به گزارش خبرآنلاین، طرح افزایش سن ازدواج کودکان به کجا رسید؟ طرحی که با هدف افزایش حداقل سن ازدواج در فراکسیون زنان مجلس تدوین شده بود، چندی قبل در کمیسیون حقوقی و قضایی رد شد. این در حالی است که سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کودک ازدواج می‌کنند، دچار آسیب‌های شدید جسمی و روحی می‌شوند، کودکی‌شان را به گور می‌برند و بالاجبار درگیر یک زندگی می‌شوند. با این حال اما این طرح به نتیجه‌ای نرسیده و مخالفان زیادی دارد.

سن ازدواج کودکان؛ از ابتدا تا انتها

ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی در سال ۱۳۱۳ به تصویب رسید، طبق آن سن ازدواج برای دختر ۱۵ و برای پسر ۱۸ سال در نظر گرفته شد و کمتر از این سن با رعایت شرط مصلحت و پیشنهاد مدعی‌العموم و تصویب محکمه ازدواج محقق می‌شد، اما در سال ۵۳ این قانون تغییر کرد و سن ازدواج دختر ۱۸ سال و پسر ۲۰ سال قمری قید شد. قبل از این سن باز هم اجازه داده شد که ازدواج امکان‌پذیر باشد. اما این ماده قید کرد کمتر از ۱۸ سال تا سن ۱۵ سال ازدواج امکان‌پذیر است و کمتر از آن بدون هیچ شرطی اجازه داده نمی‌شود و همچنین تصریح شد که برای زندگی زناشویی توان جسمی و روانی باید لحاظ شود و نظر دادستان و تصویب دادگاه شهرستان لازم است. در سال ۶۱ این ماده مورد اصلاحات قرار گرفت و طبق آن نکاح قبل از بلوغ ممنوع دانسته شد، اگرچه در تبصره، آن را با اجازه ولی و به شرط رعایت مصلحت، صحیح اعلام کرد و همین مسئله باعث شد کاهش چشمگیری در سن ازدواج پدید آید.

ایده‌آل‌ترین قانون مربوط به ازدواج کودکان چه سالی بود؟

در سال ۷۰ ماده ۱۰۴۱، ازدواج قبل سن بلوغ را ممنوع اعلام کرد و در سال ۷۵ ضمانت اجرای ماده ۱۰۴۱ ایجاد شد، مجلس اصلاحاتی در آن در نظر گرفت که با مخالفت شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد و در سال ۸۱ در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید. در نهایت طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت و با تشخیص دادگاه صالح ممکن شد. سرشماری‌های سال ۹۵ مرکز آمار ایران حاکی از وجود ۱۰ میلیون و ۹۳۰ هزار دختر زیر ۱۸ سال در ایران است که چهار میلیون و ۳۸۱ هزار نفر ۱۰ تا ۱۸ سال سن داشتند این در حالیست که طبق همین آمارها ۸/۵ درصد این تعداد (۳۷۳ هزار نفر) همسردار، دو صدم درصد (۹۴۲ نفر) بر اثر فوت همسر و ۱۶صدم درصد (حدود ۷ هزار نفر) بر اثر طلاق بدون همسر هستند.

تصویب نمی‌کنیم چون «فوریت ندارد»

همین آمارها باعث شد فعالان حقوق کودک بیش از پیش به ازدواج دختران زیر 18 سال انتقاد کنند، در این راستا طرحی در قالب کودک همسری توسط فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی تدوین شد؛ طرحی که براساس آن حداقل سن ازدواج دختران به ۱۶ سال و برای پسران به ۱۸ سال افزایش می‌یابد و ازدواج دختران زیر ۱۳ سال مطلقا ممنوع می‌شود. این طرح از سال ۱۳۹۵ در دست مطالعه و از آذر ۱۳۹۶ در نوبت رسیدگی مجلس قرار گرفت و درنهایت نمایندگان در جلسه علنی مهرماه سال ۹۷ مجلس با یک فوریت طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی موافقت کردند. کودک همسری همواره مخالفانی را هم با خود به همراه داشت که از جمله این مخالفت‌ها از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس بود؛ با این وجود باید کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس به عنوان کمیسیون اصلی این طرح را بررسی می‌کرد که نظرات و انتقاداتی چون «فوریت‌نداشتن طرح افزایش حداقل سن ازدواج، وجود فرهنگ‌های مختلف در کشور و تنوع در رسیدن به بلوغ جسمی فکری، مغایرت طرح افزایش حداقل سن ازدواج با شرع اسلام، صحت قوانین فعلی و... » از سوی برخی اعضای این کمیسیون به طرح وارد شده است.

