مهدی کریمی تفرشی*

تحریم کشور قطر توسط چند کشور عربی که در سال گذشته آغاز شد فرصتی استثنایی پیش روی ایران و صادرکنندگان و تجار ایرانی قرار داد تا صادرات کالاهای ایرانی به این کشور را افزایش داده و فروشگاه‌های قطر را با محصولات ایرانی پر کنند. حدود 4.9میلیارد دلار از کالاهای وارداتی به کشور قطر از طریق کشورهای عربستان، امارات، بحرین، یمن و مصر تامین می‌شده است.
علی‌رغم جلسات متعددی که بین دولت و انجمن‌ها و تشکل‌ها برگزار شد و قرار شد لیستی از محصولات مورد نیاز قطر تهیه و در اختیار قطر قرار گیرد اما متاسفانه این بار نیز ایران نتوانست به نحو قابل قبولی از این فرصت فراهم شده بهره‌برداری نماید و کشور ترکیه گوی سبقت را در صادرات به قطر ربود.
یکی از دلایل اصلی این نوع فرصت‌سوزی‌ها قوانین دست و پاگیر و موانعی است که همواره بر سر راه صادرکنندگان ایرانی وجود دارد در حالیکه کشور ترکیه از این لحاظ شرایطی به مراتب بهتر از ایران دارد. زمانی که ما درگیر بروکراسی‌های اداری و برگزاری جلسات و نشست‌های متعدد در خصوص صادرات به قطر بودیم کشور رقیب به سرعت بازارهای قطر را از محصولات مختلف مورد نیاز این کشور پر کرد و این گونه فرصت‌سوزی‌ها در کشور ما در شرایطی که با بحران اقتصادی مواجهیم جای بسی تأمل و بازنگری عمیق از سوی مسئولین محترم و متولیان امر دارد.
 بعلاوه برخی مسائل مربوط به تحریم‌ها که بر جابجایی پول بین دو کشور تاثیر گذاشت نیز از دیگر عواملی بود که باعث توفیق بیشتر کشور ترکیه در این امر شد. مشکل دیگری که وجود دارد مسئله محدودیت‌های تردد کشتی‌های ایران بین بنادر ایران و قطر است که ارسال محموله‌های ایرانی را با مشکل مواجه می‌کند و نیز صدور روادید برای تجار ایرانی از سوی کشور قطر از دیگر موانع موجود برای صادرات کالاهای ایرانی می‌باشد.
در حال حاضر حدود 60 شرکت فعال در ترکیه در زمینه صادرات به قطر فعالیت می‌کنند و کشور ترکیه با قطر مناسبات سیاسی و تجاری خوبی دارد. اما یکی از مزیت‌های کشور ما نسبت به ترکیه این است که صادرات از ترکیه به قطر فقط از طریق هوایی امکانپذیر است در حالیکه صادرات ما به قطر از طریق بنادر هم انجام می‌گیرد. در صورتیکه مسیر جدید تردد کشتی‌ها راه‌اندازی شود بخش عمده‌ای از مشکلات تردد و ارسال محموله برای ایران رفع خواهد شد.
محصولات ایرانی در بازار قطر بسیار پرطرفدار است و کیفیتی قابل رقابت با محصولات دیگر کشورها دارد. آمار گمرک ایران حاکی از صادرات بیش از ۱۱۸ هزارتن کالا به این کشور در سال ۹۵ از سوی ایران است. بر اساس این آمار، در سال ۹۵ به میزان ۱۱۸ هزار و ۶۵۱ تن کالا به ارزش ۲۸ میلیون و ۴۱۶ هزار دلار از ایران به قطر صادر شده است که عمده‌ترین کالاهای صادراتی به قطر طی این مدت پسته تازه یا خشک، مغز پسته، زعفران، محصولاتی از آهن یا فولاد، سایر حیوانات زنده از نوع گوسفند، سیمان‌های پودر نشده موسوم به کلینکر، سایر کف‌پوش‌ها به جز گبه از پشم یا موی نرم (کرک) حیوان، بوده است.
در سال گذشته حدود یک‌میلیون و 100 هزار دلار کالا و در دوماهه نخست امسال نیز 304 هزار دلار کالا به کشور قطر ارسال شده است. استان‌های پیشتاز در این زمینه فارس و بوشهر هستند که تاکنون چندین محموله به این کشور ارسال کرده‌اند.
یکی از مزیت‌های بالقوه ما در صادرات به قطر میوه‌جات و صیفی‌جات و سبزیجات است که اگر کانتینرهای یخچال‌دار مناسب فراهم گردد در این بخش می‌توانیم سهم عمده‌ای از صادرات را به خود اختصاص دهیم.
حضور ما در بازار قطر باید پایدار و مستمر باشد و به علاوه باید نیازهای دقیق این کشور و محصولاتی که برای قطری‌ها جذاب است شناسایی شود و نیز ببینیم خلأ ایجاد شده در خصوص عدم ارسال محصولات از کشورهای عربستان و امارات به کشور قطر بیشتر در مورد چه محصولاتی است تا بتوانیم این خلأ را به سرعت پر کنیم. مواد غذایی، سبزیجات، دام و مواد معدنی عمده کالاهایی هستند که قبلا از عربستان و امارات وارد کشور قطر می‌شدند و اکنون از مزیت‌های مهم صادراتی ما محسوب می‌شوند.
یکی از نکات مهم در گسترش صادرات محصولات ایرانی بهبود و افزایش استانداردهای بسته بندی به نحوی است که قابل رقابت با محصولات خوب دیگر کشورهای دنیا باشد.
لزوم ورود سریع به بازار قطر و تامین نیازهای این کشور، رفع موانع صادراتی و کاهش عوارض مربوطه و تسهیل مراودات تجاری بین بازرگانان ایرانی و تجار قطری باید در دستور کار قرار گیرد و هرچه سریعتر برای رفع مشکلات موجود چاره‌اندیشی گردد.
*عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت ایران