جوان آنلاین: درحالي كه تا چندي پيش استانهاي ، خوزستان، ايلام ، كرمانشاه از مهمترين كانون ريزگردهاي كشور به شمار مي رفتند حالا خبرها حاكي از آن است كه مناطقي همچون دشت شهركرد در استان چهار محال وبختياري كه يكي از مناطق خوش آب وهواي ايران به شمارمي رود نيز براثر شدت خشكسالي ها واستفاده بيش از حد از منابع آب زير زميني به مهمترين كانون ريزگردها دراين استان تبديل شده است .
موضوعي كه موجب شد تا مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اعلام كرد:« دشت شهرکرد تخریب شده و بافت خود را از دست داده است و به کانون داخلی ریزگرد و گرد و غبار در استان تبدیل شده است. »
*****
با وجوداينكه از چند دهه قبل كارشناسان در زمينه وقوع خشكسالي ها ولزوم استفاده بهينه از منابع در كشور هشدار دادند ، اما بي توجهي به اين موضوع موجب شده تا در حال حاضر استانهاي خوزستان، ايلام ، كرمانشاه وسيستان وبلوچستان وسمنان وحتي مناطقي همچون كردستان نيزبا پديده ريز گردها مواجه شوند موضوعي كه درحال درسرايت به ساير استانها از جمله شهر كرد درچهار محال وبختياري است.
چند روزپيش بود كه مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اعلام كرد:« دشت شهرکرد تخریب شده و بافت خود را از دست داده است و به کانون داخلی ریزگرد و گرد و غبار در استان تبدیل شده است. »
دشت شهرکرد كه در جنوب اين شهر ودر مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است ، دارای حدود ۹۱۶ هکتار مساحت است که شامل ۷۰۶ هکتار مَرغ فرودگاه، ۱۱۰ هکتار مَرغ سمت راست جاده فارسان و روبروی فرودگاه، و یکصد هکتار مَرغ طاقانک و شهر کیان میباشد.
محدوده اصلی این دشت، از منطقه زانیان در غرب شهرکرد شروع و تا شهر طاقانک در فاصله حدود ۱۲ کیلومتری شرق ادامه دارد.
مختصات جغرافیایی این دشت همچنین تا شهرکیان و هفشجان و محدوده فرودگاه شهرکرد را شامل میشود.
حوزه آبخیز دشت شهرکرد هم از ارتفاعات هرچگان در محدوده شهرستان شهرکرد تا خراجی در شهرستان کیار به مساحت حدود یک هزار و ۱۹۵ کیلومتر مربع ادامه دارد.
این دشت، از شمال و شمال غربی به ارتفاعات کلاه قاضی، قراولخانه، چهل دختران و از نواحی جنوب به ارتفاعات جهان بین و تفه، از شرق به ارتفاعات کوه سینه و برات و از غرب به ارتفاعات کوه قلنگان و ارتفاعات مشرف به جاده فارسان منتهی می شود.
این منطقه همچنین از شمال و شرق به حوزه آبریز رودخانه زاینده رود، از غرب به حوزه آبریز رودخانه جونقان و از جنوب و جنوب شرقی به حوزه آبریز رودخانه کیار منتهی میگردد.
رودخانه اصلی آن رود جهان بین است که پس از دریافت آب مازاد چشمهها و قنوات در نواحی جنوبی به رودخانه کیار متصل میشود.
بلندترین نقطه این دشت دارای ۳ هزار و ۳۲۸ متر ارتفاع از سطح دریا می باشد.
میزان بارش سالانه منطقه بین ۳۵۰ تا ۶۵۰ میلیمتر متغیر بوده و میزان متوسط بارندگی در این منطقه ۴۲۷ وشش دهم میلیمتر در سال برآورد شده است.
دشت شهرکرد که دارای کاربریهای مختلف و از جمله کشاورزی و مرتعی مناسب برای دامداران و همچنین عامل طراوت بخشی به هوای منطقه بود، اکنون و در پی خشکسالیهای اخیر، تغییر اقلیم و بهره برداریهای غیر اصولی و بی رویه، به یکی از دشتهای ممنوعه تبدیل شده و ظرفیت کشاورزی و مرتعی آن رو به نابودی کامل است.
دشت شهرکرد کانون تولید گرد و غبار
كاهش يارشها دركنار استفاده بي رويه از منابعآبي دراين منطقه موجب شده تا این دشت همچنین به یکی از کانونهای تولید گرد و غبار تبدیل شده است ، از طرفي به دلیل خشکی، در معرض خطر خودسوزی (آتش سوزی درونی زمین یا آتش سوزی تالابی) قرار بگيرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با تاييد اين موضوع وارائه توضيحات بيشتر مي گويد:« در سالهای ترسالی حجم نزولات آسمانی در چهارمحال و بختیاری 9 میلیارد و 300 میلیون مترمکعب است که متاسفانه 70 تا 80 درصد نزولات آسمانی به دلیل توپوگرافی و پستی و بلندیها از استان خارج میشود. در استان 11 دشت وجود دارد که 8 دشت ممنوعه شده و 2 دشت دیگر در حال ممنوعه شدن است، 4 دشت استان ممنوعه بحرانی است و تنها راه برون رفت استان از چالشهای آبی اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری است.
اداره منابع طبیعی استان تاکنون 2 هزار و500 سازه سنگی و ملاتی و 80 سد خاکی تا ارتفاع 13 متری احداث کرده است، این سازهها 50 درصد حجم نزولات آسمانی را در نقاطی که احداث شدهاند ذخیره کرده و به سفرههای زیرزمینی نفوذ میدهند.»
