در چنین فضایی ریاض می کوشد پیگیری خواست و اهداف جبهه امریکایی – اسرائیلی را در دستور کار نشست آتی سازمان کنفرانس اسلامی که قرار است دهم خرداد ماه جاری در مکه برگزار شود، در دستور کار قرار دهد. اقدامی که از همین حالا با هشدار جدی جمهوری اسلامی ایران رو به رو شده است. غلامحسین دهقانی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در گفت وگو با روزنامه ایران از اقدامات دیپلماتیک تهران برای مواجهه با کارشکنی احتمالی ریاض در نشست مکه سخن گفته است.
٭٭٭
میزبانی نشست آتی سازمان همکاری اسلامی که قرار بود خردادماه به میزبانی گامبیا برگزار شود، به مکه منتقل شد تا این شبهه به وجود بیاید عواملی در این تغییر میزبانی نقش داشتند؛ ارزیابی شما از این اتفاق چیست؟
گامبیا  از میزبانی انصراف داد. هر چند دلیل اصلی آن برای ما روشن نیست ولی به تصمیم‌ این کشور احترام می‌گذاریم و اینکه هیچ کشور آفریقایی دیگر عضو سازمان هم حاضر به برگزاری اجلاس نشد، موضوع بحث نیست. به هر حال بر اساس آیین کار سازمان  در چنین شرایطی اجلاس می‌تواند در مقر سازمان برگزار شود. البته این ملاحظه قابل تأمل وجود دارد که مقر سازمان همکاری اسلامی در جده است و برگزاری نشست سران در مکه مکرمه مشمول بند 4 ماده 2 آیین کار سازمان نمی‌شود. با این استدلال، بحث برگزاری نشست سران توسط عربستان سعودی نه به عنوان کشور میزبان مقر دبیرخانه سازمان همکاری اسلامی بلکه به عنوان عضو گروه عرب مطرح می‌شود. به عبارت دیگر، برگزاری نشست سران در مکه مکرمه توسط عربستان سعودی باید به معنی انتقال نوبت ریاست سران از گروه آفریقا به گروه عرب تلقی شود. در این صورت، با توجه به اصل چرخش جغرافیایی، تصمیم‌گیری در مورد ریاست بعدی نشست سران باید در نشست مکه اتخاذ شود و به نظر ما گروه آفریقا به دلیل عدم امکان برگزاری نشست سران، نوبت خود را به گروه دیگری منتقل کرده و گامبیا نمی‌تواند گروه آفریقا را میزبان نشست بعدی سران اعلام کند.
به نظر می‌رسد مقام‌های ریاض فارغ از پیگیری اهداف اصلی این سازمان در امتداد حمایت از اهداف جبهه امریکایی- اسرائیلی برنامه مشخصی در دستور کار نشست پیش رو دارند، این موضوع را تا چه اندازه نزدیک به واقعیت می‌دانید؟
 واقعیت این‌ است که سازمان همکاری‌های اسلامی در سال ۱۹۶۹ به دنبال آتش‌سوزی که در مسجدالاقصی رخ داد با هدف حمایت از حقوق فلسطینیان و پیگیری آرمان فلسطین تشکیل شد ولی متأسفانه این سازمان هر ساله به دلیل منویات سیاسی کوته بینانه برخی اعضا بویژه دولت میزبان از این هدف فاصله گرفته و در عمل کار مؤثری برای این هدف اصلی سازمان انجام نداده است. با توجه به وضعیت خطیر فلسطین در شرایطی که دولت ترامپ سفارت خود را به قدس شریف انتقال داده و آن را به عنوان ‌پایتخت رژیم صهیونیستی اعلام کرده وظیفه این سازمان و اعضای آن دوچندان می‌شود و باید در اجلاس مکه سازمان از تکرار مواضع کلیشه‌ای همیشگی‌اش فراتر رفته و تصمیمات مهمی برای مقابله با این روند نامبارک و خطرناک اتخاذ کند ولی مجموعه اخبار و گزارش‌ها نشان می‌دهد که جهت حرکت  ممکن است در این اجلاس خلاف این باشد و نه تنها حمایت جدی از آرمان فلسطین به عمل نمی‌آورند بلکه برخی سعی دارند دشمن دنیای اسلام یعنی رژیم صهیونیستی را به انحای مختلف تطهیر نموده و با ترویج ایران هراسی دشمنی‌ها را متوجه ایران کنند. البته بی تردید جمهوری اسلامی ایران با طرح هر موضوعی که می‌تواند از طریق ایجاد شکاف و دو‌دستگی میان کشورهای اسلامی، آرمان فلسطین را خدشه‌دار و کمرنگ سازد شدیداً مخالف است و این‌گونه اقدامات را به منزله اقداماتی در راستای تأیید و تقویت سیاست صهیونیسم جهانی علیه وحدت و موجودیت جهان اسلام و خدمت به اسرائیل ارزیابی می‌کند.
