جنگل‌های سرسبز و درختان سر به فلک کشیده اراضی ملی همدان، یکی از بی نظیر ترین ذخیرگاه‌های ژنتیکی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری را در دل خود جای داده است.

با آغاز فصل تابستان بی مهری افراد بی مسئولیت موجب گرفتار شدن بخش زیادی از این نقش و نگار زیبای خالق هستی در محاصره آتش و دود می‌شود و این زخم برای سال‌ها در پیکره طبیعت باقی می‌ماند.

بارندگی‌های اواخر اسفند سال گذشته و فروردین ماه امسال موجب غنی شدن پوشش گیاهی این منطقه شده است؛ شرایط خوبی که در صورت سهل انگاری مردم تبعات جبران ناپذیری را نیز به همراه دارد.

بی تردید استان همدان با ۹۰۵ هزار هکتار اراضی ملی که ۴۲ هزار و ۵۶۶ هکتار آن شامل جنگل‌های دست کاشت و طبیعی است، از این قاعده مستثنی نیست و در صورت بی توجهی، بخش زیادی از ذخیرگاه‌های ژنتیکی و مراتع این استان دود می‌شود.

به منظور بررسی وضعیت آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی همدان میزگردی با حضور سرهنگ بهرام رسولی فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان، مهدی صفی خانی معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست و امیر لاهوتی مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی این استان برگزار شد.

آغاز زودهنگام آتش سوزی در مراتع همدان

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در این میزگرد گفت: همه ساله با گرم شدن هوا در تیرماه آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی شیوع می‌یابد اما امسال با توجه به افزایش بارش‌های بهاره و رشد پوشش گیاهی، آتش سوزی از نیمه خرداد آغاز شد.

سرهنگ رسولی افزود: به منظور پیشگیری از بروز آتش در عرصه‌های منابع طبیعی از تمام توان تیم‌های این اداره کل استفاده شده است تا بتوان در کمترین زمان دامنه آتش را مهار کرد.

وی یادآوری کرد: سال ۹۵ حدود ۴۷۸ هکتار از اراضی طبیعی همدان طعمه آتش شد که این آمار در سال ۹۶ به حدود ۷۱ هکتار و سال گذشته به ۴۱ هکتار تقلیل یافت.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان یادآوری کرد: با وجود روند کاهشی آتش سوزی در مراتع همدان از سال‌های ۹۵ تا ۹۷ اما امسال وضعیت نامناسب بوده و از ۱۵ خرداد سالجاری تاکنون هفت فقره آتش سوزی در سطح عرصه‌های منابع طبیعی به مساحت ۲۴ هکتار رخ داده است.

سرهنگ رسولی با بیان اینکه پیشگیری از آتش سوزی در اولویت است اظهار داشت: در همین ارتباط کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی برای دهیاران، شوراهای اسلامی و همکاران منابع طبیعی برگزار شده است.

وی اضافه کرد: همچنین در نشستی با حضور مسئولان در محل استانداری همدان، ضوابط کاری مدیریت بحران در حوزه پیشگیری از آتش سوزی در مراتع به دستگاه‌های همکار و مسئول ابلاغ شد.‌ آتش بُر؛ راهبردی برای مقابله با آتش

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان بیان کرد: این یگان با ایجاد حائل و آتش بُر نواری در اراضی منابع طبیعی سعی در پیشگیری از سرایت آتش از اراضی کشاورزی به عرصه‌های منابع طبیعی دارد.

سرهنگ رسولی خاطر نشان کرد: برخی از کشاورزان بر اساس یکسری باروهای غلط و نادرست اقدام به آتش زدن بقایای محصولات (پَس چَر) می‌کردند که به علت ناتوانی در مهار آن، دامنه آتش از اراضی کشاورزی به عرصه‌های منابع طبیعی کشیده می‌شد.

وی افزود: با برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و تعیین مجازات در قانون برای این کار، شاهد کاهش آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی توسط کشاورزان هستیم.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان بیان کرد: در بخشی از عرصه‌های منابع طبیعی به خاطر سهل انگاری گردشگران شاهد بروز آتش هستیم چرا که این طیف از افراد پس از روشن کردن آتش برای طبخ غذا و چای، آن را به طور کامل خاموش نمی‌کنند.

