نخستین دور تحریم‌های یکجانبه علیه ایران در ششم ماه اوت(15 مرداد ماه 1397) آغاز شد و قرار است دومین دور این تحریم‌ها در 13 آبان اجرا شود. این تاریخ دقیقاً مقارن با تسخیر سفارت آمریکا است.

نخستین فرمان اجرایی علیه ایران بعد از انقلاب اسلامی

نخستین تحریم‌های آمریکا علیه ایران ده روز پس از این حادثه با فرمان اجرایی جیمی کارتر  با عنوان قانون 12170 برای بلوکه کردن دارایی‌های دولت ایران در چهاردهم نوامبر 1979 آغاز شد. در این فرمان اجرایی آمده بود: من جیمی کارتر به عنوان رئیس جمهوری آمریکا متوجه شدم که وضعیت در نهادهای ایرانی، وضعیتی غیرعادی و فوق العاده است و این وضعیت تهدیدی برای امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد آمریکا محسوب می‌شود. در نتیجه برای مقابله با این تهدید وضعیت اضطراری علیه ایران اعلام می‌کنم. براین اساس دستور می‌دهم همه دارایی‌ها و منافع تحت مالکیت دولت ایران، تشکیلات وابسته و مجموعه‌های تحت کنترل آن و همین طور بانک مرکزی که در قلمرو قضایی آمریکا قرار دارد و یا در اختیار افراد تحت حوزه قضایی ایالات متحده هستند، مسدود شود.[i]

این دستورآغاز تحریم‌های 40 ساله با عنوان اعلام وضعیت اضطراری در آن بود. در این مدت بیش از 25 فرمان اجرایی توسط روساي جمهور و دو هزار لایحه طرح و قطعنامه علیه ایران در کنگره مطرح و یا به تصویب رسیده است.

 تحریم ­ها در دوره پیش از برجام

براساس ارزیابی‌ها، ‌سخت‌ترین دوره تحریم های آمریکا علیه ایران به دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی باز می‌گردد. در آن زمان بیل کلینتون، رئیس جمهوری وقت آمریکا در 15 مارس سال 1995 با صدور فرمان اجرایی 12957 برای مقابله با توسعه منابع نفتی هر گونه معامله نفتی با ایران را به بهانه ادامه وضعیت فوق العاده در روابط ایران و آمریکا ممنوع اعلام کرد. تنها چند ماه بعد در ششم ماه می 1995، کلینتون فرمان اجرایی 12959 هر گونه معامله تجاری با ایران را ممنوع کرد. به این ترتیب روابط تجاری با آمریکا که بعد از پایان جنگ ایران و عراق افزایش یافته بود، به پایان رسید.

در سال 1996، کنگره آمریکا قانون تحریم های ایران و لیبی موسوم به ایلسا(ILSA) را تصویب کرد. براساس این قانون تحریمی، همه شرکت‌های خارجی که بیش از 20 میلیون دلار به توسعه منابع نفتی ایران اختصاص دهند، هفت تدبیر تنبیهی ذیل اتخاذ می شود:

• محرومیت از همکاری بانک صادرات-واردات
• محرومیت از صدور مجوز صادرات برای همکاری با شرکت های نقض کننده این قانون
• ممنوعیت از تعیین به عنوان طرف معامله با دولت آمریکا
• ممنوعیت از به کارگیری آن به شرکت به عنوان یک کارگزار آمریکا یا ودیعه گذاری دولت در آن
• ممنوعیت از فرصت های مناقصه یا مزایده دولتی
• اعلام ممنوعیت واردات محصولات و خدمات شرکت های نقض کننده تحریم[ii]

 در ماه ژوئن سال 2005، جورج بوش، رئیس جمهوری وقت، فرمان اجرایی 13382 مربوط به بلوکه کردن دارایی های افراد مرتبط با برنامه هسته ای ایران را صادر کرد. در سال 2007، مجلس قانونگذاری فلوریدا و نیوجرسی اعلام کردند، دیگر با شرکت‌هایی که با ایران و سودان، همکاری تجاری داشته باشند، معامله نخواهند کرد.[iii]

در 24 ژوئن 2010، سنا و مجلس نمایندگان آمریکا سیسادا(CISSADA) یا قانون جامع تحریم ها، مسئولیت پذیری و محرومیت را تصویب کرد و باراک اوباما در اول ژوئیه سال 2010، آن را امضا کرد. این قانون، محدودیت های بسیار زیادی برای ایران به وجود آورد. اوباما همچنین در ماه می سال 2011، فرمان اجرایی 13574 و در نوامبر همان سال قانون 13590 را علیه ایران صادر کرد. این تحریم‌ها با توجه به همزمانی آن با تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل توانست به بخش‌هایی از اقتصاد ایران خسارت وارد کند و منجر به کاهش سرمایه گذاری فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران شد. با امضای برنامه جامع اقدام مشترک، سازمان ملل، تحریم‌ها علیه ایران را برطرف کرد و اوباما نیز معافیت‌هایی درباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعمال کرد، اما همه چیز با به قدرت رسیدن ترامپ تغییر کرد.

تحریم های پسا برجام

هر چند اوباما بر اساس توافق برنامه جامع اقدام مشترک، متعهد شده بود که تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران را متوقف کند، اما عملا چنین اتفاقی نیفتاد. اما دونالد ترامپ رسما در ماه اوت 2018، بار دیگر تحریم ها علیه ایران را برقرار کرد.

دونالد ترامپ از همان زمان تبلیغات ریاست جمهوری و بعد از پیروزی در انتخابات، بر طبل بازگشت به تحریم های یکجانبه کوبید و در نهایت با امضا نکردن معافیت‌های تحریمی علیه ایران، کشورش را از برجام خارج کرد. پس از آن با صدور یک فرمان اجرایی، تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرد و کشورهای جهان را تهدید کرد که میان تجارت با ایران و آمریکا یک گزینه را انتخاب کنید.

جدول فرمان های اجرایی روسای جمهوری آمریکا علیه ایران

پژوهش خبری // تهیمنه بختیاری 

---------------------- 

[i]- https://www.archives.gov/federal-register/codification/executive-order/12170.html

[ii] - Wright, Steven. The United States and Persian Gulf Security: The Foundations of the War on Terror, Ithaca Press, 2007 ISBN 978-0863723216

[iii] - "New Jersey mulls banning Iran investments". The Jerusalem Post. Associated Press. 14 June 2007.