محمدرضا نوروزپور: «جهان پسا آمریکایی» نام کتابی است نوشته فرید زکریا، روزنامه نگار و مجری مشهور برنامه جی.پی.اس شبکه خبری سی.ان.ان که در سال 2011 منتشر و با استقبال کم نظیری مواجه شد. 

فرید زکریا، دانش آموخته و فارغ التحصیل دکتری دانشگاه هاروارد در این کتاب تشریح می کند که چگونه برخی رویکردهای دولت آمریکا از جمله «یکجانبه گرایی» سبب می شود تا به «جهان پسا آمریکایی» نزدیک شویم، جهانی که در آن دنیا در برابر آمریکا نیست اما دیگر زیر سلطه آمریکا هم نخواهد بود. 

شاگرد، ساموئل هانتینگتون، مبدع نظریه «برخورد تمدن ها» در این کتاب تشریح می کند که در جهان پسا آمریکایی ممکن است آمریکا همچنان از لحاظ نظامی یک ابرقدرت بلامنازع در جهان باقی بماند.  گو اینکه هرگز نمی توان پیشرفت های نظامی چین و روسیه را نیز نادیده گرفت و حتی ممکن است شاهد فروپاشی پیمان ناتو نیز باشیم. 

اما در جهان پسا آمریکایی، سلطه آمریکا در عرصه صنعتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر جهان کاملا فروپاشیده و کشورهای دیگر، گریخته از زیر سیطره آمریکا، هریک برای خود تبدیل به قطب های مختلفی خواهند شد که جهت و سمت و سوی حرکت دنیا را بدون نیاز به تسلیحات نظامی تعیین می کنند و در چنین شرایطی آمریکا را در برابر گزینه های سختی قرار خواهند داد. 

فرید زکریا زمان خاصی را برای تحقق «جهان پسا آمریکایی» مشخص نکرده است اما از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ  تقریبا عمده نشانه هایی که او از این دوران برشمرده در حال محقق شدن است که مهمترینِ آن رویکرد ترامپ به دنیا با شعار « نخست آمریکا» بود؛ رویکردی که بیش از هرچیزی یادآور زنده شدن ناسیونالیسم در آمریکا است. 

آخرین نمونه آن درخواست امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه از کشورهای اروپایی برای تشکیل یک ارتش اروپایی بود که بتواند نه تنها در برابر روسیه و چین، بلکه در برابر ارتش ایالات متحده آمریکا نیز بایستد. 

ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در توئیتی که چندروز پیش منتشر کرد با اشاره به دعوت مکرون آن را ثمره رویکردِ «نخست آمریکا»ی دونالد ترامپ دانست که باعث زنده شدن مجدد روح دوگل شده است و این را نشانه ای برای «جهان پسا آمریکایی» دانسته است. 

در فرصت مصاحبه ای که روز شنبه با دکتر محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه دست داد نظر او را درباره ترامپ و جهان پسا آمریکایی جویا شدم. دکتر ظریف با ظرافت همیشگی به قدرت بی رقیب و بلامنازع آمریکا و هزینه ای که این کشور برای حفظ این قدرت نظامی می کند اشاره کرد و تاکید کرد استفاده بیش از حد از هر قدرتی به زوال آن می انجامد و باعث واکنش منفی نظام بین الملل می شود. 

ظریف معتقد است آنچه ترامپ قصد انجام آن را دارد فشار بر جهانیان و حتی متحدان خود برای پذیرفتن تفوق نظامی و اقتصادی آمریکا بوده است که منجر به واکنش منفی و شدید دیگر کشورهای جهان از جمله متحدان آمریکا شده است. 

وزیر امورخارجه کشورمان می گوید همانگونه که ریچاردهاس و سایر تحلیلگران از ابتدای روی کار آمدن ترامپ پیش‌بینی کرده بودند و حتی ما هم پیش‌بینی کرده بودیم این رویکرد آقای ترامپ «نخست آمریکا» با واکنش منفی همگان مواجه شده و آمریکا نه تنها نتوانست تعهدات بین المللی خود را به انجام برساند بلکه هیچ ثمره ای از این رویکرد خود نیز نخواهد دید. 

در زیر بخشی از گفتگوی من با دکتر ظریف درباره جهان پسا آمریکایی، خروج احتمالی ایران از برجام و بررسی انتقاد مخالفان ظریف به تاخیر در اجرایی شدن اس.پی.وی را به زبان انگلیسی ببینید.