سرهنگ رسولی اضافه کرد: همچنین برخی از گردشگران اقدام به پرتاب بطری‌های شیشه‌ای و پلاستیکی داخل طبیعت می‌کنند در حالی که این بطری به مثابه ذره بین عمل کرده و با تابش نور خورشید به آن می‌تواند زمینه ساز حریق گسترده‌ای شود.

وی اضافه کرد: در ۲ مورد از آتش سوزی‌های اخیر که به علت سهل انگاری چوپان و گردشگر ایجاد شد، متخلفان شناسایی و برای آنها پرونده قضائی تشکیل شده است.

سرهنگ رسولی اظهار داشت: چرای دام نیز می‌تواند در کاهش آتش سوزی مفید باشد چرا که با حذف علوفه‌های موجود در حاشیه شهرها، آتش سوزی‌ها کاهش می‌یابد هر چند باید ممیزی مراتع در این باره مورد توجه باشد تا آسیب به منابع طبیعی وارد نشود.

کاهش بروز آتش در محیط زیست همدان

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان نیز در این میزگرد اظهار داشت: میزان وسعت بروز آتش از سال ۹۲ به مدت پنج سال بررسی شد که وسعت آتش در چهار سال نخست به ترتیب ۳۲۲، ۲۵۶، ۲۲۶ و ۲۰۶ هکتار ثبت شد.

صفی خانی افزود: در سال ۹۵ یک برنامه عملیاتی مدیریت، پیشگیری، اطفا و رفع اثرات آتش سوزی در مناطق تحت مدیریت محیط زیست همدان تدوین شد که چارچوب آن بررسی وظایف این سازمان در قبل، حین و بعد از آتش سوزی مبنتی بر فعالیت‌های فرهنگی و پیشگیرانه است.

وی اضافه کرد: پس از تنظیم این برنامه اتفاق مبارکی رخ داد و میزان بروز آتش از ۲۰۶ هکتار در سال ۹۵ به ۱۳.۱ هکتار در سال ۹۶ و ۸.۴ هکتار در سال گذشته کاهش یافت.

صفی خانی مرحله دوم اقدامات این نهاد را کنترل زمان شروع حریق اعلام و اضافه کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته نیروهای تحت امر سازمان حفاظت محیط زیست پیشتر اهمیت این موضوع را درک نکرده بودند و با وجود دیدن دود ناشی از شروع آتش سوزی، موضوع را در لحظه نخست گزارش نمی‌دادند.

وی با بیان اینکه حضور مستمر کارکنان این اداره کل در طبیعت تأثیر بسزایی در کاهش حریق داشته است گفت: بخشی از محیط زیست جزو اراضی منابع طبیعی است و در صورت بروز آتش سوزی هر ۲ دستگاه متضرر می‌شوند بنابراین در صورت نیاز از توان و تخصص کارکنان منابع طبیعی برای مهار آتش در عرصه‌های محیط زیست نیز استفاده می‌شود.

صفی خانی با بیان اینکه آتش سوزی حاصل شرایط طبیعی و غیر طبیعی است، تبیین کرد: بخش غیر طبیعی سهم عمده‌ای از آتش سوزی‌ها غیرعمدی و ناشی از سهل انگاری بشر است و تنها درصد اندکی از آتش سوزی‌ها عمدی هستند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان مثال زد: سال‌های قبلی فردی به علت دست داشتن در آتش سوزی بخشی از اراضی طبیعی تحت مدیریت محیط زیست دستگیر شد که در بازجویی‌ها عنوان کرد که هدفش از آتش زدن محیط زیست کنجکاوی و پی بردن به نتیجه این عمل بوده است.

صفی خانی ادامه داد: این کنجکاوی غیراخلاقی و غیراصولی موجب ایجاد زحمت برای یک اداره دولتی، بازداشتن از پرداختن کارکنان این اداره به کارهای مهمتر و پرداختن به کنترل و از همه مهمتر خاکستر شدن عرصه زیادی از محیط زیست استان حریق شد.