علی محمدیمقدم مي افزايد:« دشت شهرکرد تخریب شده و بافت خود را از دست داده است و به کانون داخلی ریزگرد و گرد و غبار در استان تبدیل شده است که با رسیدن آب به آن و ایجاد پوشش گیاهی در آن منطقه ریزگردها مهار میشود و به تغذیه سفره زیرزمینی هم کمک میشود.»
بررسيها نشان مي دهد،خشکسالی و تغییر اقلیم و برداشت بیرویه از آب به ویژه در بخش کشاورزی سبب شده تا سطح ایستابی دشت شهرکرد ۲۷ متر کاهش یابد.
اين درحالي است كه دشتهای جوانمردی لردگان، سفیددشت، شهرکرد و فرادنبه بروجن، به سبب وقوع خشکسالیهای پیاپی و تغییر بارشها از برف به باران، دارای وضعیت ممنوعه بحرانی هستند و وضعیت ممنوعه بودن دشتهای کیار، گندمان ـ بلداجی، لردگان و مالخلیفه هم تمدید شده است.
احياي دشت شهركرد به صورت ويژه
با توجه به بحراني بودن وضعيت دشت شهر كرد كارشناسان براي حل اين موضوع برنامه هايي از جمله ، تغذیه مصنوعی دشت با عملیات آبخیزداری و آبخوان داری، اجرای طرح احیا و تعادل بخشی آبهای زیرزمینی در استان، بستن چاههای غیر مجاز، کنترل برداشتهای قانونی، بهینهسازی پروانههای بهرهبرداری از چاهها، اجرای شیوههای نوین آبیاری، اجرای طرحهای تغذیه مصنوعی و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی پیرامون استفاده بهینه از منابع آب از اقدامات موثر و پیش بینی شده برای احیای این دشتها و از جمله دشت شهرکرد به شمار میرود كه به صورت ويژه در دستور كار قرار گرفته است.
فرماندار شهرکرد دراين خصوص مي گويد: «به منظور کنترل رواناب های خروجی شهر شهرکرد برای احیای هرچه سریعتر این دشت ممنوعه بحرانی ، چندین طرح اجرا خواهد شد تا این دشت دوباره احیا شود.»
عبدالعلی ارژنگ مي افزايد:« دشت شهرکرد به دلیل کاهش سطح آب های زیرزمینی به یکی از کانون داخلی تولید ریزگردهای استان تبدیل شده است که حفظ منابع موجود این دشت ضروری است، به همین دلیل طرح هدایت آبهای سطحی و بارش ها، برای احیای این دشت انجام می شود.»
وی ادامه مي دهد:« بزودی کانال ' دشت ده' به سمت حوضچه های مصنوعی ، با اعتباری افزون بر 9 میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی و مدیریت بحران استان احداث می شود.»
همچنين ترمیم و لایروبی بند حسین آباد و آبگیری دشت شهرکرد با اعتباری افزون بر 3 میلیارد ریال نیز ازجمله اقداماتي است كه مورد ازریابی قرار گرفته است و بزودی اجرا خواهد شد.
با توجه به پیش بینی های هواشناسی مبنی بر وقوع بارش های قابل توجه در پاییز امسال، مقرر شده تا شهرداری با استفاده از امکانات و ماشین آلات خود، جهت تسریع و کمک به عبور آب خروجی از سطح شهرکرد و هدایت آب به مرغزار اقدام کند.
پیش ازاین نیز نماینده شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری از تدوین مطالعات طرح تغذیه مصنوعی در دشت شهرکرد خبر داده بود، که این طرح با انجام مرحله تست نفوذ پذیری و مکان سنجی سایت در آستانه اجرایی شدن است.
از آنجا كه حجم رواناب های دشت شهرکرد 7 میلیون مترمکعب برآورد ني شود لذا با اجرای این طرح می توان 6 میلیون مترمکعب آب را جذب کرد.
کوروش نادری مدیرعامل شرکت آب منطقهای چهارمحال و بختیاری هم دراين خصوص می گوید : اجرای طرح احیا و تعادل بخشی آبهای زیرزمینی در استان، بستن چاههای غیر مجاز، کنترل برداشتهای قانونی، بهینهسازی پروانههای بهرهبرداری از چاهها، اجرای شیوههای نوین آبیاری، اجرای طرحهای تغذیه مصنوعی و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی پیرامون استفاده بهینه از منابع آب از اقدامات موثر و پیش بینی شده برای احیای این دشتها و از جمله دشت شهرکرد به شمار میرود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری هم بيان مي كند: «اجرای طرح احیای دشت شهرکرد به عنوان یکی از مهمترین کانون های ریزگرد داخلی استان از دو سال پیش و با همکاری شهرداری شهرکرد، شرکت آب منطقهای، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و معاونت عمرانی استانداری آغاز شده است.»
شهرام احمدی ، استفاده از پساب تصفیه خانهها جهت ایجاد فضای سبز، جمع آوری و هدایت سیلاب و روان آبها برای حفظ پوشش گیاهی و استفاده از هدر رفت خط لوله انتقال آب کوهرنگ به شهرکرد در زمان کدورت و نگهداشت آن در محل های بحرانی دشت شهرکرد را از برنامههای این طرح بیان می کند و می افزاید: «بهره برداری کارشناسی و اصولی و تشدید برخورد با افراد فاقد پروانه چرای دام با هدف حفظ پوشش گیاهی در دشتهای بحرانی استان هم در دستور کار قرار دارد.»
لذا با توجه به تمهمهيداتي كه انديشيده شده است بايد منتظر ماند وديد آيا اين معضل زيست محيطي ترميم خواهد شد ويا اينكه اين معصل نيز به يكي ديگر از مشكلات زيست محيطي كشور اضافه خواهد شد !
نظر شما