این نوع فرسایش در خاک‌های ضخیم و با بافت سست مثل خاک های سیلتی و لسی بیشتر به وجود می‌آید. میتوان گفت فرسایش خندقی همان فرسایش شیاری است که ابعاد آن بزرگ تر شده است. اگر فرسایش خندقی گسترش یابد، تبدیل به فرسایش بدلند یا هزار دره‌ای می‌شود. از مهمترین عوامل فرسایش گالی در ایران میتوان به از بین رفتن پوشش گیاهی، تغییر کاربری زمینی که باعث افزایش گرادیان هیدرولیکی شود و همچنین رهاسازی زمین‌های کشاورزی اشاره کرد که در سالیان اخیر توسعه ترک‌ها، شکاف‌ها و فروچاله‌های حاصل از فرونشست زمین، به علت افت سطح آب زیرزمینی، که باعث افزایش گرادیان هیدرولیکی در این نواحی می‌شوند؛ به این عوامل اضافه شده است.
شناخت و مقابله با فرسایش خندقی به لحاظ فرسایش و تولید رسوب، گسترش سریع و تخریب اراضی کشاورزی، باغی و مرتعی، زهکشی آب های زیرزمینی و سطحی و به تبع آن افت سطح آب زیرزمینی و دور ماندن ریشه گیاهان از آب و همچنین تهدید و تخریب سازه‌های مسکونی و تأسیسات مهندسی بویژه سازه‌های خطی مثل راه، خطوط لوله، انتقال نیرو و غیره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.در سالیان اخیر به دلیل تغییرات کاربری زمین به دلیل افزایش جمعیت و توسعه سازه‌های خطی که باعث برهم زدن رژیم هیدرولیکی آب‌های سطحی و زیرزمینی شده و همچنین رهاسازی زمین‌های کشاورزی به دلیل کوچ در نواحی که دچار کم‌آبی شده‌اند و همچنین فرونشست زمین به دلیل افت سطح آب زیرزمینی دشتها، گسترش فرسایش گالی در نواحی مرتعی، کشاورزی و باغی دارای سرعت بیشتری شده است.
معاونت آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل‌ها، به عنوان تنها مرجع قانونی برای شناسایی، مطالعه و اجرای طرح‌های مقابله با پدیده فرسایش خاک در کشور؛ به پدیده فرسایش گالی مانند سایر پدیده‌های فرسایشی می‌پردازد. فرسایش گالی در ایران بیشتر در استان‌هایی همچون سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، بوشهر، خوزستان و گلستان به دلیل شرایط و خصوصیات خاص این استان‌ها همچون میزان بارندگی، گسترش دشت‌های کشاورزی و خاک‌های حساس به فرسایش گالی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در میان دشت‌های تحت تأثیر فرسایش گالی در ایران میتوان به منطقه دشتیاری چابهار در سیستان و بلوچستان اشاره کرد. این منطقه به دلیل شرایط خاص آن منطقه چه به دلیل مرغوبیت زمین‌های کشاورزی آن و همچنین تراکم و تعداد زیاد مناطق روستایی تحت تأثیر فرسایش گالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین روستاهایی مثل روستای کندران و حسن لنگی در استان هرمزگان و یا روستاهایی مثل آقلر و چشمه لی در استان گلستان نمونه‌هایی از نواحی دچار فرسایش گالی در کشور هستند که یا در مرحله مطالعات هستند و یا بعضاً به مرحله اجرایی و تثبیت گالی هم رسیده‌اند.
بررسی خسارات ناشی از فرسایش خندقی درمنطقه دشتیاری نشان می‌دهد که پیشروی همه جانبه خندق‌ها با سرعتی حدود 300 متر درسال، به همراه تشدید و گسترش عمق گالی‌ها بزودی 120 روستا از مجموع 241 روستای واقع در منطقه دشتیاری را تخلیه و خالی از سکنه می‌نماید. ادامه روند فاجعه موسوم به گرگرو (نام محلی گالی‌ها) مشکلات جانبی دیگری را نیز در منطقه به دنبال دارد. دشت‌های این حوزه بسیار غنی و حاصلخیزند. این دشتها عمدتاً از طریق
زراعت سیلابی و با استفاده از بندسارهای خاکی برای تولید انواع محصولات زراعتی آبی (گندم، جو، برنج، یونجه، شبدر، ذرت، پیاز، باقلا، خربزه، طالبی، هندوانه، خیار و...) و محصولات باغی بویژه موز و انبه تحت کاربری قرار می‌گیرند.
