به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ شب بیست و یکم: فضیلت این شب نورانى از شب نوزدهم بیشتر است و باید اعمال این شب را، از غسل و احیا و زیارت و نماز هفت «توحید» و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و دعاى جوشن کبیر و غیر آنها را انجام دهد و در غسل و احیا و سعى در عبادت، در این شب و شب بیست و سوم اصرار ورزد، در روایات به این معنى که شب قدر یکى از این دو شب می باشد، تاکید شده در چند روایت آمده: که از معصوم خواسته شد: معین فرمایید که شب قدر کدام یک از این دو شب است؟ ایشان تعیین نکرد، بلکه فرمود:
ما أيسر ليلتين فيما تطلب
چه آسان است دو شب در آنچه میجویى
یا آنکه فرمود:
ما عَلَيْكَ أَنْ تَفْعَلَ خيراً في لَيْلَتَيْنِ وَ نَحوِ ذلك.
و قال شيخنا الصدوق فيما أملى على المشايخ في مجلس واحدٍ من مذهبِ الإماميةِ و مَنْ أحيا هاتَينِ الليلَتين بِمُذاكرةِ العلمِ فهو أفضلُ.
یا آنکه فرموده: باکى بر تو نیست که در هر دو شب کار خیر انجام دهى مانند ان.
و شیخ ما صدوق در آنچه بر بزرگان در یک مجلس راجع به مذهب امامیه دیکته کرده چنین فرمود: هر که این دو شب را با بحثهاى علمى احیا بدارد بهتر است.

