می گویند کشور با شتاب تندی به سمت سالمندی پیش می رود و به عبارتی همان نسلی که روزگاری کلاس های درس 50 نفره را تجربه کردند و شاهد موج وحشتناک متقاضیان ورود به دانشگاه و بعد هم بیکاری و نبود شغل بوده اند تا 30-20 سال آینده به کهنسالی می رسند و این یعنی پیر نسلی در انتظار جامعه ایرانی است. باید بگوییم سالمندی یکی از مراحل مهم زندگی است و بحث سالمندان و موضوعات پیرامون آن یکی از موارد جدی در قرن حاضر است؛ امری که کشورهای پیشرفته دنیا سال‌هاست به آن پرداخته اند و پژوهش های
بسیاری پیرامون آن انجام داده اند تا جایی که طبی به نام طب سالمندی و تخصصی به همین نام هم در دانشگاه ها ایجاد کرده اند اما این مهم کمتر در کشور ما مورد دغدغه دولتمردان و مسئولان واقع شده و بهتر که بگوییم از این مرحله مهم زندگی و لزوم آماده سازی جامعه برای آن غفلت شده است.
براساس مطالعات انجام شده و به روایت آمار ها از سال 1395 تاکنون رشد جمعیت سالمندی با جهش روبه رو بوده است، چنانچه در سرشماری سال 1395 از جمعیت 79 میلیونی کشور 7 میلیون و 414 هزار و 91 نفر یعنی 9/28 درصد سالمند بوده اند و جمعیت فعلی سالمندان ایران حدود 5/9 درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد و پیش بینی می‌شود این روند با همین شدت ادامه یابد و درصد سالمندان کشور تا سال 1430 ، به بیش از 30 درصد برسد. بر اساس این پیش بینی در سال 1430 درصد جمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و حتی آسیا هم بیشتر خواهد بود چنانچه از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود و این بدان معناست که درصد سالمندی تا 30 سال آینده در ایران رکورد خواهد زد.
مطابق آنچه گفته شد پیر نسلی در انتظار جامعه ایرانی است و مسلما اگر جامعه آمادگی های لازم برای مواجه با این برهه را نداشته باشد سالمندان با شرایط سختی مواجه خواهند شد.
اگر بخواهیم به مشکلات سالمندان در جامعه بپردازیم نخست باید محیط را به عنوان مهمترین مولفه ای که یک فرد کهنسال با آن مواجه است در نظر بگیریم و اذعان کنیم که شرایط محیطی در کشور ما خیلی برای نگهداری و زیست کهنسالان محیا نیست؛ از آلودگی های صوتی و شرایط ترافیک و دود و دم شهر ها و کلانشهر ها گرفته تا کمبود مراکز درمانی و متناسب با نیاز سالمندان و حتی خدمات بهد اشتی و درمانی ارزان برای فردی که حالا به سن پیری رسیده و ممکن است حتی بیمه و حقوق بازنشستگی هم نداشته باشد! هر چند همان فردی هم که بیمه دارد خیلی از نیاز های درمانی دوران کهنسالیش مانند توانبخشی و فیزیوتراپی و مراقبت در منزل توسط بیمه تامین نمی شود.
سالمندان تنها؛ دغدغه ای رو به افزایش
به گفته کارشناسان امر علاوه بر مسئله تامین مالی و مبحث سلامت که همیشه در راس مشکلات سالمندان قرار دارد، مسئله مسکن و نگهداری هم امر مهمی است چرا که این روزها با توجه به دغدغه های کاری فرزندان اغلب سالمندان خصوصا بعد از فوت همسر، تنها زندگی می کنند و غالبا فردی برای نگهداری و توجه به سلامتشان ندارند. هر چند بند 7 سیاست‌های جمعیتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری درباره فرهنگسازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تامین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی ساز و کار لازم برای بهره‌مندی از تجارب وتوانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب تاکید دارد و بند 15 سیاست‌های کلی خانواده ابلاغی مقام معظم رهبری نیز مربوط به اتخاذ روش‌های حمایتی و تشویقی مناسب برای تکریم سالمندان در خانواده و تقویت مراقبت‌های جسمی و روحی و عاطفی از آنان است اما هنوز تا رسیدن به فرهنگ مورد نظر فاصله بسیاری وجود دارد.
واقعیت انکارناپذیر جامعه کنونی!
با این حال افزایش جمعیت سالمندان، واقعیت انکارناپذیر جامعه کنونی ماست و در واقع هشداری برای توجه بیشتر به مسائل این جمعیت رو به رشد است. مسائلی چون نبود حمایت‌های اجتماعی، نداشتن شغل و نقش اجتماعی، مخارج زندگی و به ‌ویژه هزینه‌های بهداشتی‌ درمانی سرسام‌آور ازجمله مواردی است که لزوم توجه بیشتر به این قشر از جامعه را نمایان می‌سازد چنانچه براساس آمارهایی که پیش از این عنوان کردیم همچنین پیش‌بینی بخش جمعیتی سازمان ملل در سال 2002 بر مبنای فرض رشد حد متوسط طی دهه‌های 2040 و 2050، حدود 25 درصد از کل جمعیت ایران در گروه‌های سنی بالای 60 سال خواهند بود.