آتش زدن طبیعت و بروز سیلاب

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: بروز حریق می‌تواند در خصوصیات فیزیکی خاک شامل ساختار، تخلخل و کاهش میزان پوشش گیاهی منطقه تأثیر منفی بگذارد و باعث فرسایش خاک و بروز روان آب‌ها نظیر سیلاب‌های اخیر شود.

وی با بیان اینکه ایجاد حریق موجب بروز دود غلیظ و آلودگی هوا می‌شود، افزود: از بین رفتن و لخت شدن لایه‌های خاک از دیگر مشکلات آتش سوزی است که آلودگی خاک را در دراز مدت به دنبال پی دارد و در صورت سبک شدن خاک، با وزش یک نسیم ریز دانه و بافت رویی آن بلند شده و ایجاد گرد و خاک محلی و منطقه‌ای می‌کند.

صفی خانی آثار شیمیایی حریق در عرصه‌های محیط زیست را شامل کاهش و از بین رفتن مواد عالی خاک و تأثیر منفی بر روی خصوصیات خاک عنوان کرد و اظهار داشت: آتش سوزی می‌تواند سطوح مختلف بیولوژیک خاک و میکرو ارگانیزم‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

وی اضافه کرد: بی مهرگان تأثیر مثبت بر روی خاک می‌گذارند و کیفیت خاک را از نظر زیستی برای گیاه و جانور فراهم می‌کنند در حالی که آتش سوزی این میکرو ارگانیزم‌ها را از بین می‌برد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان بیان کرد: آتش سوزی همچنین می‌تواند بر روی گونه‌های بزرگ جثه همچون پرندگان و خزندگان تأثیر گذاشته و در فصلی که هنوز این گونه‌ها از روی تخم خود بلند نشده و شرایط جوجه آوری آنها کامل نشده است، تأثیر بگذارد.

صفی خانی گفت: این کار ناخودآگاه بر تنوع زیستی منطقه از نظر گیاهی و جانوری تأثیر می‌گذارد؛ در حالی که پوشش گیاهی و جانوری لازم و ملزوم هم در طبیعت هستند و با از بین رفتن پوشش جانوری، پوشش گیاهی نیز از بین می‌رود.

وی ادامه داد: بسیاری از گونه‌های جانوری اثر گذاری مثبت و مستقیمی بر روی گرد افشانی و پخش کردن بذر دانه گیاهی در طبیعت دارند؛ به عنوان مثال شغال برخی از گونه‌های مرتعی را می‌خورد و با دفع آن، از طریق فضولات بذر گیاه را جابجا می‌کند.

صفی خانی بیان کرد: در مجموع کاهش میزان نفوذ پذیری خاک، ایجاد گرد و غبار محلی، کاهش تنوع زیستی مثال‌های بارزی از نتایج نامناسب حریق در عرصه‌های زیست محیطی هستند.

آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی کاهش یافت مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در این میزگرد بیان کرد: میزان اراضی زیر کشت در استان همدان ۶۲۰ هزار هکتار است که ۵۲۰ هزار هکتار از محصولات پاییزه هستند.

لاهوتی اضافه کرد: از محصولات پاییزه ۳۹۲ هزار هکتار از اراضی زیر کشت گندم آبی و دیم و حدود ۱۲۷ هزار هکتار زیر کشت جو آبی و دیم هستند و در مابقی اراضی محصولات پاییزه نظیر کلزا و سیر کشت می‌شود.

وی افزود: برداشت این چهار محصول اصلی پاییزه استان از اواخر خرداد و اوایل تیر صورت می‌گیرد و بقایای به جا مانده از این محصولات ممکن است مشکلاتی را برای محیط زیست و منابع طبیعی به وجود آورد.

مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان خاطرنشان کرد: باورهای غلط در گذشته موجب آتش زدن سطح وسیعی از ۵۲۰ هکتار اراضی کشت پاییزه می‌شد ولی هم اینک با توجه به فعالیت آموزشی، ترویجی و اطلاع رسانی صورت گرفته در زمینه معایب این کار، آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی به کمتر از پنج هزار هکتار تنزل یافته است.

