زمانی که نیروهای وابسته به عربستان سعودی و امارات، عملیات خود در سواحل دریای سرخ به سمت شهر حدیده را برای تصرف این شهر آغاز کردند، بسیاری از تحلیلگران پیشبینی میکردند که این شهر ظرف مدت کمتر از سه ماه سقوط میکند، اما حالا نزدیک به هفت ماه از آغاز این عملیات میگذرد و نیروهای ائتلاف عربی با وجود چندین ماه بمباران مداوم و حمایت بالگردهای آپاچی در دروازههای حدیده زمینگیر شدهاند. اما ناتوانی ائتلاف سعودی در جنگ یمن و فشار افکار عمومی برای پایان دادن به جنایات ائتلاف باعث شد آمریکا تلاش برای مذاکرات صلح را در دستور کار قرار دهد، اما این کشور با هماهنگی با سعودیها، این پیشنهاد را زمانی مطرح کرد که سعودیها آماده عملیاتی گسترده برای تصرف الحدیده شده بودند. آنان میخواستند با دور زدن شهر حدیده، نیروهای انصارالله را بهطور کامل محاصره و در پای میز مذاکره، اراده خود را بر انصارالله تحمیل کنند. اما علیرغم پیشرویهای اولیه، نیروهای وابسته به امارات و عربستان در قطع مسیرهای دسترسی به این شهر ناکام ماندهاند. به این ترتیب انصارالله حالا میتواند با موضعی قویتر پای میز مذاکرات حاضر شود. مذاکراتی که قرار است این بار در سوئد برگزار شود.
حدیده همچنان ایستاده است
نگاهی به نقشه تحولات در شهر حدیده نشان میدهد که در شرایط فعلی، کوچکترین چشمانداز مثبت فراروی ائتلاف امارات و عربستان برای پیشروی جدیتر وجود ندارد. هماکنون نبرد در سه محور در شهر حدیده قابل بررسی است. در محور شرقی شهر حدیده نیروهای ائتلاف سعودی پس از تصرف میدان مطاحن و بیمارستان ۲۲ می، در اطراف سیتیمکس که یک مرکز خرید بزرگ است، متوقف شدهاند.
تمام فیلمهایی که توسط نیروهای ائتلاف سعودی با عناوینی مانند «پیشروی ائتلاف در عمق الحدیده» منتشر میشود؛ از اطراف سیتیمکس است یا تصاویری است که از محلات اطراف این منطقه گرفته شده است. از این رو نفوذ نیروهای ائتلاف تا عمق حدیده هنوز عملی نشده است.
در محور جنوبی نیروهای سعودی و اماراتی مدعی هستند که نیروهای ائتلاف موفق به پیشروی در داخل محله الربصه شدهاند و با پیشروی در خیابان ساحلی (خیابان الدریهمی) تا جنوب بندر السمک (بازار ماهی) پیش رفتهاند و موفق شدهاند بیمارستان الثوره و دفتر رادویی الحدیده و بخشهایی از دانشگاه الحدیده را تصرف کنند. با این حال هماکنون تلاش نیروهای اماراتی برای پیشروی بیشتر به سمت بندر اصلی شهر با شسکت روبهرو شده و هنوز بندرگاه اصلی این شهر در اختیار نیروهای انصارلله است.
در محور شمالی نیز نیروهای ائتلاف سعودی هنوز وارد محلات شهر الحدیده نشدهاند و نیروها در امتداد خیابان ۵۰، اطراف خیابان ۹۰ و اطراف شهرک مسکونی صالح حضور دارند. شهرک صالح در کنترل انصارالله است. از شهرک صالح تا بندرگاه حدیده نزدیک به پنج کیلومتر فاصله است و نیروهای سعودی برای پیشروی به سمت این شهر باید بتوانند مقاومت نیروهای انصارالله را در دهها خیابان و محله در هم بشکنند.
هماکنون که نبردها برای مدتی کوتاه متوقف شده، انصارالله در حال تثبیت مواضع خود برای مقابله جدیتر با نیروهای دولتی در صورت آغاز درگیریهاست. انصارالله نیز با افزایش تمرکز نیروهای خود بر استحکامات شهر افزوده است و بسیاری از گذرگاههای اصلی شهر را که احتمال پیشروی ائتلاف میرود بهشدت بمبگذاری و به تلههای انفجاری مجهز کرده است.
به گفته یکی از منابع میدانی، شهر الحدیده تبدیل به یک میدان مین شده است. شاید به همین دلیل باشد که عربستان و امارات حاضر شدهاند با آتشبس در این منطقه، مذاکرات سیاسی را آغاز کنند تا بیش از این ناتوانی نظامی آنها در مقابل دنیا به نمایش درنیاید.
صبر لبریز شدن غرب از شکست سعودی
در میانه میدان مذاکره نیز اتفاقات جدی در حال روی دادن است. نگاهی به اظهارنظر مقامات آمریکایی در طول سه ماه گذشته نشان میدهد که تحمل هزینههای جنگ یمن برای آمریکاییها سخت و غیرممکن شده است.