در همین راستا چندی پیش پروانه سلحشوری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی حملات به طرح کودک همسری را بی‌سابقه خواند و از آماج حملات گسترده به حامیان طرح مذکور خبر داد. طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس نیز که از دیگر حامیان طرح کودک همسری به شمار می‌رود «نوشتن طرح کودک همسری براساس چشم‌انداز سند 2030» را از جمله انتقادات منتقدان به این طرح اعلام کرد. پس از کش و قوس‌ها و حرف و حدیث‌های فراوان در این رابطه در نهایت این طرح توسط کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به دلیل جامع و کامل نبودن آن رد شد. حالا با توجه به رد این طرح توسط کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس این نگرانی‌ها بیشتر شده است. هرچند طیبه سیاوشی اعلام کرده است مجلس همچنان پیگیر این طرح است و تلاش می‌کند تا آن را دوباره به جریان بیاندازد.

مشاور حقوقی قوه‌قضاییه: کودک‌همسری، کودک‌آزاری است

علی کاظمی، مشاور معاون حقوقی قوه قضائیه در خصوص کودک‌همسری و آسیب‌های اجتماعی آن گفته است: «در ماده ۴۷۱۰ قانون مدنی قیدی برای ازدواج در نظر گرفته شده که پسران بعد از ۱۵ سالگی و دختران بعد از ۱۳ سالگی می‌توانند ازدواج کنند، اما اگر دادگاه و پدر و مادر تشخیص دهند که کودک می‎‌تواند زیر سن تعیین شده ازدواج کند، این اجازه به او داده می‌شود. سالانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کودک ازدواج می‌کنند؛ ازدواج مردان سن بالا با دختران کم سن و سال کودک‌آزاری محسوب می‌شود. اسناد بین‌المللی و رویه برخی از سازمان‌های بین‌المللی مانند کمیته حقوق کودک و کمیته منع تبعیض علیه زنان، محدوده سنی برای ازدواج را ۱۸ سال در نظر گرفته‌اند، البته استثناهایی نیز وجود دارد، اما در جایی مطرح نمی‌شود، همچنین این استثنا مطرح شده که اگر کودکی زیر ۱۸ سال آمادگی ازدواج داشته باشد، با مجوز مقام مدنی یا مقام قضایی اجازه ازدواج داده می‌شود.»

او همچنین گفته است: «دو نوع ضابطه نوعی و شخصی داریم، ضابطه نوعی این است، ازدواج زیر ۱۸ سال برای دختر و پسر ممنوع است و ضابطه شخصی هم این است که فرد اگر آمادگی داشته باشد و ازدواج نکند، به فرد آسیب می‌رسد در این صورت فرد نیز می‌تواند ازدواج کند. لایحه حمایت از حقوق کودکان همه کودکان در معرض خطر را مورد توجه قرار می‌دهد. رویکرد قانونگذاری ما تاکنون بیشتر به کودکان بی‌سرپرست توجه و آنها را برجسته کرده است، اما در لایحه کنونی همه کودکان در معرض خطر قابل توجه هستند مانند اینکه کودکی که والدین یا خودش معتاد هستند یا کودکی که اختلال جسمی و روانی دارد. در این لایحه برنامه‎ای برای حمایت از این کودکان درنظر گرفته شده است، اما اعتقاد ما این است که این لایحه کافی نیست و برنامه اجرایی لازم را ندارد، به نظر من قانون که تصویب شد باید به فکر برنامه‌های اجرایی آن باشیم.

۴۲۲۳۸