به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، حسین معززی‌نیا (منتقد و پژوهشگر سینما)، به مصاحبه رضا امیرخانی (داستان نویس) با مجله اندیشه پویا واکنش نشان داد.

آن چه معززی‌نیا بدان پاسخ داده است، مربوط به بخشی از گفت‌وگوی امیرخانی با اندیشه پویا می‌شود که در آن، این نویسنده به ارتباط فکری فردید و شهید آوینی پرداخته است.

حسین معززی‌نیا در همین ارتباط، متن زیر را در اختیار خبرگزاری خبرآنلاین قرار داده است:

«آقای رضا امیرخانی، سلام

شما مصاحبه‌ای با شماره‌ی ۵۴ مجله‌ی اندیشه پویا انجام داده‌اید و در آن گفته‌اید: «من در جلال نمانده‌ام. طبیعتاً تأثیر زیادی که جلال و بعدها شهید آوینی از فردید گرفته بودند جلوی خیلی از کارهای مهمی را که می‌توانستند انجام دهند، گرفت. آدم نباید در کسی بماند. هر کسی کار خودش را باید بکند و نباید در همۀ حوزه‌ها وارد شود. شهید آوینی حتماً مستندسازی بود که ردۀ جهانی داشت اما انتقاد من به هواداران شهید آوینی این بود که یک مستندساز درجه یک جهانی را به یک متفکر درجه سه داخلی تبدیل نکنید. ولی انگار ما دوست داشتیم از او یک متفکر عالی‌جاه بسازیم که وقتی وارد عرصۀ فکر می‌شود چیزی بیشتر از فردید برای ما ندارد.»

بر اساس آن‌چه در بالا عیناً نقل کردم، گزاره‌هایی قطعی و یقینی در اظهارنظر شما وجود دارد که به این ترتیب است:

یک: شهید آوینی از فردید تأثیر «زیادی» گرفته است، در حدی که در فردید «مانده» است.

دو: اشراف شما بر تاریخ سینمای مستند و سوابق تولید این نوع از فیلم در دنیا و علمی که در این عرصه حاصل کرده‌اید به شما اثبات کرده شهید آوینی «حتماً» مستندسازی بوده که رده‌ی جهانی داشته. پس یعنی «رده‌»‌ی او برتر از آن بوده که با مستندسازان داخلی قابل مقایسه باشد. بنابراین با توجه به تسلط شما بر تاریخ سینمای مستند ایران، به این یقین رسیده‌اید که در کل تاریخ مستندسازی ما کسی به چنان رتبه‌ای نرسیده که بخواهد با شهید آوینی قیاس شود و بهتر است ایشان را در رده‌ای بالاتر، در رده‌ی جهانی ارزیابی کنیم.

سه: اعتقاد دارید شهید آوینی یک متفکر «درجه سه داخلی» است که چیزی بیشتر از فردید برای ما ندارد. فردید یک فیلسوف بوده. پس شما بر تاریخ فلسفه و تفکر ایران هم اشراف کامل دارید و طبق علمی که در این عرصه حاصل کرده‌اید به روشنی می‌دانید فردید دقیقاً چه «داشته» و از طرف دیگر می‌دانید شهید آوینی هم چه عرضه کرده و حالا یقین دارید آن‌چه آوینی عرضه کرده پشت آن‌چه فردید عرضه کرده، مانده. ضمناً دیگر کسانی که در عرصه‌ی تفکر صد سال اخیر فعالیت کرده‌اند طبق تحلیل شما شایسته‌ی قرار گرفتن در رده‌ی درجه یک‌ها و درجه دوها هستند و شهید آوینی می‌رود در رده‌ی درجه سه‌ها قرار می‌گیرد.

با توجه به این گزاره‌ها، و با توجه به قطعیت و اعتماد به نفسی که در حکم‌های صادرشده‌ی شما به چشم می‌خورد که لابد ناشی از مطالعات گسترده‌ی شما در همه‌ی این حوزه‌ها و مطالعه‌ی آثار فردید و آوینی و دیگر متفکران معاصر است، دو سؤال برای من پیش آمده:

اول: اولین کتاب نظری که به قلم آوینی منتشر شده «آینه‌ی جادو» نام دارد که لابد شما سطر به سطر خوانده‌اید. نویسنده، در مقدمه‌ی این کتاب نوشته کلمه به کلمه‌ی آن‌چه در کتابش آمده حاصل تأملاتش در زمان مونتاژ فیلم‌های روایت فتح است و همه‌ی مباحث کتاب از تجربه‌های عملی او در فیلم‌سازی برگرفته شده. با توجه به تحلیل شما، سیدمرتضی آوینی به‌کلی دچار خطای محاسبه بوده و متوجه نبوده بین آن‌چه دغدغه‌ی فکری اوست و فیلم‌هایی که می‌سازد دیواری وجود دارد به ضخامت فاصله‌ی یک متفکر درجه سه‌ی داخلی با یک مستندساز درجه یک جهانی. طبق نظریه‌ی شما تفکری که در فیلم‌های روایت فتح جاری است از بیخ و بن ارتباطی ندارد با «تأثیر زیاد» فردید، بلکه آوینی در زمان تولید این فیلم‌ها از منبع فکری دیگری که آن هم «تأثیر زیاد» روی آوینی داشته بهره می‌برده. این دوپارگی وجودی آوینی را درک نمی‌کنم، مسئله را روشن می‌فرمایید؟

دوم: چیزی که شما «تأثیر زیاد» آوینی از فردید می‌دانید لابد یا با ارجاع به تاریخ زندگی‌اش قابل اثبات است یا با استناد به نوشته‌های او. پس شما حتماً جایی خوانده‌اید که آوینی در کلاس‌های فردید شرکت می‌کرده یا در محافلی هم‌نشین و معاشر او بوده، یا این‌که در مطالعه‌ی نوشته‌های آوینی به مواردی برخورده‌اید که «تأثیر زیاد» بر او را به شما اثبات کرده تا آن حد که اساساً در فردید «مانده» و پیش نرفته. در صورت امکان برای روشن شدن ذهن بنده چند نمونه از این نوشته‌ها را یادآوری بفرمایید و از طرف دیگر اثر یا گفتاری از فردید را هم مثال بزنید تا بتوانیم در مقایسه، این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری را درک کنیم.

در انتها جهت یادآوری عرض می‌کنم مرا در طیف آن «هواداران شهید آوینی» که یک مستندساز درجه یک جهانی را به یک متفکر درجه سه داخلی تبدیل کرده‌اند (و کاش کیفیت این فرایند را هم توضیح می‌دادید) قرار ندهید. بلکه سبب طرح این دو سؤال این است که بنده چیزهایی درباره‌ی تاریخ سینمای مستند ایران و جهان، مستندهایی که آقای آوینی ساخته، متونی که نوشته و هم‌چنین آن‌چه از مرحوم فردید صادر شده می‌دانم و هیچ‌گاه نشانه‌ای برای صحت حتی یکی از ادعاهای شما نیافته‌ام.

عذرخواهی می‌کنم که مصدع اوقات شدم

حسین معززی‌نیا»

۵۷۵۷