وی تصریح کرد که کشورش در موضوع بازگشت آوارگان سوری نمی تواند منتظر به نتیجه رسیدن راه حل سیاسی در سوریه باشد.
بیش از یک و نیم میلیون آواره سوری از زمان آغاز بحران در سوریه در اواخر اسفند ماه 1389 و توسعه و گسترش اقدامات تروریستی در مرزهای این کشور با لبنان، آواره شده اند.
لبنان 375 کیلومتر مرز مشترک با سوریه دارد و در مقطعی به خاطر برخی اقدامات تروریستی در مرزهای مشترک، تقریبا تمام این مناطق دچار بحران شد که با اقدامات ارتش سوریه در مناطق مرزی، بحران به دیگر مناطق این کشور گسترش یافت.
جمعیت سوریه پیش از آغاز بحران 23.5 میلیون اعلام شده بود که با یورش گروه های تروریستی به این کشور و طی این سال ها نزدیک به 12 میلیون نفر از آنان آواره شهرهای مختلف این کشور و کشورهای ترکیه، مصر، لبنان، اردن و همچنین اروپا شدند.
آژانس پناهندگان سازمان ملل پیشتر اعلام کرده بود که از آغاز بحران سوریه تاکنون، تعداد آوارگان سوری که به کشورهای ترکیه، لبنان، اردن،‌ عراق و مصر پناه برده‌اند از 5 میلیون نفر فراتر رفته است.
بر این اساس، اکنون با توجه به بازگشت ثبات و امنیت به سوریه، شمار زیادی از آوارگان سوری به صورت داوطلبانه خواستار بازگشت به کشورشان بوده و منتظر فراهم شدن ساز و کار قانونی این امر هستند.
هم اکنون دولت سوریه بر اساس توافق های انجام شده از سوی سه کشور ضامن شامل ایران ، روسیه و ترکیه اقدام به ارسال امکانات، بازسازی راه ها، اصلاح شبکه برق و آب و تامین لوازم بهداشتی درمانی در مناطق آزاد شده از دست تروریست ها کرده تا شرایط برای بازگشت آوارگان سوری مهیا شود، اقدامی که با نظارت پلیس نظامی روسیه صورت می گیرد تا توافق درباره بازگشت آوارگان به درستی اجرا شود.
تاکنون حدود 5 میلیون آواره سوری به دنبال بازگشت امنیت و نابودی تروریست ها از سوی ارتش سوریه و آزادی بیش از 80 درصد از خاک این کشور، به خانه و کاشانه خود بازگشته اند و با توجه به روند بازگشت ثبات و امنیت به سوریه به نظر می رسد در آینده نزدیک این بازگشت بیش از پیش افزایش یابد، ولی بر اساس اعلام رئیس جمهوری لبنان کشورهای بزرگ در این راه قدمی بر نمی دارند و حتی درخواستی نیز مطرح نمی کنند.
اکنون این سوال مطرح می شود به راستی چرا قدرت های بزرگ و برخی طرف های موثر در امور منطقه ای و جهانی قدمی در این راه بر نمی دارند تا کشورهای آواره پذیر در ارتباط با بحران سوریه بتوانند پس از سال ها میزبانی به مسوولیت خود در این خصوص پایان داده و آنان را راهی خانه و کاشانه خود کنند.
پاسخ به این سوال را باید در قبل و بعد از بحران سوریه دنبال کرد.
این بحران به خاطر برخی سیاست های مستقل سوریه در ارتباط با مسایل منطقه ای و جهانی از جمله روند به اصطلاح صلح خاورمیانه که به دنبال مشروعیت بخشیدن به رژیم صهیونیستی در منطقه بود و برخی اقدامات دیگر مانند همراهی نکردن دمشق در برخی اقدامات عربی و اعلام مواضع یک جانبه از سوی تعدادی از کشورهای حاشیه خلیج فارس ، غربی و رژیم صهیونیستی با هدف تنبیه سوریه و از بین بردن نظام سیاسی این کشور در اواخر اسفند 1389 آغاز شد.
بر اساس اطلاعاتی که اکنون به صورت مختلف از سوی عاملان ایجاد بحران منتشر می شود، این بحران بر اساس سال ها برنامه ریزی و طراحی در اتاق های اطلاعاتی و امنیتی با همکاری کشورهای همسایه سوریه آغاز شده است و شورش در اسفند ماه 1389 در شهر 'درعا' موجب شد تا آنان بر خلاف طرح های خود از این ناامنی که به دنبال برخی حرکت های در کشورهای عربی و شمال آفریقا ایجاد شده بود ، سوء استفاده کرده و سوریه را با بحران هشت ساله مواجه کنند.