به هر صورت از این شب شروع کند به خواندن دعاهاى شبهاى دهه آخر ماه که از جمله آنها این دعاست که شیخ کلینى در کتاب کافى از امام صادق علیه السّلام روایت کرده: که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:
دعاهاى شبهاى دهه آخر ماه که از جمله آنها این دعاست که شیخ کلینى در کتاب کافى از امام صادق علیه السّلام روایت کرده: که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:
أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ أَنْ يَنْقَضِيَ عَنِّي شَهْرُ رَمَضَانَ أَوْ يَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَيْلَتِي هَذِهِ وَ لَكَ قِبَلِي ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِي عَلَيْهِ.
پناه میآورم به عظمت ذات کریمت، از اینکه ماه رمضان از من سپرى شود، یا سپیده این شب طلوع کند، و از سوى من نزد تو گناهى یا نتیجه کارى مانده باشد، که مرا بر آن عذاب نمایى
کفعمى در حاشیه «بلد الامین» نقل کرده که امام صادق علیه السّلام در هر شب از دهه آخر این ماه پس از نمازهاى واجب و مستحب میخواندند:
اللَّهُمَّ أَدِّ عَنَّا حَقَّ مَا مَضَى مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ اغْفِرْ لَنَا تَقْصِيرَنَا فِيهِ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولا وَ لا تُؤَاخِذْنَا بِإِسْرَافِنَا عَلَى أَنْفُسِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنَ الْمَرْحُومِينَ وَ لا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمَحْرُومِينَ
خدایا از ما حق آنچه را که از ماه رمضان گذشته ادا فرما، و کوتاهى ما را از عبادت در این ماه بیامرز و ماه رمضان را از ما پذیرفته تحویل گیر، و ما را از زیاده روی هاى بر علیه خویشتن مؤاخذه مکن، و از رحمت شدگان قرار ده، نه از محرومان.
و فرموده: هرکه این دعا را بخواند، خدا تقصیرى که در گذشته از ماه رمضان از او سر زده بیامرزد، و او را در باقیمانده ماه از گناهان بازدارد.
سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابى عمیر از مرازم نقل کرده: امام صادق علیه السّلام در هر شب از دهه آخر این ماه مى خواند:
اللَّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضَانَ بِمَا أَنْزَلْتَ فِيهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ خَصَصْتَهُ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ أَيَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ قَدِ انْقَضَتْ وَ لَيَالِيهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ قَدْ صِرْتُ يَا إِلَهِي مِنْهُ إِلَى مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي وَ أَحْصَى لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ فَأَسْأَلُكَ بِمَا سَأَلَكَ بِهِ مَلائِكَتُكَ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِيَاؤُكَ الْمُرْسَلُونَ،
خدایا تو در کتاب نازل شده ات فرمودى: ماه رمضان، ماهى که قرآن براى هدایت مردم در آن نازل شده و دلایلى روشن از هدایت و تمیز دادن حق از باطل است، با نازل کردن قرآن در آن حرمتش را بزرگ شمردى، و آن را به شب قدر اختصاص دادى، شبى که آن را از هزار ماه ماه بهتر قرار دادى.
خدایا این روزهاى ماه رمضان است که گذشت، و شب هاى آن است که از دست رفت، من از این ماه چنان شده ام که تو از من به آن داناترى، و شماره آن را از تمام آفریدگانت شمارنده ترى، در نتیجه از تو درخواست میکنم به آنچه از تو درخواست کردند فرشتگان مقرّبت، و پیامبران مرسلت،
وَ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَ تُدْخِلَنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ وَ أَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَيَّ بِعَفْوِكَ وَ كَرَمِكَ وَ تَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِي وَ تَسْتَجِيبَ دُعَائِي وَ تَمُنَّ عَلَيَّ [إِلَيَ ] بِالْأَمْنِ يَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ كُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ إِلَهِي وَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَ بِجَلالِكَ الْعَظِيمِ أَنْ يَنْقَضِيَ أَيَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَيَالِيهِ وَ لَكَ قِبَلِي تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤَاخِذُنِي بِهِ أَوْ خَطِيئَةٌ تُرِيدُ أَنْ تَقْتَصَّهَا مِنِّي لَمْ تَغْفِرْهَا لِي سَيِّدِي سَيِّدِي سَيِّدِي أَسْأَلُكَ يَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ إِذْ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ،
و بندگان شایسته ات، این که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و وجودم را از آتش آزاد کنى، و به رحمتت به بهشتم وارد نمایى، و به عفو و کرمت بر من تفضّل آرى، و نزدیک جویى ام را بپذیرى، و دعایم را به اجابت رسانى، و به امان دادنم در روز وحشت، از هر هراسى که براى قیامتم آماده ساخته اى بر من منت نهى، خدایا به ذات کریم و به جلال بزرگت پناه میآورم، از اینکه روزها و شبهاى ماه رمضان سپرى گردد، و براى من نزد تو نتیجه کارى یا گناهى باشد که مرا به سبب آن مؤاخذه کنى، یا خطایى که بخواهى انتقامش را از من بگیرى، و مرا در آنها نیامرزیده باشى، اى آقاى من، اى آقاى من، اى آقاى من از تو میخواهم که معبودى جز تو نیست، آنگاه که معبودى جز تو نبود،
إِنْ كُنْتَ رَضِيتَ عَنِّي فِي هَذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّي رِضًا وَ إِنْ لَمْ تَكُنْ رَضِيتَ عَنِّي فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ يَا اللَّهُ يَا أَحَدُ يَا صَمَدُ يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوا أَحَدٌ و بسيار بگو يَا مُلَيِّنَ الْحَدِيدِ لِدَاوُدَ عَلَيْهِ السَّلامُ يَا كَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْكُرَبِ الْعِظَامِ عَنْ أَيُّوبَ عَلَيْهِ السَّلامُ أَيْ مُفَرِّجَ هَمِّ يَعْقُوبَ عَلَيْهِ السَّلامُ أَيْ مُنَفِّسَ غَمِّ يُوسُفَ عَلَيْهِ السَّلامُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لا تَفْعَلْ بِي مَا أَنَا أَهْلُهُ
اگر در این ماه از من خشنود بوده اى، بر خشنودی ات از من بیفزا، و اگر خشنود نبوده اى از هم اکنون از من خشنود شو اى مهربان ترین مهربانان، اى خدا، اى یکتا، اى بینیاز، اى که نزاییده و زاده نشده، و احدى برایش همتا نبود.
و بسیار بگو: اى نرم کننده آهن براى داود (درود بر او) ، ای بردارنده بدحالى و بلاهاى بزرگ از ایّوب (درود بر او) ، اى از بین برنده اندوه شدید یعقوب (درود بر او)، اى زایل کننده غم یوسف (درود بر او) ، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، چنان که تو سزاوارى که درود فرستى بر جمله آنان، و با من چنان کن که تو شایسته آنى نه چنان که من سزاوار آنم.

