اعتباراتی را برای اینستکس در نظر بگیرند و الان در حال حاضر به روی همه کشورهای اروپایی باز است و آنها می‌توانند از طریق آن با ایران معامله انجام دهند.وی ادامه داد: قول دادند که اینستکس به روی کشورهای دیگر هم باز شود و این کشورها نیز بتوانند از طریق این سازوکار با ایران معامله داشته باشند.این دیپلمات ارشد کشورمان با بیان اینکه این پروسه شروع شده است، یادآور شد: اگرچه این پروسه خیلی دیر شروع شده و کمتر از انتظارات ماست، ولی الان مراحل نهایی خود را طی می‌کند و به مرحله عملیاتی شدن، رسیده است.البته بدون اینکه خرید نفت از ایران صورت بگیرد یا اعتبارات خاصی برای اینستکس در نظر گرفته شود، اینستکس نمی‌تواند به صورت کامل انتظارات ما را برآورده کند. انتظار داریم کشورهای اروپایی به صورت جدی بحث فروش نفت ایران را هم مدنظر داشته باشند. منافع ایران از طریق اینستکس تأمین نمی‌شود محمدابراهیم رضایی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ایجاد سازوکار مالی اروپا با ایران، موسوم به «اینستکس»، گفت: متأسفانه این کانال مالی خیلی دیر و با تعلل از سوی اروپایی‌ها راه‌اندازی شد، اما فعلاً نمی‌تواند راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها از سوی آنها باشد.وی در تشریح اینکه «اینستکس» فعلاً نمی‌تواند راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها از سوی اروپایی‌‌ها باشد، افزود: سازوکار مالی که اروپایی‌ها برای دور زدن تحریم‌های آمریکا مدنظر قرار داده‌اند، خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران، ذیل توافق برجام را برآورده نمی‌کند.عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس تصریح کرد: دولت نباید همه برنامه‌ها و اهداف خود را ذیل برجام و عملیاتی شدن و یا نشدن آن تعریف کند، زیرا این «اینستکس» راهی برای دست یافتن ایران به منابع نفتی و نیز مشارکت شرکت‌های اروپایی در ایران را فراهم نمی‌کند. رضایی با تأکید بر اینکه اروپایی‌ها در اجرا و راه‌اندازی «اینستکس» صادق نیستند، اظهار داشت: منافع جمهوری اسلامی ایران در تمامی زمینه‌ها از طریق «اینستکس» تأمین نمی‌شود و اروپایی‌ها با وعده‌های پوشالی به دنبال راهی برای وقت‌کشی هستند. اعتمادمان به اروپا بی‌پاسخ ماند هاجر چنارانی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اظهار کرد: ما هنوز هم در برجام هستیم و به تعهدات خود عمل کرده‌ایم ولی آمریکا امروز به دنبال چیزی است که داشت ولی از دست داد، جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه مذاکره و توافق یک‌جانبه با آمریکا را نمی‌پذیرد زیرا با منافع ملی کشورمان منافات دارد. وی تصریح کرد: اتحادیه اروپا عملاً نتوانست به تعهدات خود عمل کند، ایران باید یک‌بار برای همیشه پای حرف‌های خود بماند. در شرایط سخت و خاصی قرار داریم ولی با این وجود در برجام می‌مانیم تا ببینیم شرایط تغییر خواهد کرد یا نه! ولی متأسفانه اعتمادی که به کشورهای اروپایی کردیم تا الان بی‌پاسخ مانده است.∎​