لاهوتی بیان کرد: بهره برداران با این باور که آتش زدن باقی مانده مزارع موجب کنترل آفات و علف‌های هرز، پاک شدن زمین از بقایای محصولات و آسان شدن عملیات شخم برای محصول سال بعد می‌شود، اقدام به این کار می‌کردند.

وی اضافه کرد: با همکاری مدیریت ترویج سازمان جهاد کشاورزی در سه ماهه سالجاری ۳۳ مورد کلاس و کارگاه آموزشی برای ۴۰۰ نفر روز و ۷۵۰ نفر روز آموزش چهره به چهره و مراجعه به مزرعه و آموزش انفرادی برگزار شده است.

مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه در ۲ برنامه تلویزیونی مرتبط با این حوزه حضور یافته و تیزرها و زیرنویس‌های تلویزیونی پخش شده است، ادامه داد: به منظور آگاهی کشاورزان و بیان معایب آتش زدن بقایای مزارع همچنین در فصل بهار امسال ۳۸۰ برگ اطلاعیه توزیع و ۲ هزار و ۲۰۰ پیامک آموزشی برای بهره برداران به ویژه گندمکاران ارسال شد.

آتش مواد عالی خاک را از بین می‌برد

لاهوتی گفت: آتش زدن بقایای محصول کشاورزی موجب برهم خوردن ترکیب مواد معدنی و عالی خاک شده و مواد معدنی و کربن خاک افزایش و در مقابل مواد عالی خاک کاهش می‌یابد که این اقدام موجب از بین رفتن مؤلفه‌های مثبت خاک کشاورزی می‌شود.

وی تخریب بافت و ساختمان خاک، کاهش جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌های محصول، کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک، کاهش بازدهی مصرف آب، کاهش نفوذ پذیری، افزایش فرسایش و "سله بندی" (سله لایه‌ی سخت و متراکمی است که در سطح خاک‌های نیمه سنگین تا سنگین و تحت فشار آب تشکیل می‌شود) سطح خاک را از دیگر آثار آتش سوزی برشمرد.

مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان درباره کاهش میکرو ارگانیزم‌های سطح خاک توضیح داد: حرارت ناشی از آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی تمامی موجودات زنده و کرم‌های عمق ۱۵ سانتیمتری خاک که نقش اصلی در حاصلخیزی، ترکیب، بافت و ساختمان خاک دارند را از بین می‌برد.

لاهوتی افزایش گازهای گلخانه‌ای، از بین رفتن مواد مغذی موجود در سطح خاک و کیفیت خاک، کاهش حاصلخیزی و عملکرد محصول و تأثیر منفی بر روی محیط زیست و اکوسیستم منطقه را از آثار منفی این کار غیر اصولی برشمرد.

وی ادامه داد: آتش زدن بقایای کشاورزی اراضی واقع در حاشیه جاده‌های اصلی موجب ایجاد دود غلیظ، کاهش دید افقی رانندگان و بروز سوانح جاده‌ای نیز شده است.

طلای زرد داخل آتش مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: از منظر اقتصادی با انجام این کار میلیاردها ریال مواد با ارزش خاک از جمله کاه و کلش که از آن به عنوان «طلای زرد» محصولات یاد می‌شود از بین می‌رود؛ همچنین سرایت آتش به مزارع همسایگان برای آنها نیز خسارت مالی در پی دارد.

لاهوتی افزود: افزون بر ۷۰ درصد مواد عالی خاک را بقایای گیاهی تشکیل می‌دهند؛ به این معنا که رکن اصلی بقایای گیاهی علاوه بر موجودات زنده و میکرو ارگانیزم‌ها، مواد عالی خاک هستند و وجود این منابع تجدیدپذیر به عنوان موادی سرشار و مغذی می‌تواند برای اصلاح خاک مؤثر باشد و برای اصلاح و بهبود خاک از آنها استفاده شود.

وی اضافه کرد: کشاورزی حفاظتی و انجام عملیات «کم خاک ورزی» یا «بی خاک ورزی» دارای سه رکن اصلی شامل بقایای گیاهی ایستاده در زمین، تناوب، کشت مستقیم و انجام کشاورزی بدون بر هم خوردن وضعیت خاک است.

مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان بیان کرد: اگر بقایای ایستاده در سطح خاک نباشد به طور حتم رکن اصلی کشاورزی حفاظتی را نخواهیم داشت.

لاهوتی افزود: با اقدام‌های صورت گرفته هم اینک ۸۰ هزار هکتار از ۵۲۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت محصولات پاییزه مبتنی بر اصول کشاورزی حفاظتی است و ما در گندم، جو و حبوبات با انجام کشاورزی حفاظتی بقایای گیاهی را تا ۳۰ درصد حفظ کرده‌ایم تا بتوان از این بقایا برای کشاورزی حفاظتی استفاده کرد.

تجهیز منابع طبیعی همدان به دستگاه‌های اطفای حریق

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: سازمان جنگل‌ها به صورت متمرکز تجهیزاتی را در اختیار دستگاه‌های متبوع استانی قرار داده است و در سال ۹۳ پنج دستگاه خودروی «پیکاب ریچ» به همراه دستگاه‌های مخصوص اطفای حریق «پترو فایر» تحویل این ادارات شد.

سرهنگ رسولی افزود: خودروی «پیکاب ریچ» به علت مجهز بودن به کمک، به راحتی وارد بیشتر عرصه‌های منابع طبیعی می‌شود و می‌تواند به شتاب گیری روند خاموش کردن آتش کمک شایانی کند.

وی بیان کرد: همچنین چند دستگاه «دمنده» توسط سازمان جنگل‌ها خریداری و تحویل اداره‌های استانی شده است که این دستگاه با ایجاد باد شدید می‌توانند آتش را خفه کنند و موجب اطفای حریق شوند.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اضافه کرد: همچنین آب پاش کوله پشتی «فلکس بک» از دیگر تجهیزاتی است که گنجایش آن حدود ۲۰ لیتر آب است و با استفاده از پمپ، آب را به سمت آتش می پاشد.

سرهنگ رسولی ادامه داد: با وجود این قبیل تجهیزات همچنان بهترین وسیله برای اطفای حریق در ارتفاعات، آتش کوب های دستی هستند که ۱۰ سال پیش در همین استان بنیان نهاده شده و هم اینک در کل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی گفت: در مسیرهای صاف و دشت‌ها استفاده از تجهیزاتی همچون فلکس بک، دمنده و خودرو توصیه می‌شود اما در ارتفاعات به علت دشواری تردد از آتش کوب که وسیله‌ای سبک بوده و براحتی قابل حمل است، استفاده می‌شود.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: به تازگی مانوری در شهرستان جدید درگزین برگزار و سعی شد از تمامی تجهیزات موجود استفاده شود همچنین از دستگاه جدید آتش بُر موتوری به وزن ۶ کیلوگرم استفاده شد.

سرهنگ رسولی ادامه داد: در این مانور تیم‌های یگان حفاظت ۶ شهرستان حضور داشتند و در مابقی شهرستان‌ها به صورت موردی مانور برگزار شد همچنین برای هر شهرستان یک شهرستان معین برای کمک رسانی در مواقع اضطراری پیش بینی شده است.

وی بیان کرد: از سال ۹۶ چند برجک دیده بانی در گیان نهاوند به علت پوشش غنی جنگلی و یک برجک در منطقه حیدره شهر همدان دایر شد که تیم‌های اطفای حریق در زمان‌های مشخص در برجک حاضر شده و اقدام به دیده بانی و پایش عرصه منابع طبیعی می‌کنند.

آتش زدن محیط زیست توسط شکارچیان معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: در روستاهای حاشیه مناطق به دامداران و باغداران در دوره‌های و جلسات مختلف آموزش چهره به چهره داده شده است.

صفی خانی بیان کرد: بیشتر آتش سوزی‌های مناطق زیر پوشش محیط زیست عمدی و از سوی شکارچیان صورت می‌گیرد که دستگیری و معرفی به مرجع قضائی سخت است چرا که ثابت کردن آن دشوار است.

