به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری، سفر «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن به تهران گذشته از کم سابقه بودن آن با توجه به شرایط سیاسی منطقه بسیار با اهمیت دیده می‌شود. پس از اوج گیری تحریم‌های واشنگتن و افزایش احتمال بروز درگیری نظامی در خلیج فارس، کشورهای جهان نسبت به تحولات در خاورمیانه حساس شدند.

کشورهای گوناگونی سعی کردن تا از آتش تنش‌ها در منطقه بکاهند. در این فرایند جایگاه توکیو در میان مقامات ارشد ایران و آمریکا در کنار اعتبار بین المللی این کشور موجب شد تا این بار مسیر کاهش سطح بحران از توکیو عبور کند. این فرایند وقتی تسهیل شد که ابتدا «دونالد ترامپ» در سفر به توکیو پالس های مثبتی را در مورد تعامل با نظام ایران ارسال کرد که با واکنش مشابه ایران روبرو شد.

در آستانه برگزاری دیدار شینزو آبه با مقام‌های ایرانی تحلیل و گمانه زنی‌ها از بسته پیشنهادی وی برای تهران و دستاوردهای احتمالی وی از این سفر در رسانه‌های جهان پررنگ شده است.

اهتمام توکیو برای کسب نتیجه در تهران

خبرگزاری «کیودو» ژاپن در تحلیل خود از آغاز سفر آبه به تهران خبر داد و نوشت وی در تلاش برای کاهش تنش‌ها عازم ایران شده است. نخست وزیر در این سفر دو روزه در دیدار با مقام‌های ارشد ایرانی به دنبال تضمین ثبات در خاورمیانه است مهمترین هدف وی نیز میانجی گری بین ایران و ایالات متحده است.

بر این اساس نکته مثبتی که سفر آبه را برجسته ساخته است دوستی سنتی و دیرینه تهران و توکیو است و از این‌رو آبه تلاش دارد تا ضمن شنیدن سخنان رهبران ایران، به موضوع افزایش نگرانی‌ها در منطقه و جهان بپردازد. وی در فرودگاه توکیو به خبرنگاران عنوان داشت که در تلاش برای تحکیم صلح و ثبات در منطقه، ژاپن می‌خواهد هر نقشی را که می‌تواند ایفا کند.

این روزنامه ژاپنی سفر آبه به تهران را حرکتی نمادین دانست که پس از چراغ سبز واشنگتن در باز کردن درهای مذاکره صورت می‌گیرد. این اقدامی مهم پس از خروج ناگهانی آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران بود. اگرچه ژاپن از اعضای این توافق نبود اما از حامیان آن است. با این حال بر اساس تحلیل فوق آبه با چالش‌های چند لایه‌ای روبرو خواهد شد؛ آماده کردن شرایط برای گفت وگوی احتمالی ایران و آمریکا و ایجاد یک پل برای پر کردن شکاف میان دو کشور مهمترین چالش به شمار می‌آید. اما به گفته مقام‌های ژاپنی آبه یک میانجی ساده نیست و ژاپن تلاش می‌کند با تضمین صلح در خاورمیانه نقش آفرینی بزرگی را داشته باشد زیرا تأمین منابع برای ژاپن به ویژه در حوزه انرژی از منطقه خاورمیانه مخصوصاً ایران بسیار بااهمیت است. ایران تا پیش از اقدامات تحریمی اخیر ترامپ یکی از مهمترین صادرکنندگان نفت به ژاپن بوده است.

براساس گزارش این روزنامه ژاپنی، توکیو در انجام این سفر همه مقدمات را آماده کرده است. آبه پیش از سفر علاوه بر گفت وگو با رئیس جمهور آمریکا و دریافت ضمانت‌های کافی از ترامپ، به صورت تلفنی با مقام‌های عربستان سعودی، امارات و حتی اسرائیل گفت وگو کرد.

تارنمای شبکه خبری «بلومبرگ» نیز آورده است که نخست وزیر ژاپن به پشتوانه تأیید و تمجید ترامپ به دنبال بهبود روابط با تهران است.

بنا بر تحلیل این گزارش، آبه از معدود مقامات در کشورهای جهان است که رابطه خوبی با ترامپ و مقام‌های ایران دارد و اکنون وظیفه ایجاد ارتباط میان دو طرف را برعهده گرفته تا از بروز یک هرج و مرج دوباره در خاورمیانه جلوگیری کند.

بر این اساس با توجه به شکاف عمیق میان تهران و واشنگتن هر گامی برای کاهش بی اعتمادی و دشمنی مورد استقبال قرار می‌گیرد. به ویژه آنکه سومین اقتصاد بزرگ جهان ثبات را ضروری می‌داند و برای برقراری صلح دست به کار شده است.