عربستان بر اساس اطلاعاتی که منتشر شده، به خاطر عدم پیروی دمشق از سیاست ها و اقدامات ریاض در ارتباط با امور مختلف منطقه و جهان از سال ها قبل با نفوذ در مدارس دینی سوریه و حمایت از آنان به دنبال برخی حرکت ها جهت ایجاد بحران در این کشور بوده است.
در همین حال هر یک از کشورهای سهیم در ایجاد بحران در سوریه نیز به نوعی به خاطر پیشینه و عقبه روابط و مناسبات تیره و تار خود با این کشور همواره تلاش داشتند تا به نوعی انتقام مخالفت ها و پاسخ های نه دمشق را بدهند که حرکت درعا برای همه آنان فرصت مناسبی را رقم زد تا به اهداف خود برسند.
بر اساس گزارش های موجود، آنان با ایجاد دو اتاق فکر در مناطق مرزی ترکیه و اردن و استقرار افسران و عناصر اطلاعاتی خود، به دنبال جذب تروریست ها از سراسر جهان بودند تا بتوانند هر چه سریع تر با حمایت های مالی و تسلیحاتی به اهداف خود در ساقط کردن نظام قانونی سوریه برسند.
دست اندرکاران بحران در سوریه که از انواع حمایت های مالی ، تسلیحاتی ، لجستیک و آموزشی برخوردار بودند ، در مقاطعی نیز توانستند تا حدود 80 درصد از خاک سوریه را در اختیار خود بگیرند، ولی با ورود کشورهای دوست سوریه نظیر ایران و روسیه و ارایه مشورت های لازم به این کشور و برخی اقدامات نظامی ورق در ارتباط با بحران سوریه از سال 1394 برگشت و رفته رفته نشانه های شکست تروریست ها ظاهر شد.
کشورهای عربی و غربی در کنار رژیم صهیونیستی در اثنای بحران در سوریه بر اساس آمارهای منتشر شده 36 هزار تروریست را از 120 کشور جهان در پوشش بیش از یکصد گروه تروریستی مختلف با عناوین و القاب گوناگون در سوریه به کار گرفتند تا بتوانند به اهداف خود برسند.
البته عزیمت این تعداد تروریست از کشورهای مختلف جهان را نیز باید بسیار مشکوک خواند، چرا که برخی گزارش ها از کشورهای غربی حکایت از آن دارد که آنها برای رهایی از اقدامات تروریستی در کشورهای خود چشم بر روی خروج غیرقانونی جوانانی که تحرکات مشکوک داشتند ، تلاش کرده اند تا به نوعی آنان را تشویق به حضور در سوریه کنند و در نهایت یا این افراد کشته ، زخمی و یا اسیر شده اند و در هر حالت به نفع دستگاه های امنیتی کشورهای غربی و عربی است تا از شر چنین افرادی رهایی یابند.
کشورهای دخیل در بحران سوریه برای حمایت های مالی و خریدهای تسلیحات، 440 میلیارد دلار هزینه کرده اند و اکنون مجبور هستند تا دست خالی از بحران سوریه خارج شوند و این کشور را در وضعیت جدید و خارج شده از بحران تحمل کنند.
برای آنان بسیار سخت است که با به کارگیری افسران اطلاعاتی و امنیتی و ارایه انواع آموزش های نظامی و تروریستی لازم به عناصر گروه های تکفیری و داعشی در پایان هشت سال بحران نتوانستند دستاوردی داشته باشند و اکنون مجبور هستند تا بازگشایی یکی پس از دیگری سفارتخانه های خارجی در دمشق را شاهد باشند و برپایی نماز جمعه آنان در سوریه و مسجد جامع دمشق نیز به رویا تبدیل شد.