تنش و مناقشه در مناسبات ایران و عربستان پس از انقلاب  به مرحله‌ای بی‌سابقه و متفاوتی وارد شده است و این در حالی است که نگرانی ریاض از ضعف بیشتر در رقابت منطقه‌ای با جمهوری اسلامی و بخصوص رویکردهای فعلی و آتی امریکا در قبال کشورمان در تشدید رقابت ریاض با تهران بی تأثیر نبوده است، از این رو به نظر می‌رسد مقام‌های سعودی از هر فرصت منطقه‌ای از جمله نشست کشورهای اسلامی برای پیگیری اهداف خود علیه تهران بهره گیرند.
این احتمال وجود دارد که عربستان و شماری اندک از دولت‌های همفکر آن بخواهند با سوء‌ استفاده از نشست مکه در جهت اقدام علیه برخی از اعضا از جمله جمهوری اسلامی ایران اقداماتی به عمل آورند. با توجه به تجربه تلخی که ما از نشست‌های اخیر شورای وزیران امور خارجه و سران سازمان در دو سه سال گذشته که آخرین آن در ابوظبی بود داریم، چنین اقدامی را از سوی آنها دور از انتظار نمی‌دانیم. از این رو از سایر کشورهای اسلامی درخواست کرده‌ایم تا برای خارج ساختن سازمان همکاری اسلامی از کنترل و اعمال نفوذ بسیار بالای یک کشور و طیف سیاسی کم شمار حامی آن و کمک به حرکت تکاملی آن به سمت یک سازمان بین‌المللی دموکراتیک مبتنی بر روش‌های تصمیم‌گیری اجماعی قدم بردارند.
در این زمینه چه اقدامات عملی صورت گرفته است؟
هفته گذشته من سفرای کشورهای اسلامی را به وزارت امور خارجه دعوت کردم و ضمن تشریح کاستی‌ها و مشکلاتی که این سازمان با آن روبه‌روست از جمله عدم بیطرفی دبیرخانه به علت فشارهای دولت میزبان و عدم رعایت مقررات آیین کار در حین برگزاری اجلاس‌ها توسط رؤسای اجلاسیه‌ها بدین گونه که به هیچ وجه به قاعده اجماع احترام نمی‌گذارند و اسنادی را که مطابق میل عربستان و معدود همراهانش است بدون توجه به نظرات دیگران تصویب می‌کنند و اینکه بیانیه‌های اجلاس را  بدون مذاکره و توجه به نظرات مخالف از طرف همه اعضا تصویب می‌کنند. به آنها گفتم سکوت شما در مقابل این بی قانونی‌ها و تبعیض‌ها که عمدتاً هم در حق جمهوری اسلامی ایران اعمال می‌گردد موجب بی اعتباری این سازمان و اسناد آن شده و بدتر از این نیز می‌شود و هنگامی که ما ببینیم به نظرات‌مان توجه نمی‌شود و کسی هم به این رفتار تبعیض آمیز و غیرقانونی اعتراض نمی‌کند ما نیز در این جلسات شرکت نمی‌کنیم تا به سوء استفاده آنها کمک نکرده باشیم. به آنها گفتم این توهین آمیز است که تأیید شما را پای سندی می‌گذارند که شما آن را قبول ندارید و در شکل‌گیری آن هم هیچ نقشی نداشته‌اید. در اجلاس ابوظبی که رئیس با کمال وقاحت و بدون رعایت هیچ یک از مقررات آیین‌نامه و عرف جلسات بین‌المللی سعی کرد سندی را که خودشان تهیه کرده بودند و در آن ادعاهای موهوم خود علیه ایران را به عنوان موضع سازمان آورده بودند وقتی با اعتراض من به عنوان رئیس هیأت ایرانی مواجه شد، گفت این سند رئیس است. گفتم اگر سند رئیس است چرا در بند اول گفته‌اید ما وزرای عضو سازمان، خوب بگویید دولت امارات و بعد هم نیازی به تصویب در اینجا ندارید. او که جوابی نداشت خواست سند را تصویب کند که من با سرو صدا اجازه ادامه کار به وی ندادم و رئیس و دبیرکل و همراهان‌شان قبل از تصویب سند جلسه را ترک کردند و اصلاً سندی تصویب نشد. من هم بعد از خروج آنها جلسه را ترک کردم. ولی آنها رفتند در مصاحبه مطبوعاتی اعلام کردند که بیانیه ابوظبی تصویب شد و چنین و چنان. و خبرنگاران‌شان هم گفتند که هیأت ایرانی جلسه را ترک کرده و بی بی سی و امثالهم هم بر همین مبنا قضاوت‌هایی کردند در حالی که ما جلسه را به هم زدیم اول رئیس و هیأت رئیسه بیرون رفتند بعد من جلسه را ترک کردم. به سفرا گفتم که آیا باید جلسات و اسناد این سازمان بدین گونه تصویب شوند و هیچ کس هم چیزی نگوید. آیا بدین ترتیب کسی برای مصوبات این سازمان ارزشی قائل می‌شود جز یک ابزار تبلیغاتی که در دست عربستان و برخی نزدیکانش باشد. به هر حال خواستیم که با این روند مقابله کنند.