و از جمله این دعاها دعایى است که در کتاب «کافى» به صورت روایت مستند، و در کتاب «مقنعه» و «مصباح» بدون ذکر سند نقل شده: که در شب اوّل از دهه سوم، یعنى در شب بیست و یکم بخوان:
يَا مُولِجَ اللَّيْلِ فِي النَّهَارِ وَ مُولِجَ النَّهَارِ فِي اللَّيْلِ وَ مُخْرِجَ الْحَيِّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ يَا رَازِقَ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا اللَّهُ يَا رَحِيمُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ لَكَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْيَا وَ الْكِبْرِيَاءُ وَ الْآلاءُ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فِي السُّعَدَاءِ وَ رُوحِي مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِي فِي عِلِّيِّينَ وَ إِسَاءَتِي مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِي يَقِينا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِي وَ إِيمَانا يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنِّي وَ تُرْضِيَنِي بِمَا قَسَمْتَ لِي وَ آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِيقِ وَ ارْزُقْنِي فِيهَا ذِكْرَكَ وَ شُكْرَكَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَيْكَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْفِيقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ.
اى وارد کننده شب و روز، و وارد کننده روزوشب، و بیرون آورنده زنده از مرده، و بیرون آورنده مرده از زنده، اى روزى دهنده بی حساب به هرکه خواهى، اى خدا، اى مهربان، اى خدا اى خدا، اى بخشنده، اى خدا، اى خدا، اى خدا، براین نام هاى نیکوتر، و نمونه هاى برتر و بزرگ منشى و نعمتها، از تو مى خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و قرار دهى نامم را در این شب از گروه سعات مندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکارى ام را در بلندترین مقام بهشت، و بدکارى ام را آمرزیده، و بر من یقینى ببخشى که دلم همراه آن باشد، و ایمانى که دودلى را از من بردارد، و خشنودم نمایى به آنچه نصیبم کردى، و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت کن، و از آتش سوزان حفظ فرما، و در این شب ذکر و شکر و رغبت به سویت، و توبه و توفیق آنچه که محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و ایشان) را به آن موفق نمودى نصیب من فرما.

بقیه اعمال شب بیست و یکم: کفعمى از سیّد ابن باقى نقل کرده که در شب بیست و یکم بخوان:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِي حِلْما يَسُدُّ عَنِّي بَابَ الْجَهْلِ وَ هُدًى تَمُنُّ بِهِ عَلَيَّ مِنْ كُلِّ ضَلالَةٍ وَ غِنًى تَسُدُّ بِهِ عَنِّي بَابَ كُلِّ فَقْرٍ وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّي كُلَّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً تُكْرِمُنِي بِهِ عَنْ كُلِّ ذُلٍّ وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِي بِهَا عَنْ كُلِّ ضَعَةٍ وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّي كُلَّ خَوْفٍ وَ عَافِيَةً تَسْتُرُنِي بِهَا عَنْ كُلِّ بَلاءٍ وَ عِلْما تَفْتَحُ لِي بِهِ كُلَّ يَقِينٍ وَ يَقِينا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّي كُلَّ شَكٍّ وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِي بِهِ الْإِجَابَةَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ يَا كَرِيمُ وَ خَوْفا تَنْشُرُ [تُيَسِّرُ] لِي بِهِ كُلَّ رَحْمَةٍ وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَيْنِي وَ بَيْنَ الذُّنُوبِ حَتَّى أُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِينَ عِنْدَكَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آن چنان بردبارى روزى من گردان که در نادانى را به روى من ببندد، و هدایتى که رهیدن از هر گمراهى را به وسیله آن بر من منت نهى، و ثروتى که در هر فقرى را به سبب آن بر من ببندى، و نیرویى که به آن هرگونه ضعفى را از من برگیرى، و عزّتى که مرا به آن از هر خوارى اکرام نمایى، و مرتبه بلندى که مرا به آن از هر افتادنى بلند گردانى، و امنیتى که به آن هر ترسى را از من دور سازى، و سلامتى کاملى که مرا به آن از هر بلایى بپوشانى، و دانشى که به آن در هر یقینى را به رویم بگشایى، و یقینى که به آن هر شکى را از من برطرف سازى، و دعایى که به آن سفره اجابت را در امشب و در این ساعت بگسترانى همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت اى کریم، و ترسى که به آن هرگونه رحمتى را برایم پخش کن، و بازدارنده اى که بین من و گناهانم پرده شود، تا به سبب آن نزد معصومین به درگاهت رستگار شوم، به حق مهربانی ات اى مهربان ترین مهربانان.