نزدیک به یک ‌چهارم از جمعیت ایران در دهه‌های آتی سالمند خواهند بود و این تازه آغاز ماجرا است چرا که سالمندان مشکلات اجتماعی و بهداشتی بسیاری خواهند داشت چنانچه در گام اول در برابر بیماری‌ها بیشتر آسیب ‌پذیرند. در واقع زمانی که افراد مسن‌تر می‌شوند، خطر بسیاری از بیماری‌های مزمن در آن‌ها افزایش می‌یابد لذا افزایش مخارج بهداشتی و درمانی را به همراه دارد؛ سازمان بهداشت جهانی نیز در گزارش خود بیشترین بار بیماری‌های مزمن از قبیل سرطان و بیماری‌های قلبی و عروقی را در سنین بالاتر می‌داند.
نبود برنامه ریزی و تشدید مشکلات
دکتر «احمد دلبری» رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندان پیش از این در مصاحبه‌ای گفته است: «چنانچه دولتمردان برنامه ریزی دقیقی برای دوران سالمندی نداشته باشند، قطعا کشور در آینده ای
نه چندان دور با معضلات جدی و بحرانی‌تری روبه‌رو می شود.»
وی با اشاره به مشکلات عدیده‌ای که سالمندان با آن مواجه خواهند بود به مسئله سلامت به عنوان یکی از مهمترین آنها اشاره کرده و افزوده است:
« بیماری های قلبی - عروقی، سکته مغزی، آرتروز، کمردرد، آلزایمر و افسردگی، دیابت، سقوط و زمین خوردن
از جمله بیماری ها و سندروم های شایع دوران سالمندی است که بخش زیادی از آنها قابل پیشگیری و درمان هستند.» دلبری گفته است: « اگر چه بیماری های دوران سالمندی را نمی توان حذف کرد ولی با برنامه ریزی از پیش تعیین شده و برنامه های پایش سلامت می توان بخشی از بیماری های دوران سالمندی را کاهش داد یا آنها را به تعویق انداخت.
چنانچه در راس بیماری های زنان سالمند می توان به پوکی استخوان اشاره کرد. این بیماری عوارضی بسیار جدی مانند شکستگی های کمر، لگن و اندام ها را به دنبال دارد اما برنامه ریزی
برای چکاپ سالانه سلامت در زنان سالمند بسیار کمک کننده است.»
رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندان ایران، نیاز اصلی و تهدید جدی در سالمندان را به جز مسائل بهداشتی و درمانی مسائل اجتماعی از جمله تنهایی و انزوای آنها دانسته و معتقد است:« در میان جامعه، زنان سالمند 20درصد کاهش عملکرد جسمی شدید دارند ولی 80 درصد آنها سالم هستند، به نحوی که از عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی قابل قبولی برخوردارند و نیاز به خدمات اجتماعی دارند.»
نگهداری از سالمندان؛ ایران 70 سال عقب‌تر از دنیا
بر اساس نتایج مرکز آمار ایران و آنچه گفته شد جمعیت سالمندان در ایران تا سال 1430 به حدود 30 درصد خواهد رسید و مهمتر آنکه این آمار تا همان 30 سال
آینده در ایران به نسبت دنیا 10 درصد بیشتر خواهد بود حال آنکه آماده سازی و بستر لازم برای نگهداری و پذیرش این امر در ایران 70 سال عقب تر
از دنیا است. حال سوال مهم و اساسی با توجه به هشدار سالمندی در آینده‌ای نزدیک این است که چه باید کرد ؟
به نظر می رسد توجه به تجربیات کشورهای توسعه یافته در این زمینه و در کنار آن برنامه ریزی و سیاست گذاری
دولتی و مردمی می تواند راهگشا باشد.
چنانچه باید از هم اکنون نیروهای لازم برای نگهداری از این جمعیت تربیت شود چنانچه مطابق اظهار نظر رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندان ایران، «سوئد با دو میلیون سالمند حدود 800 متخصص طب سالمندی دارد اما در کشور ما با هشت میلیون سالمند، کمتر از 10 متخصص طب سالمندی وجود دارد!» لذا با توجه به شیب بالای سالمندی در کشور، لزوم تربیت نیروهای متخصص در این حوزه، امری است که نباید به آسانی از کنار آن عبور کرد چرا که این امر می تواند از مشکلاتی که در سال های آینده گریبان جامعه را خواهد گرفت جلوگیری کند.
از دیگر موارد ضروری برای این امر توجه به لزوم فرهنگ سازی برای نگهداری و تکریم سالمندان است همان امری که مقام معظم رهبری در بند 7 سیاست های
جمعیتی ابلاغی بدان تاکید دارند اما این امر برنامه ریزی گسترده‌ای می طلبد تا پارک ها و فضاهای عمومی و خدمات شهری و محیطی متناسب با نیاز سالمندان توانمند سازی شود و از آن گذشته خانواده ها و جامعه
آماده پذیرش سالمندان در کنار خود شوند؛ همانطور که سال ها
پیش و شاید دوران کودکی همین نسلی که قرار است تا 20، 30 سال آینده سالمندان کشور شوند با خاطره پدر بزرگ و مادر بزرگ در خانه آنها گذشته است.
روزنامه رسالت
7247/