مردمان ساکن کهن سرزمین ایران را با آداب و رسوم متمایزشان در میان دیگر اقوام بشر می شناسند. آیین هایی که گردش ایام نتوانسته است غبار فراموشی برچهره آنها بنشاند.
این آیین ها متعلق به هر دوره زمانی که باشند نشانه هویت مردمان پاک طینت این مرز و بوم که جغرافیای معنوی آن فراتر از مرزهای ایران کنونی است به شمار می رود.
برخی از آداب و رسوم ایرانیان تحت تاثیر روابط با محیط های اطراف و تاثیری که به عنوان قوم متمدن بر همسایگان سرزمین خود داشتند به دیگر فرهنگ ها نیز منتقل شده است.
یکی از آیین هایی که اکنون به عنوان رسم مشترک بخشی از ساکنان سرزمین پارس و همسایگانشان به شمار می رود مراسمی است که در نیمه ماه رمضان برگزار می شود.
آیینی که از مرزهای جغرافیایی ایران عبور کرده و تقریبا تمام کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را دربر گرفته است.
هرساله در نیمه ماه رمضان و در آستانه میلاد باسعادت امام حسن مجتبی(ع) در استان های جنوبی کشور مانند خوزستان، بوشهر و هرمزگان مراسمی برگزار می شود که به نام های 'گره گشان'، 'گره گشو'، 'گرگیشو' یا گرگیعان(قرقعیان) شناخته می شود.
عصر 14 تا شب 15 ماه رمضان کودکان شهرهای مختلف استان های جنوب و جنوب غربی کشور، با پوشیدن لباس های مخصوص و همراه داشتن کیسه های از پیش آماده شده به درب خانه ها مراجعه و هدایایی را دریافت می کردند.
صاحبان منازل نیز به امید خشنودی خداوند و حل شدن مشکلات، از ابتدا هدایایی را برای چنین روزی آماده می کردند و به کودکانی که به صورت دسته های چند نفره به درب خانه مراجعه می کردند به کودکان می دادند.
نقل و نبات، شکلات، گندم بوداده، شیرینی های خانگی، پسته، گردو، بادام، جوجه، خرما، کشمش یا هر گونه تنقلات دیگر که می تواند موجب شادی کودکان شود برای این مراسم آماده می شود.
مثلا اگر از درخانه ای چیزی نصیبشان نمی شد می گفتند: خونه گدا چیزی نداد و اگر دشتی می کردند باهم می خواندند: خونه گچی پر همه چی.
کودکان نیز با خواندن ترانه هایی از آمدن خود در کوچه و درب منازل خبرمی دادند و براساس هدیه ای که دریافت کرده اند با خواندن ترانه هایی دیگر به مدح یا مذمت صاحب خانه می پرداختند.
در خوزستان کودکان به دو گروه تقسیم می شوند و هرگروه مصرعی از شعر را می خوانند مثلا گروه نخست می خوانند: گرگیعان و گرگیعان و گروه دوم: الله یعطیکم رضعان(خدا به شما فرزند عطا کند).
این مراسم در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز رایج است بدون اینکه برسر اصل و سابقه مراسم و یا حتی شیوه نامگذاری آن اجماعی وجود داشته باشد.
این مراسم در کشور قطر 'قرنقعوه' در عراق 'ماجینه' دربحرین 'قرقاعون' در جنوب عراق 'قریقعان' در عمان قرنقشوه' در عربستان و کویت 'قریقعان' و در امارات با نام 'حق اللیلة یا حق الله' شناخته می شود.
در همه این کشورها شیوه اجرای این مراسم شبیه ایران است و فقط تفاوت در لباس، کیسه مورد استفاده، هدایا و اشعاری است که در این شب خوانده می شود.
در این کشورها کودکان اشعار مختلفی می خوانند و صاحب خانه را به هدیه دادن ترغیب می کنند.
مثلا در عراق می خوانند: ماجینه یا ماجینه، حل الکیس و انطینه( آمدیم ما آمدیم، در کیسه رو باز کن و چیزی به ما بده)، در کویت: قرقیعان و قرقیعان، بین اقصیر(شعبان) و رمضان، در امارات: انطونه حق الله، یرضی علیکم الله(حق خدا را بدهید، خدا از شما راضی شود) و درعمان: قرنقشوه...یوناس...اعطونا بیسة(واحد پول) حلواه...دوس دوس طلع غوازیک من المندوس(صندوق)... حاره حاره .. طلع غوازیک(جمع غازی نوعی پول) من السحاره(صندوق).
در برخی از کشورهای عربی نیز کودکان اینگونه می خوانند: قرنقعوه قرقاعوه... الله یعطیکم... بیت مکه یودیکم ... یا مکه یا معموره... یا ام السلاسل و الذهب یا نوره...اعطونا من مال الله... یسلم لکم عبدالله .... اعطونا دحبة(وزن معین) میزان...یسلم لکم عزیزان...یا بنیه یا الحبابه ... ابوک مشرع بابه... باب الکرم ماصکه... ولا حط له بوابه.
کودکان پس از جمع آوری هدایا که تا پاسی از شب ادامه دارد به خانه های خود باز می گردند.
در تمام کشورهای عربی تاریخچه دقیقی از سابقه این مراسم نمی دانند و حتی درباره نامگذاری آن نیز دیدگاه های مختلفی وجود دارد که هیچ کدام قانع کننده نیست.
از نام های رایج در کشورهای عربی برای این مراسم برمی آید که تقریبا همه آن ها معرب نام فارسی است مثلا: قرقعیان معرب گره گشان، قرنقعوه معرب گره گشو است.
از سوی دیگر، از دیرباز در مناطق جنوبی ایران، شب میلاد امام حسن مجتبی(ع) کریم اهل بیت را شب خیرات می نامند و صدقه دادن و خیرات کردن در این شب را سبب حل مشکلات می دانند، براین اساس ایرانی بودن آن قوی تر است.
این آیین نیز مانند هزاران مورد دیگر که در سال های اخیر مورد هجمه خشک مغزان وهابی قرار گرفته است، از تیغ آن ها در امان نماند.
در سال 1413 هجری قمری(1372 شمسی) کمیته دائمی فتوای عربستان به ریاست 'عبدالعزیز بن عبدالله بن باز' در فتوای شماره 15532 این آیین را بدعت و ممنوع اعلام کرد.
این مراسم در کشورهای عربی به رغم همه بی مهری هایی که از سوی وهابی ها روبرو شد، اما همچنان در دو سوی خلیج فارس زنده است و هرسال پرشور تر از گذشته برگزار می شود و نمونه ای از تاثیر قرابت سرزمینی بر قرابت فرهنگی اقوام و ملل است.
شبک**6116**1708