روایت شده: که حماد بن عثمان در شب بیست و یکم بر امام صادق علیه السّلام وارد شد، حضرت پرسید: غسل کرده اى؟ عرض کرد آرى، فدایت شودم، پس حضرت حصرى خواست و حمّاد را به نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته نماز خواند و حمّاد هم در کنار حضرت نماز می خواند، تا از نمازهاى خود فارغ شدند، آنگاه امام صادق علیه السّلام دعاکرد و حمّا آمین گفت، تا سپیده دمید، سپس آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضى از خدمتکاران خود را خواست و جلو ایستاد و نماز صبح خواند، در رکعت اول پس از سوره «حمد» سوره «قدر» و در رکعت دوم بعد از سوره «حمد» سوره «توحید» را قرائت کرد و بعد از نماز مشغول تسبیح و تحمید و تقدیس و ثناى حق و صلوات بر پیامبر و دعا براى مردان و زنان مومن و مسلمان شد، سپس سر به سجده گذاشت و به اندازه یک ساعت به جز صداى تنفس صدایى از آن حضرت شنیده نشد، پس از آن این دعا را خواند: معبودى جز تو نیست زیرورو کننده دلها ودیده ها تا آخر دعا که در کتاب» اقبال «آمده است.

شیخ کلینى روایت کرده که امام باقر علیه السّلام در شبهاى بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا مى خواند، و پس از آن شروع به خواندن نماز می کرد.

آگاه باش که در هر شب از شبهاى این دهه غسل مستحب است.

روایت شده حضرت رصول صلى اللّه علیه و آله در هر شب این دهه غسل می کرد.

و نیز اعتکاف در این دهه استحباب و فضیلت بسیار دارد و بهترین اوقات براى اعتکاف این دهه است و روایت شده که اعتکاف در این دهه برابر دو حج و دو عمره ثواب دارد.

«بناى رسول خدا صلى اللّه علیه و آله این بود، که چون دهه آخر ماه رمضان می شد، در مسجد اعتکاف می کرد، چادرى مویین براى آن حضرت می زدند و آن جناب کمر عبادت را محکم می بست و بستر خواب را به هم می پچید» و آگاه باش که در چنین شبى در سال چهلم شهادت مولایمان حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام واقع شد و در این شب غصّه هاى آل محمّد علیهم السّلام و شیعیانش تازه می شود و روایت شده که در آن شب مانند شب شهادت امام حسین علیه السّلام سنگى از روى زمین برداشته نشد، مگر آنکه زیر آن خون تازه بود.

شیخ مفید فرموده: در این شب صلوات بسیار فرست و در نفرین بر ستم کنندگان به آل محمّد علیهم السّلام و لعن فرستادن بر قاتل امیر المؤمنین علیه السّلام سعى و کوشش کن.

 روز بیست و یکم  روز شهادت حضرت امیر المؤمنى علیه السّلام است و خواندن زیارت آن جناب مناسب است و همچنین کلماتى که در چنین روزى خضر به زبان آورده، که به منزله زیارت آن حضرت در این روز است، و آن کلمات در کتاب «هدیة الزائر» ذکر شه است.