در چنین شرایطی کشورهای مزبور تلاش دارند تا به هر وسیله ای که شده است بحران در سوریه را زنده نگهداشته و با حمایت های ضمنی از تروریست ها، به آنان روحیه بخشیده و دلگرم کنند. ارایه تسلیحات و حمایت های مالی ، تجاوز هوایی و موشکی از سوی رژیم صهیونیستی به مناطق مختلف دمشق و به خصوص اطراف این شهر ، حمایت در مجامع بین المللی مختلف و ممانعت از تصویب برخی تصمیم ها علیه تروریست ها ، مداوای تروریست های زخمی و اقدامات مشابه همه و همه در راستای قوت بخشیدن به نگرانی های تروریست ها صورت می گیرد که آفتاب عمر خود را در حال غروب می بینند و هر لحظه در انتظار آغاز عملیات ارتش سوریه در استان 'ادلب' و مناطق اطراف آن هستند تا این بخش از سوریه نیز به دیگر بخش ها محلق شود.
اکنون رایزنی در ارتباط با ممانعت از آغاز عملیات ارتش سوریه در ادلب به بهانه هایی چون آغاز مهاجرت و آوارگی های جدید 3 و نیم میلیون نفر از ساکنان ادلب ، تلاش در جهت سازماندهی جدید تروریست ها و تغییر نام آنها با هدف حذف گذشته سیاه آنان و قتل ها و کشتارهای گسترده در سوریه و عراق با نگاهی که در بالا به آن اشاره شد، بی ارتباط نیست .
بازگشت آوارگان سوری نیز به کشورشان بهترین نشانه و حکایت از بازگشت امنیت و پایان یافتن عمر تروریست ها است و این همان چیزی است که تروریست ها و حامیان آنان نمی خواهند به این زودی ها شاهد آن باشند و تلاش دارند تا به هر طریق ممکن عمر بحران در سوریه را طولانی کرده و دولتمردان این کشور را به جای ساختن و آباد کردن خرابی ها، به فکر مقابله با اقدامات جدید نظامی کنند.
در چنین شرایطی است که عالی ترین مقام سیاسی لبنان انتقاد می کند که کشورها و قدرت های بزرگ نه تنها هیچ اقدامی در جهت بازگشت آوارگان سوری انجام نمی دهند، بلکه از اقدامات کشورهای آواره پذیر نیز حمایت نمی کنند .
لبنان امروز خود علاوه بر حضور آوارگان سوریه با مشکلاتی نظیر بدهی های خارجی 85 و نیم میلیارد دلاری ، حضور آوارگان فلسطینی از 70 سال قبل به اینطرف ، کمبود برق ، برخی اقدامات نظیر سرقت و ترویج مواد مخدر مواجه است و هر روز گزارش هایی در ارتباط با دستگیری افراد مرتبط با این موارد در خبرگزاری دولتی این کشور همراه با برخی مستندات و تصاویر منتشر می شود.
البته ذکر این مطلب نیز لازم است که در خود لبنان نیز در ارتباط با بازگشت آوارگان بین رئیس جمهوری و نخست وزیر اختلاف نظر وجود دارد و با توجه به اقدامات نخست وزیر در طول هشت سال گذشته علیه سوریه، وی تمایل چندانی به پایان این بحران ندارد که می تواند به نوعی اعتراف به شکستی سخت با وجود همه نوع حمایت بود.
در همین حال دولت سوریه به خاطر روشن شدن وضعیت آوارگان این کشور در خارج از مرزهایش بارهای خواستار بازگشت آنان شده است و به تازگی نیز با اعزام هیاتی به لبنان رایزنی هایی را در این زمینه با طرف لبنانی انجام داد تا مسایل و مشکلات آوارگان حل و در روند بازگشت آنان به کشورشان تسهیل شود.
'صالح الغریب' وزیر مشاور در امور آوارگان در کابینه لبنان نیز در ارتباط با دیدارهای خود با مسوولان سوری برای بازگشت آوارگان، گفت و گوهای اخیرش را با مقام های سوریه در خصوص بازگشت این افراد به کشورشان را مثبت خواند.
وی سه شنبه هفته گذشته به دیدار 'میشل عون' رئیس جمهوری و 'سعد الحریری' نخست وزیر لبنان رفت تا گزارشی از مذاکرات خود با مقام های سوریه در دمشق را به آنها ارائه کند.
الغریب پس از این دیدارها به خبرنگاران گفت: مقام های سوریه در مذاکرات مثبت بودند و تمایل شدید خود را برای ارائه تسهیلات گسترده برای بازگشت آوارگان ابراز کردند.
وزیر مشاور در امور آوارگان در کابینه لبنان با تاکید بر این که پرونده آوارگان سوری باید به دور از کشمکش های سیاسی داخلی در لبنان مورد توجه قرار بگیرد، ابراز امیدواری کرد که در آینده نزدیک با طرف سوری در خصوص بازگشت آوارگان به توافقی رسمی برسد.