مناسبات بورکراتیک جمهوری اسلامی با سازمان کشورهای اسلامی ذیل سیاست‌های تقابلی ریاض در چه سطحی قرار دارد؟
تعطیلی نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری اسلامی درجده توسط دولت میزبان در آوریل 2017 و خروج سفیر و نماینده دائم ایران ازعربستان در همان تاریخ به عنوان یکی از پیامدهای غیرمنطقی واکنش عربستان به قطع روابط دوجانبه بوده است. این در حالی است که ما تاکنون هیچ گونه پاسخی از دبیرخانه و دولت میزبان طی دو سال گذشته به رغم معرفی سرپرست جدید برای نمایندگی و اعلام آمادگی ایران برای انتخاب مکانی جدید برای نمایندگی خود نزد سازمان نداشته‌ایم.

بــــرش
بنابراین پیگیری دیپلماتیک اهداف جمهوری اسلامی و تأکید بر خواسته ایجاد وحدت و همگرایی میان کشورهای منطقه در شرایطی که پیداست عربستان رهبری شماری از کشورهای عربی اسلامی عضو این سازمان را با هدف ایجاد شکاف و تقویت رقابت خود با ایران در دست دارد تا چه اندازه می‌تواند تأثیرگذار باشد؟ اساساً حضور دیپلمات‌های ایرانی در چنین نشست‌هایی با در نظر گرفتن چه مؤلفه‌هایی انجام می‌شود؟
ما تاکنون نسبت به رفتارهای جانبدارانه به نفع برخی از اعضا علیه برخی دیگر از اعضا مانند سکوت مطلق دبیرکل در قبال اقدامات تروریستی متعدد انجام شده علیه ملت و دولت ایران در داخل و خارج از کشور و بروز بلایای طبیعی مختلف در ایران و در عین حال واکنش وی به مواردی بسیار کم اهمیت‌تر در دیگر کشورهای عضو و حتی غیر عضو و همچنین صدور بیانیه‌های بسیار مشکوک و جهت‌دار علیه برخی از اعضا در نقض صریح اصول عدم جانبداری و عدم دخالت در امور داخلی اعضا که یکی از مضحک‌ترین موارد قابل ذکر در این خصوص صدور بیانیه‌ای به مناسبت خروج امریکا از برجام بود که طی آن به جای محکومیت اقدام غیرقانونی امریکا و ترامپ، ایران را آماج انتقادات و حملات خویش قرار داد، اعتراضات جدی داشته‌ایم با این حال تلاش می‌کنیم با دراز کردن دست دوستی و برادری جمهوری اسلامی ایران به سمت کلیه اعضای سازمان همکاری اسلامی برای همفکری و همکاری در جهت اصلاحات معنی‌دار و تقویت نهادهای دموکراتیک در آن با هدف پایان دادن به مشکلات و نابسامانی‌های به وجود آمده در سازمان در چند سال اخیر تلاش کنیم.
نکته ای که در پا‌یان ذکر آن ضروری است و به همه اعضا گوشزد کرده ایم این است که این سازمان برای همکاری بین کشورهای اسلامی برای حمایت از آرمان فلسطین و ارتقای همکاری‌ها در حوزه‌های هفتگانه ای که در منشور سازمان آمده تشکیل شده ولی هم اکنون به ابزاری برای پیشبرد منویات دولت میزبان و برخی نزدیکان آن تبدیل شده است. نباید اجازه دهند این سازمان بین‌المللی بدین شکل به قهقرا رفته و به جای ایجاد وحدت و ارتقای همکاری‌ها بین کشورهای اسلامی ابزاری برای اعمال فشار به یکی از اعضا یا حتی وسیله ای برای خدمت به رژیم صهیونیستی گردد. از آنجا که فعلاً ما شاهد آن هستیم که هیچ      قاعده ای در تصمیم گیری‌های این سازمان رعایت نمی شود و گرایش فعالیت‌های دبیرکل عربستانی و ساز و کارهای موجود ضدیت با جمهوری اسلامی ایران است تا زمانی که بقیه کشورها بی تفاوت هستند و حاضر نیستند بنا به هر ملاحظه ای با این روند مخرب مقابله کنند، ما با حضور سطح بالا در جلسات این سازمان به اسناد و تصمیمات آن اعتبار نخواهیم داد.