در برخی نقاط مانند روستای عورکی به دلیل وجود سفره‌های محدود آب زیرزمینی مساحتی بالغ بر400 هکتار به کشت موز اختصاص دارد و مردم منطقه از این بابت از درآمد اقتصادی مناسبی برخوردارند و استقبال خوبی از این نوع محصولات نموده‌اند. منطقه تحت مطالعه در مجموع از حیث کشت این محصولات رو به توسعه است، اما خطرات سیل و پیشروی فرسایش خندقی آنها و زمین‌هایشان را مورد تهدید قرار داده است.
کاهش حاصلخیزی اراضی، درنتیجه زهکشی سریع رطوبت لایه‌های سطحی خاک از طریق پیشروی فرسایش خندقی گرگروها و تخلیه عناصر ریزدانه و مواد غذایی زمین‌های کشاورزی را نیز به دنبال دارد. افزایش بیکاری و مهاجرت در منطقه، به دلیل تخریب اراضی و تخلیه روستاهای منطقه نیز از دیگر خسارات گسترش گالی‌ها در این منطقه است. طبق سرشماری سال 1375 تعداد جمعیت روستاهای این منطقه معادل 46629 نفر اعلام شده است.
گسترش پدیده «گرگرو» در بعضی از نقاط دشتیاری سبب تخلیه روستاهایی مانند «سنده» و مهاجرت سکنه به سایر نقاط شده است. با توجه به وجود اراضی حاصلخیز و جایگاه تولید و اشتغالزایی، منطقه دشتیاری از شهرت خاصی در استان برخوردار است، لذا کاملاً واضح است درصورت عدم کنترل فرسایش دراین منطقه و ادامه تخریب اراضی، مشکلات حادی نظیر بیکاری، مهاجرت سکنه و غیره در سطح منطقه بیشتر می‌شود و دولت مجبور به تحمل هزینه‌هایی به‌مراتب سنگین‌تر برای تأمین اشتغال و... بشود.
افزایش خسارات زیربنایی به علت تخریب پل‌ها، جاده‌ها و روستاهای اطراف، کاهش تولید در استخرهای پرورش ماهی و میگو در سواحل چابهار به علت انتقال رسوبات حاصل از فرسایش خندقی، کاهش درآمد تولید‌کنندگان به علت قطع راه‌های ارتباطی در اثر فرسایش گالی و عدم امکان رساندن بموقع خدمات وکالاهای تولیدی به بازار مصرف از دیگر خسارات این پدیده هست.
از دیگر خسارات گسترش گالی‌ها میتوان به خروج حجم قابل توجهی از بارندگی‌ها به‌صورت جریان‌های
سیلابی از طریق گالی‌ها اشاره کرد. منابع آبی منطقه که تماماً سیلابی است به راحتی از طریق گالی‌ها از دسترس مردم محلی که برای تغذیه آبخوان‌ها، آبیاری، مصرف مردم و هرگونه فعالیت توسعه نیاز است؛ خارج می‌شود.
خوشبختانه در سال‌های گذشته و سال‌جاری از محل اعتبارات آبخیزداری، با اجرای سازه‌های آبخیزداری مانند دایک خاکی، در منطقه کالدان دشتیاری، سیلاب‌ها و گسترش گالی‌ها کنترل شده و از تبعات دیگر آن میتوان به گسترش پوشش گیاهی، کشاورزی، باغداری و حتی شیلات اشاره کرد. اما اعتبارات آبخیزداری موجود برای مقابله با پدیده فرسایش خندقی در این منطقه به دلیل وسعت و سرعت گسترش خندق‌ها کافی نیست و نیاز به ردیف اعتباری مستقل در سال یا سال‌های آینده دارد.
نظر شما