بر اساس اعلام عون رئیس جمهوری لبنان تاکنون 156 هزار آواره سوری از لبنان به کشورشان بازگشته اند که تاکنون با هیچ مشکلی روبرو نشده اند و دولت سوریه آمادگی خود را برای بازگشت آوارگان اعلام کرده است.
البته در ارتباط با آمار آوارگان سوری در لبنان هم بین رسانه ها اختلاف وجود دارد . روزنامه 'الجمهوریه' لبنان امروز (شنبه) آمار این افراد را بیش از دو میلیون و 285 هزار نفر ذکر کرد که در صورت صحت آن می توان گفت بی دلیل نیست که عون اکنون برای حل مشکلات لبنان یکی از راه های آن را سیاست بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری (النأی بالنفس – سیاست خود دور شدن ) و تشویق آنان به این موضوع در پیش گرفته است چرا که با توجه به جمعیت 4 میلیونی لبنان چنین افرادی می توانند بیش از نصف جمعیت این کشور بوده و با توجه به مشکلاتی که دارند ، توان زیادی از مسوولان لبنانی را به خود اختصاص دهند.
بی دلیل نیست که اکنون در لبنان وزیر مشاور در امور آوارگان وجود دارد چرا که وجود چنین آوارگانی در کنار فلسطینی ها که بیش از هفتاد سال در اردوگاه های مختلف در لبنان حضور دارند ، خود موجب افزایش مسایل و مشکلات لبنان شده و اکنون مقام های لبنانی یکی از اولویت های اصلی خود را در دوره جدید و تشکیل دولت در دو هفته گذشته، حل معضل آوارگان و در درجه اول آوارگان سوری و افزایش همکاری های اقتصادی بین بیروت - دمشق قرار داده اند و حریری نیز با توجه به مخالفت های خود در نهایت مجبور خواهد شد تا با آن موافقت کرده و زمینه های لازم را برای بازگشت این افراد به کشورشان بر خلاف عاملان و آمران بحران در سوریه و افزایش مبادلات تجاری با سوریه فراهم کند.
در همین ارتباط 15 بهمن ماه شیخ 'نعیم قاسم' معاون دبیرکل‌ حزب الله لبنان، سوریه را مجرای تنفسی برای اقتصاد لبنان دانست و گفت: در دولت جدید برای تحکیم روابط با سوریه تلاش خواهیم کرد.
وی در گفت و گو با شبکه تلویزیونی 'او.تی.وی' لبنان بر ضرورت احیای روابط لبنان و سوریه تاکید کرد و گفت: بدون یک توافق سیاسی بین دو کشور، لبنان از بازسازی در سوریه بهره مند نخواهد شد و حزب الله وارد فرآیند بازسازی در سوریه نخواهد شد.
معاون دبیرکل حزب الله در ادامه در خصوص آوارگان سوری مستقر در لبنان نیز گفت : آمریکایی ها می خواهند از لبنان به عنوان ابزار فشاری علیه سوریه در مساله آوارگان استفاده کنند.
شیخ قاسم با بیان اینکه دولت سوریه آماده بازگشت همه آوارگان از لبنان و اردن و ترکیه و ارائه همه تسهیلات به آنهاست، ابراز امیدواری کرد که نخست وزیر لبنان به کسانی که به او فشار می آورند، دلایل مرتبط با منافع لبنان در بازگشت آوارگان را ارائه کند.
وی با تاکید بر این که اختلاف های ساده حل می شود ، افزود: سعد الحریری کمی وقت نیاز دارد تا کانال روابط با سوریه را باز کند.
سخن آخر این که دولت سوریه برای بازگشت هر چه سریع تر امور به روال گذشته خود نیازمند حمایت های جهانی و منطقه ای است تا بتوان بسرعت بر اوضاع بحران زده در این کشور از جمله ویرانی زیرساخت ها ، از بین رفتن بسیاری از مراکز عمومی نظیر درمانگان ها و مدارس و مراکز دولتی غلبه یابد و یکی از راه های موثر در این خصوص بازگشت آوارگان به خصوص از خارج این کشور به شهرهای و خانه های خود است تا در کنار اقدامات دولت خود نیز دست به کار شده و به خرابی ها پایان دهند.
از داود پورصحت
خاورم**1436**1651