وی بیان کرد: گردشگرانی که در مناطق حفاظت شده محیط زیست حضور می‌یابند دارای تخصص بوده و میزان آتش سوزی ناشی از سهل انگاری این طیف، بسیار اندک است.

معاون فنی حفاظت محیط زیست همدان ادامه داد: مهار آتش در مراتع واقع در ارتفاعات همدان با توجه به شرایط زیستگاهی و منطقه‌ای همدان دشوار است بنابراین بهترین وسیله برای مهار آتش در همدان با توجه به توپوگرافی مناطق و سخت گذر بودن ارتفاعات استان، آتش کوب و بیل دستی است.

صفی خانی ادامه داد: این وسایل دارای چند مزیت هستند که مهمترین آنها تخصصی نبودن استفاده از آن است و می‌توان از نیروهای بومی منطقه و مردم برای مهار آتش استفاده کرد و بیل دستی و آتش کوب را در اختیار آنها قرار داد.

مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: شوراهای روستاها باید با کارشناسان پهنه مراکز جهاد کشاورزی دهستان‌ها در زمینه شناسایی مخاطبان این نهاد همکاری کنند تا بتوان با بهره گیری از ظرفیت دهیاران رسالت خود را به نحو مطلوب انجام داد.

لاهوتی افزود: بهره بردارنی که اقدام به آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی می‌کنند می‌خواهند در کوتاه‌ترین زمان و کمترین فرصت، زمین را برای کشت جدید آماده کنند در حالی که این دلیل خوبی برای آتش زدن بقایای کشاورزی نیست.

وی اضافه کرد: حتی با چراندن دام، کمپوست کردن بقایای محصول، در نظر گرفتن اهمیت کشاورزی حفاظتی، نگهداری ۳۰ درصد بقایای محصول به صورت ایستاده و پخش و پراکنده کردن ضایعات خرد شده ناشی از فعالیت کمباین در سطح زمین زارعی، می‌توان ماده عالی خاک را افزایش و رطوبت خاک را حفظ کرد.

لاهوتی توضیح داد: از منظر اقتصادی به صرفه ترین حالت این است که کشاورزان و بهره برداران، کاه و کلش باقی مانده از محصول را به صورت خرد و بریده شده بر روی زمین نگهدارند و از این نعمت خدادادی برای افزایش محصول استفاده کنند.‌ ضرورت مشارکت مردم برای حفظ عرصه‌های طبیعی

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان بیان کرد: شناسایی و برخورد با عامل اصلی آتش سوزی بسیار سخت است چرا که باید یک شاهد عینی برای این تخلف باشد یا اینکه در بررسی‌های پلیسی تخلیه اطلاعاتی شده و به جرم خود اعتراف کند.

سرهنگ رسولی اضافه کرد: با این وجود برای فرهنگسازی حفظ مراتع و طبیعت، از مجازات‌های جایگزین نظیر کاشت درخت، تهیه کتاب‌های حفظ محیط زییست و منابع طبیعی استفاده می‌شود.

وی تاکید کرد: حفاظت از منابع طبیعی تنها توسط این نهاد، کاری بسیار دشوار است و باید همه آحاد جامعه در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی مشارکت داشته باشند.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری همدان یادآوری کرد: ماده ۵۰ قانون اساسی، حفظ انفال را وظیفه همگانی دانسته است و باید ارگان‌های دولتی و اقشار مختلف جامعه منابع طبیعی را کمک کنند.

سرهنگ رسولی گفت: برای اطفای حریق طبق ماده ۴۷ حفظ و بهره برداری از جنگل‌ها باید تمامی دستگاه‌های لشکری و کشوری با اداره کل منابع طبیعی برای اطفای حریق همکاری کنند و در این راستا هر دستگاه باید نماینده‌ای برای هماهنگی معرفی کند.

وی افزود: آتش سوزی یک موضوع بحرانی و برخی از مواقع امنیتی است و باید حتی آتش نشانی که وظیفه مهار حریق در داخل شهر را دارد نیز به منابع طبیعی کمک کند که در این زمینه همکاری لازم وجود دارد.

تهیه میزگرد: علیرضا جهانگیری عرش

۷۵۲۶/‏۲۰۹۰