استفاده مدوام از تسلیحات آمریکا از جمله بمبهای MK84 ساخت لاکهید مارتین برای هدف قرار دادن مناطق غیرنظامی یمن از جمله اتوبوس کودکان سبب شده حتی در داخل آمریکا نیز برخی شخصیتهای سیاسی خواستار تحریم تسلیحاتی عربستان سعودی شوند. از جمله این شخصیتها رند پال، سناتور آمریکایی و نامزد انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در سال 2016 است که به دنبال تصویب لایحه تحریم تسلیحاتی در کنگره آمریکاست. رند پال حتی مصوبه تحریم تسلیحاتی یمن را نیز در کنگره آمریکا مطرح کرد که با مخالفت نزدیک به 70 سناتور روبهرو شد. توقف نیروهای سعودی در تصرف شهر حدیده با وجود کمکهای مستشاری آمریکا، انگلیس و فرانسه سبب شد مقامات آمریکایی به این حقیقت پی ببرند که ائتلاف سعودی توان اتمام جنگ یمن را ندارد.
اولین سیگنال درخصوص تمایل مقامات آمریکایی در زمینه اتمام هر چه سریعتر جنگ یمن اظهارنظر جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا در کنفرانس امنیتی منامه بود که از ضرورت پایان یافتن جنگ یمن سخن گفت. اندکی بعد مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز به صراحت از ضرورت پایان یافتن جنگ یمن تا ظرف 30 روز خبر داد. در حقیقت این فرصت یک ماهه تا پایان جنگ یمن چراغ سبزی به عربستان سعودی بود تا تمام توان نظامی خود برای تصرف حدیده پای کار بیاورد.
در صورتی که حدیده توسط نیروهای سعودی تصرف میشد، برگ برنده بسیار مهمی از اختیار نیروهای انصارالله خارج میشد، اما حالا عربستان است که در میز مذاکره تحت فشار قرار گرفته است. قدم بعدی در این باره فراهم آوردن یک سازوکار حقوقی برای آغاز مذاکرات است که بریتانیا برای تصویب یک قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشتاز شده است. در این پیشنویس، از جامعه جهانی خواسته شده است تا کمکها و حمایتهای خود را برای بهبود اوضاع بشری در یمن ارائه کنند. همچنین از طرفهای درگیر در یمن خواسته شده است تا روند وصول کمکهای بشری، دارویی و سوخت را به مردم یمن هموار کنند. انگلیس در پیشنویس پیشنهادی خود، ضمن درخواست توقف هر نوع درگیری، خواستار توقف تمامی حملات به مناطق مسکونی و همچنین توقف حملات موشکی و پهپادی شده است.
نقش سازنده ایران در مذاکرات صلح
قرار است مذاکرات بعدی برای صلح یمن در سوئد آغاز شود. مذاکراتی که پیش از این از سوی سازمان ملل متحد در ژنو برگزار میشد و بارها و بارها به دلیل کارشکنیهای عربستان سعودی به نتیجه نرسیده است. یکی دیگر ویژگیهای این دور از مذاکرات نقش ایران بهعنوان یکی از قدرتهای تاثیرگذار در تحولات یمن است. در مذاکرات قبلی طرفهای غربی بهشدت تلاش میکردند تا از هرگونه حضور ایران در این دور از مذاکرات جلوگیری کنند، اما به نظر میرسد در دور جدید مذاکرات ایرانی یکی از کشورهای تاثیرگذار اصلی است.
از چند ماه پیش اخباری درخصوص مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی بهخصوص بریتانیا درخصوص یمن منتشر میشد و مقامات ایرانی نیز بر این نکته تاکید میکردند که هدف از این مذاکرات کاستن از درد و رنج مردم یمن در زیر بمبارانهای بیرحمانه است. یکی از اهداف سفر جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا به تهران نیز گفتوگو با مقامات ایرانی در این خصوص بود. جالب اینجاست که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در دیدار خود با هانت بهشدت از ترجیح منافع اقتصادی بر جان مردم یمن انتقاد کرد و گفت: «چشم پوشیدن از جنایتهای فجیع کشورهای متجاوز سعودی و امارات در یمن و محاصره اقتصادی مردم مظلوم این کشور با هدف حفظ منافع اقتصادی، بیانگر اعمال استاندارد دوگانه و قابل معامله بودن جان انسانها در نظر مقامات کشورهای اروپایی و آمریکاست.»
فدریکا موگرینی، کمیسر خارجی اتحادیه اروپا نیز با اشاره به نقش ایران در برقراری صلح در یمن، گفت: «ما همکاری نزدیک و مذاکره با طرف ایران را ادامه میدهیم تا راهی پیدا کنیم که ایرانیان هم بتوانند در مجرای آن، جزئی از یک تحول مثبت در یمن باشند. البته در این میان طرفهای اروپایی تلاش میکنند تا هیچ امتیازی در قبال کمک ایران به برقراری صلح یمن ندهند. ایران همواره نشان داده که برای برقراری صلح در کشورهای مختلف پیشتاز است. از جمله این موارد میتوان به تلاش ایران برای برقراری صلح در کشور افغانستان و کمک به سقوط طالبان در سال 2001 اشاره کرد. با این حال تجارب گذشته به ایران نشان داده که اعتماد به محور غربیعربی همواره با بدعهدی طرف مقابل روبهرو شده و بهطور حتم این بار تلاش خواهد کرد تا علاوهبر حفظ منافع مردم یمن، در مقابل هرگونه قلدری طرف مقابل ایستادگی کند.»
* نویسنده : حسین عطایی روزنامهنگار
نظر شما