به اعتقاد «کازو تاکاهاشی» استاد سیاست بین المللی در ژاپن و متخصص روابط این کشور با ایران، «اگر آبه به عنوان یک پیام رسان معمولی به تهران برود اعتبار خود را در افکار عمومی جهان به شدت نابود می‌کند. به همین دلیل وی به چنین مخاطره سیاسی دست نمی‌زند و به نظر می‌رسد از سوی آمریکایی‌ها پیشنهاداتی را به ایران ارائه خواهد کرد».

با این حال به باور این شبکه خبری، آبه پس از اقدامات آمریکا و واکنش ایران مبنی بر افزایش فعالیت‌های هسته‌ای، اهرم‌های اندکی را در اختیار خواهد داشت. در هر صورت این سفر و موفقیت در آن می‌تواند برای نخست وزیر ژاپن در عرصه‌های جهان اعتبار بزرگی را مخصوصاً قبل انتخابات مجلس ژاپن و میزبانی از اجلاس رهبران جی ۲۰ به دنبال داشته باشد. موفقیت شینزو آبه در تهران می‌تواند برای نخست وزیر ژاپن در عرصه‌های جهان اعتبار بزرگی را به دنبال داشته باشد.

منطقه نیازمند متوازن شدن سیاست‌های آمریکا است

برخی از تحلیلگران دیدار نخست وزیر ژاپن از تهران را به شرطی اثرگذار می‌دانند که با متوازن شدن سیاست‌های خاورمیانه‌ای کاخ سفید همراه باشد.

تارنمای تحلیلی «لوبلاگ» هدف اصلی این سفر را میانجی گری میان تهران و واشنگتن ارزیابی کرد تا بتواند مانع از مهمترین تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی شود.

بر اساس این تحلیل با وجودی که سفر ا ین مقام بلندپایه ژاپنی از سال ۱۹۷۸ میلادی تاکنون بی سابقه است اما از نگاه مقام‌های ایرانی آبه بیگانه به شمار نمی‌رود زیرا «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران در چند موقعیت به ویژه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با نخست وزیر ژاپن دیدار و گفت وگو داشته است. قبل از دیدار دونالد ترامپ از ژاپن هم، نخست وزیر این کشور با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران مذاکراتی را انجام داد و سپس موضوع سفر آبه به تهران به صورت رسمی تأیید شد.

طبق تحلیل لوبلاگ، دیدار ترامپ با آبه همزمان با تغییر لحن رئیس جمهوری آمریکا در مورد نظام ایران صورت گرفت و پس از آن دولت آمریکا از گفت وگوی بدون پیش شرط با ایران سخن گفت. در مقابل روحانی و ظریف نیز از لزوم رعایت احترام ایران به عنوان شرط اساسی برای انجام مذاکره سخن گفتند.

این تحلیل با نگاهی مثبت به سفر آبه به تهران نگریسته و آورده است امتیاز نخست زیر ژاپن آن است که یک متحد کلیدی برای ایالات متحده به شمار می‌رود و در مورد مسائل خاورمیانه هم رویکردهای مستقلانه ای را نشان داده است. توکیو نسبت به سیاست واشنگتن در پذیرش الحاق جولان به اسرائیل سکوت کرد و از جابجایی سفارت آمریکا به بیت المقدس هم پیروی نکرد. ژاپن در قضیه توافق هسته‌ای برجام نیز رویکردی را مشابه اروپا و در مقابل ترامپ اتخاذ کرد. براساس این نشانه‌ها ممکن است دیدار نخست وزیر ژاپن از تهران می‌تواند گزینه خوب دیپلماتیکی برای شرایط تنش آلود کنونی باشد. این سفر نه تنها برای روابط تجاری ایران و ژاپن مناسب خواهد بود بلکه می‌تواند قراردادهای سرمایه گذاری که پیش از این امضا شده بود را به مرحله اجرا در آورد و موانع برای تأمین انرژی و نفت را برای توکیو مرتفع سازد.

طبق ادعای این تحلیل دولت ترامپ هم از راهبرد فشار حداکثری خود تاحدودی عقب نشینی کرده است که نتیجه تلاش‌های آبه محسوب می‌شود. این گزارش افزود: اگر واشنگتن در دادن فرصت به ابتکارها آبه جدی باشد نه تنها باید سیاست چماق و هویج خود را کنار بگذارد بلکه باید از اساس سیاست تغییر نظام ایران را هم نادیده بگیرد تا بتواند همزیستی مسالمت آمیزی را توأم با تنش زدایی در پیش بگیرد. راهکار مهم برای اجرایی شدن پیشنهاد عدم تخاصم ایران با کشورهای منطقه، تغییر خط مشی‌های ایالات متحده نسبت به عربستان سعودی است. اتخاذ سیاستی متوازن‌تر از سوی واشنگتن در خلیج فارس پیش نیاز بازگشت ثبات به این منطقه حساس و جلوگیری از جنگی دیگر است. نقش آفرینی آبه می‌تواند به روابط متوازنی میان آمریکا و کشورهای منطقه خلیج فارس از جمله ایران منجر شود.

پژوهش **۹۱۳۰ **۱۵۵۲